Επιχειρηματικότητα, ιδέες και γλώσσα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Τι είναι μια εταιρεία;

Αξίζει πραγματικά να αναρωτηθούμε. Είναι το ΑΦΜ της ή το καταστατικό της; Μήπως είναι τα γραφεία της ή άραγε το προϊόν της;

Αν το μελετήσουμε θα καταλήξουμε πως είναι κάτι πέρα από αυτό. Είναι μια ιδέα, ένα όραμα ή ίσως μια κοινή πεποίθηση, η οποία με έναν σχεδόν μαγικό τρόπο ενώνει και συντονίζει ανθρώπους ώστε να συν-εργαστούν και να συν-δημιουργήσουν προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Στο μνημειώδες έργου του ‘Sapiens’ ο Harari αναφέρει έναν παρόμοιο συλλογισμό. Όταν το διάβασα μου φάνηκε υπερβολικός, όσο όμως το σκέφτομαι και όσο αναλογίζομαι την εμπειρία, τελικά κρίνω πως έχει δίκιο.

Μια εταιρεία είναι (και αυτή) μια ιδέα.

Να προσέχουμε τις ιδέες μας λοιπόν και να φροντίζουμε να τις μοιραζόμαστε με τους σωστούς ανθρώπους, μην ξεχνώντας πως αυτός είναι τελικά ο ρόλος τους: Να υπηρετούν τον άνθρωπο.

Τέλος, ειδικά στην εποχή της αναπλαστικής τεχνητής νοημοσύνης (Gen AI), πρέπει να ξαναδούμε με μεγάλη σοβαρότητα την γλώσσα. Αν χάσουμε, ή καλύτερα αν σταματήσουμε να εξελίσσουμε την γλώσσα, θα είναι ένα μεγάλο πισωγύρισμα για την ανθρωπότητα καθότι χωρίς γλώσσα, δεν υπάρχουν (αξιόλογες) ιδέες. Αν φτάσουμε εκεί, καμιά μηχανή δεν θα μπορέσει να μας βοηθήσει.

Τώρα λοιπόν που ξεκινά η σχολική χρονιά, αν θέλετε ακούστε με: Μην σας απασχολούν οι πολλές δραστηριότητες, ούτε το απύθμενο βάθος των διαφόρων δεξιοτήτων.

Τα παιδιά μας βασικά πρέπει να μάθουν να γράφουν και να μιλάνε. Να κάνουν φυσική αγωγή και μουσική, όπως θέλει η κλασική παιδεία. Πάνω απ' όλα όμως, να διδαχτούν να αγαπάνε. Αν επιτευχθούν αυτά, η αποστολή μας ως κοινωνία θα έχει εκπληρωθεί. 

Στη γιορτή για τα 25 χρόνια της Virtual Trip

Ο Επίκουρος, πιθανότατα ο κορυφαίος των διανοητών ανά τους αιώνες, την αποκαλούσε ‘καταστηματική ηδονή’.

Ισως αυτό περιγράφει καλύτερα το βίωμα μου κατά την αποψινή γιορτή με τους συναδέλφους μου για τα 25 χρόνια από την ίδρυση της ‘εταιρείας των φοιτητών’, της Virtual Trip.

Ένα τεράστιο ευχαριστώ, μέσα απ’ την καρδιά μου, σε όλους όσους ταξιδέψαμε μαζί αυτό το τέταρτο του αιώνα!

Τέλος, μια υπόσχεση πως θα συνεχίσουμε με την ίδια ενέργεια και ενθουσιασμό για τα επόμενα 25 χρόνια, προσπαθώντας να είμαστε χρήσιμοι, να είμαστε δημιουργικοί και διαφυλάττοντας ως κόρη οφθαλμού την ανθρώπινη υπόστασή μας.

Χρειάζεται και τύχη, κυρίως όμως απαιτείται επιμονή

Καθώς γιορτάζουμε τα 25 χρόνια από την ίδρυση της Virtual Trip, ένα μήνυμα του συνιδρυτή μου, του Περικλή Ακριτίδη, μου φάνηκε ιδιαίτερα εύστοχο:

«Αν έμαθα κάτι τα τελευταία 25 χρόνια, είναι ότι για να πετύχεις πρέπει να επιμείνεις. Η τύχη μετράει, αλλά δεν είναι το παν».

Δεν θα μπορούσα να το θέσω καλύτερα. Για μένα, αυτή είναι ίσως η πιο σημαντική αλήθεια όχι μόνο της επιχειρηματικότητας, αλλά της ίδιας της ζωής.

Στην Ελλάδα μεγαλώσαμε μέσα σε μια βαθιά ριζωμένη «κουλτούρα της τύχης». Αν κάποιος πετυχαίνει, λέμε ότι «στάθηκε τυχερός». Αν αποτυχαίνει, τον λυπόμαστε γιατί «ήταν άτυχος». Είναι μια βολική εξήγηση για όλα, που μας απαλλάσσει από την ευθύνη να δούμε κατάματα την πραγματικότητα: ότι τις περισσότερες φορές δεν επιμείναμε όσο έπρεπε, δεν προσπαθήσαμε αρκετά, δεν δουλέψαμε με την απαιτούμενη συνέπεια και ένταση.

Η αλήθεια είναι σκληρή αλλά απελευθερωτική: η τύχη παίζει πολύ μικρότερο ρόλο απ’ όσο νομίζουμε. Ναι, υπάρχουν οι ακραίες καταστάσεις που καθορίζουν δραματικά μια ζωή — από το να γεννηθείς σε συνθήκες ακραίας φτώχειας μέχρι να βρεθείς θύμα ενός τραγικού ατυχήματος. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς και για το ενδεχόμενο να γεννηθεί κανείς σε μια ιδιαίτερα εύπορη οικογένεια. Όμως, έξω από αυτές τις εξαιρετικές περιπτώσεις, η ζωή είναι, κατά μία έννοια, δίκαιη.

Αν επιμένεις σοβαρά, με συνέπεια και για αρκετό καιρό, τότε έχεις πραγματικές πιθανότητες να πετύχεις. Όχι σίγουρη επιτυχία — αλλά σίγουρες πιθανότητες. Και αυτό είναι κάτι που το χρωστάμε πρώτα στον εαυτό μας και μετά στην κοινωνία μας: να πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω από τη «τύχη» και να αναλάβουμε την ευθύνη της προσπάθειας.

Η «κουλτούρα της τύχης» είναι μια παγίδα που διαπερνά την ελληνική κοινωνία. Από το σχολείο και την πολιτική μέχρι την επιχειρηματικότητα και την καθημερινότητα, συνηθίσαμε να αναζητούμε εξωτερικές δικαιολογίες αντί να καλλιεργούμε την αρετή της επιμονής. Κι όμως, καμία κοινωνία δεν μπορεί να προχωρήσει έτσι.

Η διαδρομή από τη Virtual Trip ως την Epignosis, την AbZorba Games, τη Yodeck και τόσες άλλες προσπάθειες το αποδεικνύει. Δεν πετύχαμε επειδή ήμασταν «τυχεροί». Πετύχαμε γιατί συνεχίσαμε. Γιατί δεν τα παρατήσαμε όταν όλα έμοιαζαν αβέβαια. Γιατί, μέσα από κόπο, απογοήτευση και εξάντληση, επιμείναμε.

Πέρα από την κοινωνία συνολικά, το μήνυμα αυτό έχει μεγάλη αξία για την κοινότητα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Αν καλλιεργούμε την ιδέα ότι «όλα είναι θέμα τύχης», ουσιαστικά αποθαρρύνουμε τους νέους ιδρυτές. Τους μαθαίνουμε να παραδίνονται νωρίς, να αλλάζουν εύκολα πορεία, να εγκαταλείπουν. Αντίθετα, το πιο πολύτιμο που μπορούμε να τους μεταδώσουμε είναι ότι η επιμονή είναι ο μόνος αξιόπιστος δρόμος προς την επιτυχία.

Κι αυτό είναι το πραγματικό μήνυμα που θέλω να μείνει από αυτήν την επέτειο:

Η τύχη είναι εκτός ελέγχου μας. Η επιμονή, όμως, είναι πάντα στα χέρια μας. Και αν θέλουμε να αλλάξουμε την πορεία της χώρας μας, πρέπει να επιλέξουμε την επιμονή — και να θάψουμε για πάντα την κουλτούρα της τύχης.

υγ. Θα ήθελα κλείνοντας, στο παραπάνω πλαίσιο, να αναγνωρίσω τη δική μου καλή τύχη. Γεννήθηκα στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’70. Όχι μέσα στην προνομιούχα αφρόκρεμα, αλλά σε μια κοινωνία που μου προσέφερε σταθερότητα, παιδεία και δυνατότητες. Γι’ αυτό νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη. Γνωρίζω ότι για την πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού οι δυνατότητες αυτές δεν προσφέρονται ακόμα. Έτσι λοιπόν, μία από τις αποστολές της ζωής μου είναι να αξιοποιώ όποιο βήμα έχω για να δώσω σε περισσότερους ανθρώπους —ιδίως σε όσους προέρχονται από λιγότερο τυχερές γωνιές του κόσμου— παρόμοιες ευκαιρίες: να προσπαθήσουν, να επιμείνουν, να πετύχουν.

Virtual Trip: 25 χρόνια από το πρώτο φοιτητικό startup στην Ελλάδα

Πριν από 25 χρόνια, στο Ηράκλειο Κρήτης, πέντε προπτυχιακοί φοιτητές μαζί με την Critical Publics ξεκινήσαμε τη Virtual Trip. Ίσως το πρώτο φοιτητικό startup στην Ελλάδα. Μια προσπάθεια που άνοιξε δρόμους, με πολλές δοκιμές και –όπως ήταν αναμενόμενο– αρκετές αποτυχίες. Όμως μέσα από αυτήν τη διαδικασία χτίστηκε το γόνιμο έδαφος για μελλοντικές μεγάλες επιτυχίες, όπως οι εταιρείες Epignosis, Yodeck και AbZorba Games.

Εκείνη την Τρίτη, 5 Σεπτεμβρίου 2000, όταν με τον Περικλή, τον Χάρη, τον Μίλτο και τον Νίκο ιδρύαμε τη Virtual Trip, δεν ξέραμε τι μας επιφύλασσε το μέλλον. Ήμασταν όμως όλοι γεμάτοι ενθουσιασμό για αυτό το πρώτο βήμα στο άγνωστο.

Αναλογιζόμενος σήμερα αυτό το τέταρτο του αιώνα, καταλήγω ότι ο «ενθουσιασμός του εξερευνητή» αποτελεί βασικό κινητήριο μοχλό όχι μόνο για τους ιδρυτές, αλλά για όλα τα μέλη κάθε επιχειρηματικού οργανισμού. Η επιχειρηματικότητα είναι ένα βήμα στο άγνωστο· ένα ταξίδι σε αχαρτογράφητα νερά. Και όμως, η δύναμη της θέλησης για εξερεύνηση μπορεί να γίνει τόσο ισχυρή, που συχνά μοιάζει με σιγουριά – ή ακόμα και με βεβαιότητα.

Νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη για όλους όσους ταξιδέψαμε μαζί, από το υπόγειο του Επιστημονικού και Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης μέχρι το κτίριο της Starttech Ventures στο κέντρο της Αθήνας.

Σήμερα, σε αυτήν την επέτειο, μπορώ μόνο να πω πως η εσωτερική ανάγκη μου για εξερεύνηση, για δοκιμή νέων πραγμάτων, παραμένει το ίδιο ισχυρή όπως εκείνη την Τρίτη του Σεπτεμβρίου του 2000.

Στα επόμενα 25 χρόνια, λοιπόν!

Αξίζει να ιδρύεται μια νεοφυής επιχείρηση αποκλειστικά για να πουληθεί;

Στο οικοσύστημα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας υπάρχει μια ιδέα που επανέρχεται ξανά και ξανά: ότι οι startups φτιάχνονται για να πουληθούν. Πρόκειται για μια από τις πιο διαδεδομένες παρεξηγήσεις — και, κατά τη γνώμη μου, μια αντίληψη που κάνει ζημιά. Γιατί αν δούμε την επιχειρηματικότητα μόνο μέσα από το πρίσμα της εξαγοράς, υποσκάπτουμε τα ίδια της τα θεμέλια.

Η αξία μιας επιχείρησης δεν είναι η «ελπίδα» μιας μελλοντικής εξόδου. Είναι το σύνολο των μελλοντικών της κερδών. Η δουλειά των ιδρυτών είναι να χτίζουν χρόνο με τον χρόνο μια εταιρεία που βελτιώνει συνεχώς την κερδοφορία της και παράλληλα αυξάνει το μακροπρόθεσμο δυναμικό της. Αυτό σημαίνει διαρκή ισορροπία: ανάπτυξη, κερδοφορία και επενδύσεις που απλώνονται σε διαφορετικούς ορίζοντες — από το άμεσο μέχρι το μακρινό μέλλον.

Μια εταιρεία που λειτουργεί με αυτή τη λογική μπορεί να σταθεί μόνη της. Μπορεί να είναι βιώσιμη, αναπτυσσόμενη και ιδιαίτερα κερδοφόρα. Να μοιράζει μερίσματα, να δημιουργεί αξία για τους μετόχους και να προσφέρει προοπτική στους ανθρώπους της. Και ακριβώς επειδή δεν έχει ανάγκη να πουληθεί, αν προκύψει κάποτε μια προσφορά εξαγοράς, η αξία της θα είναι πολλαπλάσια.

Φυσικά, αν εμφανιστεί μια «πρόταση που δεν μπορείς να αρνηθείς», θα εξεταστεί. Μπορεί να αφορά μειοψηφικό ή πλειοψηφικό πακέτο, ή ακόμα και το σύνολο της εταιρείας. Πότε θα γίνει αυτό; Κανείς δεν μπορεί να το προβλέψει. Είναι πιθανό να συμβεί μέσα σε λίγα χρόνια; Ναι, ιδιαίτερα με τις σημερινές συνθήκες της αγοράς. Αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος.

Ο πραγματικός στόχος είναι να φτιάξεις μια εταιρεία που δεν χρειάζεται να πουληθεί ποτέ. Μια εταιρεία που στέκεται όρθια χάρη στη δική της δύναμη. Αν η εξαγορά έρθει, θα είναι αποτέλεσμα αυτής της πορείας — όχι ο σκοπός της.

Και κάπου εδώ φαίνεται καθαρά η διαφορά ανάμεσα στην επιχειρηματικότητα που χτίζει και στην επιχειρηματικότητα που παρεξηγεί: η πρώτη δημιουργεί μακροχρόνια αξία, η δεύτερη κυνηγάει βραχυπρόθεσμες προσδοκίες.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Lean SpaceTech: Ο ελληνικός δρόμος προς το διάστημα με λιτή καινοτομία και επιχειρηματικότητα

Από παιδί με συνέπαιρνε το μυστήριο του διαστήματος. Διάβαζα Ιούλιο Βερν, Άρθουρ Κλαρκ, Ισαάκ Ασίμοφ· ρωτούσα ασταμάτητα για κβάζαρ, λευκούς νάνους και σουπερνόβα. Αναζητούσα να καταλάβω τι υπάρχει «εκεί έξω» και πώς θα μπορούσαμε κάποτε να φτάσουμε εκεί. Το όνειρο αυτό δεν με εγκατέλειψε ποτέ.

Μεγαλώνοντας, όμως, η επιχειρηματική οδός προς το διάστημα έμοιαζε απροσπέλαστη. Ένας χώρος που απαιτούσε αμέτρητα εκατομμύρια, όπου το καλύτερο που μπορούσε να πετύχει κανείς ήταν να γίνει υπεργολάβος ενός κρατικού οργανισμού. Πολύ μακριά από το όραμα που με ενέπνευσε ως παιδί.

Κι όμως, η αποστολή Chandrayaan-3 της Ινδικής Διαστημικής Υπηρεσίας άλλαξε τα δεδομένα. Με προϋπολογισμό μικρότερο από μια χολιγουντιανή ταινία διαστημικής επιστημονικής φαντασίας, έφτασε με επιτυχία στον νότιο πόλο της Σελήνης. Μια ιστορική στιγμή που απέδειξε πως με δημιουργικότητα, αποφασιστικότητα και λιτή λογική μπορείς να καταφέρεις όσα φάνταζαν αδύνατα.

Είναι η ίδια αρχή που στήριξε την πορεία μας στην τεχνολογία: να πετυχαίνεις περισσότερα με λιγότερα. Με πειθαρχία και καθαρό όραμα καταφέραμε να δημιουργήσουμε διεθνείς εταιρείες λογισμικού με περιορισμένους πόρους, αλλά με τεράστια επίδραση. Και τώρα αυτή η ίδια λογική μπορεί να ανοίξει δρόμο και στο διάστημα.

Η συνάντησή μου με τον Αύγουστο Πανταζίδη — Έλληνα επιστήμονα με όνειρο να γίνει ο πρώτος Έλληνας αστροναύτης — ήταν καθοριστική. Από εκεί ξεκίνησε το Lean SpaceTech: μια πρωτοβουλία που γεννήθηκε από το Starttech Ventures, αλλά που είναι πολύ περισσότερα από μια επένδυση. Είναι μια πρόσκληση για όσους πιστεύουν ότι το διάστημα δεν ανήκει στους δισεκατομμυριούχους και στα κράτη, αλλά σε όλους όσοι θέλουν να το προσεγγίσουν με φαντασία και λιτή καινοτομία.

Το Lean SpaceTech ξεκινά ως κοινότητα: ένας τόπος όπου επιστήμονες, μηχανικοί, επενδυτές και ονειροπόλοι μπορούν να συναντηθούν, να μοιραστούν ιδέες και να δημιουργήσουν. Θέλουμε να αποδείξουμε ότι δεν χρειάζεσαι δισεκατομμύρια για να στοχεύσεις στα άστρα· χρειάζεσαι πίστη, καθαρή σκέψη και συνεργασία.

Αν έχεις κοιτάξει ποτέ τον νυχτερινό ουρανό και σκέφτηκες «θέλω να κάνω κάτι για να μας φέρει πιο κοντά εκεί», τότε το Lean SpaceTech είναι για σένα. Μαζί μπορούμε να κάνουμε το διάστημα προσβάσιμο. Μαζί μπορούμε να το κατακτήσουμε με τον λιτό τρόπο. Και, το σημαντικότερο απ' όλα, μαζί θα δημιουργήσουμε και θα αναπτύξουμε ένα νέο πεδίο επιχειρηματικότητας!

Lean SpaceTech: www.leanspacetech.com

Lean SpaceTech: www.leanspacetech.com

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Ένα βήμα προς μια συμμαχία δημιουργών και εργαζομένων

Η συζήτησή μου με τον δημοσιογράφο Σπύρο Μάλλη στο Ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ την Πέμπτη 14 Αυγούστου, με αφορμή την ανακοίνωση του προγράμματος υποστήριξης της οικογένειας από τις επιχειρήσεις της Starttech Ventures.

Συζητούμε για τους λόγους που μας οδήγησαν στην κίνηση αυτή, για τα χαρακτηριστικά της εργασίας στην οικονομία της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας και για την ανθρωποκεντρική προσέγγιση των επιχειρήσεων του ρεύματος αυτού. Μια προσέγγιση που εν τέλει στηρίζεται στην αναπτυσσόμενη συμμαχία μεταξύ δημιουργών και εργαζομένων:

Σκέψεις από μια γευσιγνωσία πεπονιού στην Starttech Ventures

Οργανώσαμε χθες στην Starttech Ventures μια γευσιγνωσία πεπονιού. Ξεκινήσε σαν ένα αστείο, μια αναφορά στην 'κόντρα' μεταξύ αργίτικου και ζακυνθινού πεπονιού. Αναλογιζόμενος τι συνέβη όμως, ακόμα κι αν ξεκίνησε σαν αστείο, το βρίσκω εντυπωσιακά ενδιαφέρον. 

Ο τόπος μας έχει έναν απίστευτο διατροφικό πλούτο. Είναι το 'συμβολικό κεφάλαιο' για το οποίο μας μιλούσε στον 2ο όροφο του κτηρίου μας πριν δυο χρόνια ο δάσκαλος Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Μάθαμε έτσι, μέσα από ένα αστείο, ότι το Άργος, η Ζάκυνθος, ο Έβρος, το Ναύπλιο και η Κεφαλλονιά, έχουν καθένα από έναν μοναδικό διατροφικό θησαυρό. Αν το σκεφτούμε καλύτερα θα δούμε ότι όντως πρόκειται για θησαυρό, που δεν είναι μόνο διατροφικός αλλά τελικά πολιτισμικός και οικονομικός!

Σε λίγες μέρες θα γιορτάσουμε τα 25 έτη από το ξεκίνημα της επιχειρηματικής μας διαδρομής. Τότε, τα πρώτα χρόνια μετά το 2000 αρχίσαμε να υποδεχόμαστε υποψήφιους συνεργάτες από το εξωτερικό. Όταν βρισκόμασταν στην Αθήνα, κατά κανόνα τους πηγαίναμε για φαγητό στο "Πρυτανείον" της οδού Μηλιώνη στο Κολωνάκι. Θυμάμαι, ήμουν περίπου 25 ετών και μου είχε κάνει εντύπωση η εξής επιλογή στα ορεκτικά:

"Prosciutto di Parma e melone"

Τότε μας φαινόταν ενδιαφέρον και το παραγγέλναμε πάντα. Οι ξένοι μας κοίταζαν μάλλον με περιέργεια και, πιθανότατα από ευγένεια, δεν σχολίαζαν και δοκίμαζαν. Με το πέρασμα του χρόνου, αφού είχα τη μεγάλη τύχη να διαβάσω την "Αγροφιλία" και να πάρω μια ιδέα για την έννοια του 'συμβολικού κεφαλαίου', συνειδητοποίησα πως αυτή η παιδεία απουσιάζει από την πλατεία Κολωνακίου. Όπως δυστυχώς, ακόμα χειρότερα, απουσιάζει πλήρως και από την πλατεία Συντάγματος και από το μεγάλο κτήριο που δεσπόζει εκεί.

Δυστυχώς, για να το πούμε απλά, είναι ακραίος επαρχιωτισμός ένα ''καλό εστιατόριο" στην καρδιά της Αθήνας, που μάλιστα αυτοπροσδιορίζεται ως 'πρυτανείο',  να προσφέρει πιάτα από την Πάρμα αλλά να αγνοεί τους διατροφικούς θησαυρούς που προσφέρουν το Ληξούρι, το Άργος ή ακόμα και το Τυχερό στον Έβρο.

Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια, τόσο στον τομέα της διατροφής όσο ακόμα και σε άλλους, όπως για παράδειγμα το ένδυμα, βλέπω νέους δημιουργούς να ανακαλύπτουν δειλά δειλά την τεράστια δύναμη της αυθεντικότητας, την ασυναγώνιστη αξία του συμβολικού κεφαλαίου και του τοπικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Θα πάρει χρόνια, υπάρχει όμως κίνηση στη σωστή κατεύθυνση.

Εμείς ως παραγωγοί, καλώς ή κακώς δημιουργούμε ένα οριζόντιο, παγκοσμιοποιημένο προϊόν. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε πως εκτός από παραγωγοί είμαστε και καταναλωτές, που κάνουμε τις σχετικές μας επιλογές εδώ, στην Ελλάδα. Νομίζω λοιπόν πως είναι εξαιρετικά σημαντικό να προσπαθήσουμε να δούμε τα τοπικά προϊόντα, τόσο διατροφικά όσο και κάθε άλλου είδους, ακριβώς μέσα από τα γυαλιά της τυπικότητας, της αυθεντικότητας, της τοπικότητας και της ποιότητας. Είναι ένας δρόμος ίσως δύσκολος στην αρχή, που όμως είναι πολύ δημιουργικός και, όπως είδαμε και χθες ...ιδιαίτερα γευστικός!

Θα κοιτάξουμε λοιπόν να επαναλάβουμε την προσπάθεια, μαθαίνοντας κι άλλους διατροφικούς θησαυρούς που γενναιόδωρα μας προσφέρουν οι ελληνικοί τόποι. Εξάλλου, όπως λέγαμε και το 2011, η συνάντηση του παραδοσιακού με το σύγχρονο θα φέρουν την άνοιξη της ελληνικής οικονομίας:

Δίστομο: Η μεγάλη επιστροφή στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου

Το Δίστομο είναι πάνω απ’ όλα τόπος μαρτυρίου. Ένας τόπος που κουβαλάει μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας μας, τη σφαγή των ναζί, που άφησε ανεξίτηλα σημάδια στη μνήμη και στη συνείδηση όλων μας. Κάθε αναφορά στο Δίστομο είναι ταυτόχρονα και μια υπόκλιση στους ανθρώπους που θυσιάστηκαν, ένας φόρος τιμής που δεν πρέπει ποτέ να ξεθωριάσει.

Κι όμως, η ιστορία του τόπου δεν σταματά εκεί. Οι παλαιότεροι θυμούνται πως τη δεκαετία του ’60 το Δίστομο έγινε το κέντρο της μεγαλύτερης άμεσης ξένης επένδυσης (FDI) στην Ελλάδα, με την έλευση της Pechiney και το «Αλουμίνιον της Ελλάδος». Μια εξέλιξη που άλλαξε τη μοίρα της περιοχής, έφερε δουλειές, έδωσε προοπτική και έβαλε το μικρό αυτό χωριό της Βοιωτίας στο επίκεντρο της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας.

Κι όμως, η αληθινή ψυχή του Διστόμου βρίσκεται αλλού. Βρίσκεται στην κοιλάδα ανάμεσα στον Ελικώνα και τον Παρνασσό, τον μυθικό τόπο συνάντησης του Διονύσου με τις Μούσες, όπου η αμπελουργία έχει βαθιές ρίζες αιώνων. Εκεί όπου οι άνθρωποι φρόντιζαν τα κλήματα όχι μόνο για να ζήσουν, αλλά και για να διατηρήσουν έναν τρόπο ζωής συνδεδεμένο με τη γη, τη φύση, τον ρυθμό των εποχών. Αυτή η παράδοση, αυτή η συνέχεια, είναι που δίνει σήμερα το πιο ελπιδοφόρο στίγμα του Διστόμου.

Σε αυτήν ακριβώς την παράδοση στηρίζεται το Βιολογικό Οινοποιείο Καστρίτη. Με σεβασμό στο περιβάλλον και αγάπη για τον τόπο, το οινοποιείο καλλιεργεί αποκλειστικά δικούς του αμπελώνες και εμφιαλώνει πέντε ετικέτες περιορισμένης παραγωγής. Κρασιά που κουβαλούν την ταυτότητα του τόπου, το άρωμα της ιστορίας και τη φροντίδα μιας οικογένειας που πιστεύει ότι το Δίστομο μπορεί να ξαναβρεθεί στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου.

Η επιλογή να παραμείνει μικρό σε κλίμακα αλλά μεγάλο σε ποιότητα είναι συνειδητή. Δεν είναι απλώς ένα οινοποιείο· είναι μια δήλωση πίστης πως το Δίστομο δεν είναι καταδικασμένο να μνημονεύεται μόνο για το τραγικό του παρελθόν ή για το βιομηχανικό του παρόν. Μπορεί και πρέπει να μνημονεύεται για τον πλούτο της γης του, για το κρασί που παράγεται εδώ, για τον πολιτισμό που ξαναβρίσκει τη φωνή του μέσα από τα αμπέλια.

Κι έτσι, το Δίστομο επιστρέφει. Όχι απλώς ως τόπος μνήμης, αλλά και ως τόπος δημιουργίας. Η μεγάλη επιστροφή στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου είναι γεγονός. Και είναι μια επιστροφή που στηρίζεται σε ανθρώπους που αγαπούν τη γη τους, που πιστεύουν στη δύναμή της και που ξέρουν ότι το κρασί μπορεί να γίνει γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Μάθετε περισσότερα στο www.kastriti.com και μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με το Βιολογικό Οινοποιείο Καστρίτη για οτιδήποτε θελήσετε.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Με αφορμή το βραβείο VTripper of the Year

Η διαδρομή μας ξεκίνησε τον μακρινό Σεπτέμβριο του 2000 στο υπόγειο (στην κυριολεξία) του Επιστημονικού & Τεχνοκογικού Πάρκου Κρήτης στο Ηράκλειο. 

Το γεγονός ότι το εγχείρημα μας επιβίωσε και κατάφερε να υπάρξει ήταν από μόνο του ένα μικρό θαύμα. Χρησιμοποιώντας τη λέξη αυτή, αναφέρομαι στη μεγάλη τύχη να πλαισιωθούμε από πραγματικά υπέροχους, θαυμάσιους ανθρώπους, με τους οποίους όχι μόνο μοιραζόμαστε κοινές αρχές και αξίες αλλά πραγματικά έχουμε την τύχη να διδασκόμαστε από το παράδειγμα τους. 

Το 2008 αποφασίσαμε να καθιερώσουμε ένα συμβολικό βραβείο για να αναδείξουμε ακριβώς την καθοριστική συνεισφορά των συνεργατών μας στην εξέλιξη του οργανισμού. Έτσι καθιερώθηκε το ετήσιο βραβείο "VTripper of the Year". 

Έχει δημιουργηθεί λοιπόν μια ομάδα αριστείας στην οποία είμαστε βαθιά υπόχρεοι. Περιλαμβάνει τους ακόλουθους εξαίρετους συναδέλφους: Γιώργος Δραμιτινός (2007), Περικλής Βενάκης (2008), Μάνος Μοσχούς (2009), Λευτέρης Τριμίντζιος (2010), Θανάσης Παραθυράς (2011), Γιώργος Τεσσέρης (2012), Χρήστος Κρητικός (2013), Ελευθερία Παπαθεοδώρου (2014), Βαγγέλης Μιχαλόπουλος (2015), Παντελής Πετρίδης και Γιώργος Στρατάκης (2016), Νίκος Καπετάνος (2017), Γιώργος Ζησόπουλος και Σάκης Παπαγγελής (επίτιμος) (2018), Παναγιώτης Σαραντόπουλος και Γιώργος Ζαρούλης (ανερχόμενος) (2019), Άρης Μύρκος (2020), Λήδα Διαβολίτση (2021), Ηρώ Τσακίρη και Γλυκερία Πετούση (2022), Γιώργος Δημούσης και Γιώργος Γεωργακόπουλος (επίτιμος) (2023).

Χθες είχαμε τη μεγάλη χαρά να απονείμουμε το βραβείο του VTripper of the Year 2024, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον Δημήτρη Κούκη ένας άνθρωπος που πραγματικά κοσμεί τον οργανισμό μας και που αποτελεί μεγάλη τύχη για όλους μας να τον έχουμε στην ομάδα! Ταυτόχρονα, αυτήν την ομάδα αριστείας συμπληρώνουν πλέον και οι Γιάννης Μπελεγρίνης και Λάμπρος Φρούντας, αντίστοιχα με τα βραβεία του επίτιμου και του ανερχόμενου VTripper.

Ξεκινήσαμε ως η «εταιρεία των φοιτητών» και αργότερα γίναμε η «εταιρεία των προγραμματιστών». Σκοπός μας είναι να συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε και να αναπτυσσόμαστε, πιστοί στις ιδρυτικές αρχές μας και πραγματώνοντας το διπλό όραμα ότι μια εταιρεία μπορεί να ανήκει στους εργαζόμενους της και ότι η παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα είναι όχι μόνο εφικτή αλλά και μια ορθολογική απόφαση. 

Η επιχειρηματικότητα βασισμένη στη συνεργασία, στην γνώση και στη δημιουργικότητα παραμένει το κύριο εργαλείο μας για να αλλάξουμε τη δική μας μοίρα, τη μοίρα εκείνων που αγαπάμε αλλά και του τόπου στον οποίο ζούμε. 

Όσο καταφέρνουμε να έχουμε στις τάξεις μας ανθρώπους όπως ο Δημήτρης και οι προηγούμενοι από αυτόν, παραμένουμε αισιόδοξοι και αποφασισμένοι να τα καταφέρουμε! 

Η χαρά μας, τέλος, γίνεται ακόμα μεγαλύτερη βλέποντας μια νέα γενιά ανθρώπων, πολύ καλύτερων από εμάς σε όλα τα επίπεδα, να εργάζεται ήδη μαζί μας και να προετοιμάζεται να αναλάβει τα ηνία και να πραγματοποιήσει πολύ σημαντικότερα επιτεύγματα. 

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Πως οι startups διαφέρουν από μια μικρομεσαία επιχείρηση

Συχνά, στον δημόσιο διάλογο παρατηρείται σύγχυση όταν γίνεται αναφορά στις νεοφυείς (startups) και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο όταν φορείς, προγράμματα στήριξης και στελέχη που ειδικεύονταν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις καλούνται να ενισχύσουν startups—παρά το γεγονός ότι οι δύο αυτές κατηγορίες επιχειρήσεων διαφέρουν ουσιαστικά. Επιπλέον, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο μικρομεσαίες επιχειρήσεις να καλούνται να χρησιμοποιήσουν εργαλεία και θεσμούς που έχουν σχεδιαστεί αποκλειστικά για startups, χωρίς να έχουν πραγματική εφαρμογή στην περίπτωσή τους.

Η σχέση των startups με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Συχνά, οι startups ξεκινούν όντως ως μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν υπήρξαν ποτέ startups, καθώς τους λείπουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά—κυρίως η πρόθεση και η δυνατότητα γρήγορης και μεγάλης κλίμακας ανάπτυξης.

Μια διαδεδομένη παρανόηση είναι ότι μια startup πρέπει να δραστηριοποιείται αποκλειστικά στον τεχνολογικό τομέα ή να έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση υψηλού ρίσκου. Αυτό δεν ισχύει. Υπάρχουν επιτυχημένες startups και στη λεγόμενη «παραδοσιακή» οικονομία, καθώς και πολλές που δεν άντλησαν ποτέ εξωτερική χρηματοδότηση.

Τι είναι μια μικρομεσαία επιχείρηση;

Σύμφωνα με τη σύσταση 2003/361 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) είναι εταιρείες που ο αριθμός του προσωπικού τους και το οικονομικό βάρος τους δεν ξεπερνούν ορισμένα όρια:

• μια μεσαία επιχείρηση απασχολεί έως 250 εργαζόμενους, έχει κύκλο εργασιών έως 50 εκατομμύρια ευρώ και συνολικό ισολογισμό έως 43 εκατομμύρια ευρώ·

• μια μικρή επιχείρηση απασχολεί έως 50 εργαζόμενους και έχει κύκλο εργασιών ή συνολικό ισολογισμό έως 10 εκατομμύρια ευρώ·

• μια πολύ μικρή επιχείρηση απασχολεί έως 10 εργαζόμενους και έχει κύκλο εργασιών ή συνολικό ισολογισμό έως 2 εκατομμύρια ευρώ.

Τι τελικά ορίζει μια startup;

Αυτό που ξεχωρίζει μια startup δεν είναι ούτε η τεχνολογία ούτε η χρηματοδότηση, ούτε καν τα τρέχοντα οικονομικά της μεγέθη, αλλά η πρόθεσή της να αναπτυχθεί γρήγορα και να εξελιχθεί σε scale-up. Η ανάπτυξη αυτή πρέπει να είναι εγγενής στο σχεδιασμό της από την αρχή.

Ναι, οι περισσότερες startups αξιοποιούν την τεχνολογία για να επιτύχουν κλιμάκωση, συχνά ενσωματώνουν καινοτομία και προσελκύουν επενδυτές. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί μια επιχείρηση ως startup.

Ο μοναδικός απόλυτος παράγοντας είναι η πρόθεσή της να εξελιχθεί σε scale-up. Με απλά λόγια, μια startup είναι μια επιχείρηση σχεδιασμένη για ανάπτυξη. Κάτι που άλλες φορές ισχύει και άλλες όχι, σε μια μικρομεσαία επιχείρηση.

Συμπέρασμα

Ο χαρακτηρισμός μιας επιχείρησης ως "νεοφυούς" έχει να κάνει περισσότερο με τη φιλοσοφία και τις προθέσεις των ιδρυτών της, ενώ αντίθετα ο χαρακτηρισμός της ως "μικρομεσαία" έχει να κάνει με τα μεγέθη της.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Remote work και εργασιακά δικαιώματα

Πολλοί θιασώτες της απομακρυσμένης εργασίας ισχυρίζονται πώς η (συν)εργασία σε γραφείο ισοδυναμεί με υιοθέτηση του παραδοσιακού μοντέλου «Δευτέρα - Παρασκευή, 09:00 - 17:00»

Η δική μου οπτική είναι πως το να έχεις την τύχη (μελλοντικά, φοβάμαι, θα είναι προνόμιο…) να συνεργάζεσαι με άλλους ανθρώπους σε έναν σωστά οργανωμένο και εξοπλισμένο χώρο εργασίας δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση πως θα ακολουθείται το παραδοσιακό μοντέλο που είπαμε παραπάνω — χωρίς αυτό να σημαίνει πως μερικές φορές δεν θα παραμείνει υποχρεωτικό για πρακτικούς λόγους.

Η πρόβλεψη μου είναι πως θα κινηθούμε μάλλον σε εβδομάδα τετραήμερη εργασία, πιθανότατα προς το γνωστό «35-ωρο». Η τεχνολογία ήδη προσφέρει τα εργαλεία παραγωγικότητας που καθιστούν κάτι τέτοιο εφικτό, όσον αφορά τις περισσότερες μορφές εργασία.

Επίσης τα αυστηρά ωράρια ανήκουν ήδη στο παρελθόν, παρότι βέβαια εξακολουθεί να αποτελεί κοινό τόπο πως μια ομάδα θέλει να συνυπάρχει σε ένα χρονικό διάστημα για να συνεργάζεται καλά.

Όπως έγραφα σε προηγούμενο άρθρο, ισχυρίζομαι πως η «απομακρυσμένη εργασία» είναι ο δούρειος ίππος του ‘συστήματος’ για την απομείωση της αξίας της εργασίας και την πλήρη αποξένωση του υποκειμένου-εργαζόμενου τόσο από το αντικείμενο όσο και από τον οργανισμό-φορέα της εργασίας του (και φυσικά από τους συναδέλφους του — οπότε ‘τέρμα’ οι ομαδικές διεκδικήσεις).

Για αυτό λοιπόν προτείνω σε εργαζόμενους οποιαδήποτε επιχείρησης, σε κάθε κλάδο, μέγεθος και τόπο, να είναι πραγματικά επιφυλακτικοί προς την απομακρυσμένη εργασία.

Είναι μια προοπτική που εμφανίζεται ελκυστική, πιθανότατα όμως αποτελεί παγίδα τόσο στο επίπεδο της αμοιβής όσο και των υπολοίπων δικαιωμάτων. Πολύ περισσότερο ενδέχεται να απομειώσει τη χαρά και την πληρότητα που προσφέρει η εργασία, με άγνωστο ακόμα ψυχολογικό αντίκτυπο.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: H απομακρυσμένη εργασία ως ψυχική κακοποίηση

Στο προηγούμενο άρθρο μου αναφέρθηκα σε μια ενδιαφέρουσα συνομιλία με μια εξαίρετη συνάδελφο για την απομακρυσμένη εργασία υπό το πρίσμα της αποδοχής της διαφορετικότητας, των ίσων ευκαιριών και της συμπεριληπτικότητας. 

Ως συνέχεια στην παραπάνω συζήτηση θέλω να σας καλέσω να δείτε την απομακρυσμένη εργασία ως μια τάση που οδηγεί στην απομόνωση, στην αποξένωση και τελικά σε πλήθος ψυχολογικών προβλημάτων.

Νομίζω θα ήταν χρήσιμο σε όλους μας να ανακαλύψουμε εκ νέου τη σωματική διάσταση της ύπαρξής μας. Πρέπει να σταματήσει η διανοητικοποίηση των πάντων (έγραφα για αυτό πρόσφατα). 

Κατά Αριστοτέλη είμαστε "ζώα πολιτικά". Ο δάσκαλός μου Μιχάλης Χαραλαμπίδης έλεγε πως αν αφαιρέσεις το "πολιτικά", μένει μόνο το "ζώα". Είναι ένας μεγάλος κίνδυνος που αντιμετωπίζουμε όλοι.

Η ψυχική και σωματική μας ευδαιμονία προϋποθέτει τη φυσική συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους. Η πέρασμα από τη μοναχική εργασία στη συνεργασία, την εργασία στον ίδιο χώρο, είναι για μένα ένα βήμα πολιτισμού. Ένα βήμα προς το 'πολιτικό όν'.

Κλείνω με την εξής πρόβλεψη, που σε πολλούς μπορεί να φανεί ακραία, για μένα όμως είναι σχεδόν βεβαιότητα:

Δεν θα αργήσει η στιγμή που εργαζόμενοι θα κινηθούν νομικά εναντίον επιχειρήσεων που τους ωθούν στην απομακρυσμένη εργασία καταγγέλοντάς τις για ψυχική κακοποίηση. Διότι περί αυτού ακριβώς πρόκειται το μοντέλο της μοναχικής, απομακρυσμένης εργασίας: Μια καλά καμουφλαρισμένη ψυχική κακοποίηση.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Αντί για remote work απλώς ζητήστε περισσότερα χρήματα

Στον εργασιακό κόσμο, η συζήτηση για την ενσωμάτωση της ευελιξίας στην εργασία έχει αποκτήσει μεγάλη δυναμική, καθώς όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι αναζητούν ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Μια καλή συνάδελφος στην Επίγνωσις, η Έρη Πανσεληνά, δημοσίευσε πρόσφατα ένα κείμενο στο LinkedIn, στο οποίο ανέδειξε τη σημαντικότητα της ευελιξίας για εργαζόμενους με αναπηρίες αλλά και, κυριώτερα, εργαζομένους που φροντίζουν ανθρώπους που έχουν ανάγκη, όπως ηλικιωμένους, ασθενείς, βρέφη και μικρά παιδιά. Η Έρη υποστήριξε πως το μεγαλύτερο περιθώριο για remote work της επιτρέπει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της καθημερινότητάς της, χωρίς να περιορίζεται η συνεισφορά της στην εργασία. Τέλος, το σημαντικότερο νομίζω, η Έρη εξέφρασε την άποψη ότι μια εταιρεία δεν μπορεί να ισχυρίζεται πως είναι συμπεριληπτική ούτε ίσων ευκαιριών εάν απαιτεί από τους εργαζομένους της να προσέρχονται σε έναν συγκεκριμένο χώρο εργασίας.

Παρόλο που εκτιμώ την άποψή της και συμφωνώ με την ανάγκη ενσωμάτωσης τέτοιων πρακτικών, ιδιαίτερα για τους συμπολίτες μας που ανήκουν στην ομάδα των ατόμων με αναπηρία, βλέπω το ζήτημα από μια διαφορετική οπτική γωνία. Το remote working μπορεί να προσφέρει οφέλη, αλλά δεν αποτελεί πανάκεια για όλες τις περιπτώσεις, ιδιαίτερα μάλιστα όταν μιλάμε για το βάρος της φροντίδας άλλων ατόμων.

Για να το υποστηρίξω αυτό, θα μοιραστώ δύο διαφορετικές εμπειρίες μου: 

Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2010, μετά τον θάνατο της μητέρας μου το 2011, ανέλαβα τη φροντίδα του πατέρα μου, ο οποίος ήταν ήδη άνω των 80 και πάλευε με την άνοια. Παρόλο που είχα προσλάβει έναν επαγγελματία φροντιστή, υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις που χρειάστηκε να αναλάβω πλήρως τη φροντίδα του για μερικές ημέρες. Όταν περιθάλπεις κάποιον με άνοια, είναι πρακτικά αδύνατο να κάνεις οτιδήποτε άλλο. Η ιδέα του remote working υπό αυτές τις συνθήκες ήταν απλώς ανέφικτη.

Μια άλλη εμπειρία προέρχεται από τη φροντίδα της μικρής μου κόρης τα τελευταία χρόνια. Το να είμαι γονέας είναι η μεγαλύτερη ευλογία που είχα ποτέ, αλλά απαιτεί επίσης πολύ χρόνο και αφοσίωση. Υπήρξαν φορές που προσπάθησα να συμμετάσχω σε τηλεδιασκέψεις ή να ολοκληρώσω εργασία ενώ πρόσεχα την κόρη μου. Σχεδόν κάθε φορά, χρειάστηκε να διακόψω τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις λόγω κάποιας απρόβλεπτης ανάγκης.

Η φροντίδα, είτε πρόκειται για ηλικιωμένους γονείς είτε για μικρά παιδιά, απαιτεί την πλήρη προσοχή και ενέργεια του φροντιστή. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η απομακρυσμένη εργασία δεν είναι η λύση που χρειάζεται. Αυτό που πραγματικά χρειάζονται οι άνθρωποι σε αυτές τις καταστάσεις είναι περισσότερος ελεύθερος χρόνος και καλύτερες οικονομικές απολαβές. Χρόνος για να αφιερωθούν στους αγαπημένους τους και χρήματα για να μπορούν να προσλάβουν επαγγελματική βοήθεια.

Αυτό μας οδηγεί σε ένα σημαντικό ερώτημα: Τι είναι ευκολότερο για μια μέση εταιρεία να προσφέρει; Μεγαλύτερες άδειες, ελεύθερο χρόνο και υψηλότερες απολαβές ή απλώς τη δυνατότητα απομακρυσμένης εργασίας; Φοβάμαι πως το remote working είναι μια εύκολη και οικονομική λύση για τις επιχειρήσεις, αλλά συχνά αφήνει τους εργαζόμενους χωρίς την ουσιαστική στήριξη που χρειάζονται.

Η συμβουλή μου, λοιπόν, είναι σαφής: Ζητήστε περισσότερες ημέρες άδειας. Ζητήστε ειδική αποζημίωση για τα σχετικά έξοδα φροντίδας. Ζητήστε υψηλότερους μισθούς. Αυτά είναι τα πράγματα που κάνουν πραγματική διαφορά και υποστηρίζουν ουσιαστικά όσους έχουν αυξημένες ευθύνες φροντίδας.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Βρίσκοντας τους σωστούς early adopters - Μια ευρωπαϊκή πρόκληση

Δεν είναι μυστικό ότι οι early adopters είναι εκείνοι που διαμορφώνουν ουσιαστικά ένα νέο προϊόν. Η επιλογή των κατάλληλων πρώτων χρηστών μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας. Για την ακρίβεια, η εμπειρία μας στην Starttech Ventures δείχνει ότι η επιλογή των σωστών early adopters καθορίζει περισσότερο απ΄οτιδήποτε άλλο τη μελλοντική πορεία μιας νεοφυούς επιχείρησης.

Αξίζει να δούμε το θέμα από μια ευρωπαϊκή ματιά: Η Ευρώπη, με τις μεγάλες αγορές της, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία, προσφέρει στους Ευρωπαίους επιχειρηματίες την ευκαιρία να «δοκιμάσουν τα νερά» σε τοπικό επίπεδο πριν επιχειρήσουν να «βγουν διεθνώς». Όσο δελεαστική κι αν φαίνεται αυτή η προσέγγιση, η εμπειρία δείχνει ότι σπάνια λειτουργεί αποτελεσματικά.

Αυτό εξηγεί γιατί υπάρχουν σχετικά λίγες παγκόσμιες τεχνολογικές εταιρείες από χώρες όπως η Ιταλία, η Γερμανία και η Γαλλία – χώρες με μεγάλες εγχώριες αγορές. Αντίθετα, οι σκανδιναβικές χώρες, με τις πολύ μικρότερες εγχώριες αγορές, έχουν αναλογικά πολύ περισσότερες επιτυχημένες διεθνείς εταιρείες. Εκεί, η έλλειψη τοπικών επιλογών αναγκάζει τους επιχειρηματίες να στραφούν από νωρίς σε διεθνείς αγορές για τους πρώτους χρήστες τους.

Ο παραπάνω συλλογισμός μας οδηγεί σε μια ξεκάθαρη συμβουλή προς τους Ευρωπαίους νέους επιχειρηματίες:  

Αναζητήστε τους πρώτους χρήστες σας στην κύρια αγορά-στόχο σας. 

Στις περισσότερες περιπτώσεις (όχι πάντα, βέβαια), ειδικά όταν πρόκειται για λογισμικό B2B, αυτή δεν είναι άλλη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Συμπερασματικά, οι ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων πρέπει να δώσουν τεράστια προσοχή στο να ορίσουν καλά ποιοι και για ποιο λόγο θα είναι οι πρώτοι τους πελάτες, οι πρώτοι δηλαδή χρήστες που θα δεχτούν να καταβάλλουν ένα αντίτιμο για το προϊόν τους. Αν το κάνουν με επιτυχία αυτό το βήμα, πιθανότατα στη συνέχεια θα καταστεί επιτυχημένη και η νεοφυής τους επιχείρηση.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Σχετικά με τις μετοχές για τους συμβούλους

Ακούω πολύ συχνά για νεοφυείς επιχειρήσεις οι οποίες έχουν τους "τάδε συμβούλους".

 Μιλώντας με τους ιδρυτές ανακαλύπτω έκπληκτος ότι δεν είναι σπάνιο διάφορα έμπειρα στελέχη της αγοράς να παίρνουν μετοχές έναντι συμβουλών που έδωσαν στα πρώτα στάδια της ζωής της επιχείρησης.

Αυτό όμως είναι μια λανθασμένη πρακτική την οποία οι ιδρυτές πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγουν. 

Μετοχές δίνουμε μόνο, αποκλειστικά και μόνο, για χρήματα. 

Για αληθινά χρήματα, μετρητά, που κάποιος θα καταθέσει στον λογαριασμό της εταιρείας μας. Αφού τα καταθέσει, θα πάρει ότι μετοχές έχουμε συμφωνήσει.

Δεν δίνουμε ποτέ, μα ποτέ όμως, μετοχές για "συμβουλές", για "επαφές" ή για "εμπειρία" και διάφορες άλλες αφηρημένες εκδοχές βοήθειας που κάποιος υπόσχεται να προσφέρει στη νεοφυή μας εταιρεία.

Πολύ περισσότερο, αν έχετε στη μετοχική σαν σύνθεση έναν τέτοιο "σύμβουλο" που πήρε μετοχές χωρίς να δώσει αληθινά χρήματα, δίνετε εντελώς λανθασμένο μήνυμα σε μελλοντικούς επενδυτές και κάνετε την επόμενή σας διαπραγμάτευση πολύ πιο δύσκολη.

Μετοχές λοιπόν δίνουμε μόνο για χρήματα. Μάλιστα δίνουμε λίγες, πολύ προσεκτικά, διότι είναι σάρκα από το σώμα τις επιχείρησης, είναι κάτι που πολύ πιθανά μελλοντικά θα το μετανιώσουμε.

Αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να έχουμε συμβούλους. Κάθε άλλο. Οι σύμβουλοι όμως είτε πρέπει να πληρώνονται ή, ακόμα καλύτερα, να τους προσφέρεται η ευκαιρία να επενδύσουν με λίγο καλύτερους όρους σε σχέση με τους επόμενους επενδυτές (τυπικά με μια έκπτωση στην αποτίμηση της τάξης του 20%).

Ποτέ όμως δεν δίνουμε μετοχές έναντι συμβουλών ή άλλων αφηρημένων υποσχέσεων.

H ιδιαίτερη ιστορία της Virtual Trip, της εταιρείας των φοιτητών

Κάτι περίεργο, κάτι ιδιαίτερο γινόταν στη Virtual Trip.

Η εταιρεία των φοιτητών από το Ηράκλειο, εκείνων που "δεν ήθελαν αφεντικά" αλλά ήθελαν να "βγουν στην παγκόσμια αγορά". 

Αυτών που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση που έλεγε "να γίνουμε όλοι μάστορες".

Ήμασταν 22 ετών. Ήμασταν Ίκαροι. Θέλαμε να πετάξουμε ψηλά, να φτάσουμε στον Ήλιο. Όμως τα φτερά μας, παρά την αδιανόητη, πολυετή προσπάθεια, έλιωσαν. 

Ξεκίνησε η πτώση μας προς τη Γη. Αυτή η πτώση μας πλήγωσε και πλήγωσε, άθελά μας, πολλούς άλλους.

Την τελευταία όμως, κυριολεκτικά, στιγμή ένα αδιανόητα ισχυρό πλέγμα πίστης, λόγου και αγάπης μας έσωσε από την καταστροφή.

Η Virtual Trip, η εταιρεία των φοιτητών, ήταν μια κίνηση επαναστατική. Ένας αγώνας απέναντι στο αδύνατο, σαν την ίδια τη ζωή. Όπως συχνά συμβαίνει με τους επαναστάτες, δεν μπόρεσε να επιβιώσει. Έγινε όμως σπορά. Άφησε σπόρο από τον οποίο βγήκαν η AbZorba Games, η Επίγνωσις και η Yodeck. Σήμερα η DreamClass και αύριο αρκετές εταιρείες ακόμα. 

Παράλληλα μια σειρά άλλων επιτυχημένων εταιρειών δημιουργήθηκαν και ευημερούν, που έμμεσα βοηθήθηκαν ή ίσως ακόμα και εμπνεύστηκαν από την πορεία της "εταιρείας των φοιτητών".

__

Σήμερα το πρωί, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο λόγο, ένιωσα την ανάγκη να πω ένα μεγάλο, δημόσιο ευχαριστώ. Στους συνιδρυτές μου, τους Περικλή Ακριτίδη, Μίλτο Βασιλάκη, Νίκο Βεντούρα και Χάρη Γκίκα, οι οποίοι μοιράστηκαν το όνειρο. 

Στους Κωστή Δάλλα και Αλέξανδρο Κουρή, που ήταν οι πρώτοι από το χώρο του επιχειρείν που εμπιστεύτηκαν την εταιρεία των φοιτητών.

Στους αείμνηστους Καθηγητές Χρήστο Νικολάου και Στέλιο Ορφανουδάκη, οι οποίοι μας ενέπνευσαν. Σε όλους τους Καθηγητές του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης αλλά και στους Ερευνητές του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, οι οποίοι, χωρίς να έχουμε κάποια οργανική σχέση με τα ιδρύματα, ήταν δίπλα στους φοιτητές τους, πράγμα που για εμάς είχε τεράστια αξία. Όπως πολύ μεγάλη αξία είχε και η συνεισφορά του αείμνηστου Διευθυντή του Επιστημονικού & Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης, Αρτέμη Σαϊτάκη.

Ας μου επιτραπεί να κάνω μια ιδιαίτερη μνεία στους καθηγητές Ευάγγελο Μαρκάτο και Γιώργο Γεωργακόπουλο του Πανεπιστημίου Κρήτης και τον Καθηγητή Σπύρο Λάλη, πλέον του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, οι οποίοι μας ενεθάρρυναν και μας συμβούλεψαν καθοριστικά τα πρώτα χρόνια της πορείας μας.

Θέλω ακόμα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα του μεταγενέστερους συνιδρυτές μου,  Μάνο Μοσχού, Θανάση Παπαγγελή και Βαγγέλη Μιχαλόπουλο. Στο ταλέντο, τη δέσμευση και τη φιλία αυτών των ανθρώπων χρωστάμε τόσο τη διάσωση όσο και τη σημερινή επιτυχία του εγχειρήματός μας. Η Starttech Ventures, αγαπητοί φίλοι, υπάρχει χάρη σε εσάς.

Είμαι υποεχρεωμένος να ζητήσω μια ειλικρινή συγγνώμη από τα βάθη της ψυχής μου σε όσους στενοχωρήσαμε αυτά τα χρόνια. Θέλω να πιστεύω ότι γνωρίζουν πως η συγγνώμη είναι ειλικρινής και πως, παρά τα μεγάλα μας λάθη, τα κίνητρά μας ήταν - και παραμένουν - αγαθά.

Θα ήμουν άδικος εάν δεν έλεγα ένα μεγάλο ευχαριστώ προσωπικά σε καθέναν από τους εκατοντάδες εργαζομένους που συνεργαστήκαμε όλα αυτά τα χρόνια. Χωρίς εσάς, δεν θα είχε γίνει τίποτα, το 'επαναστατικό μας πείραμα' θα είχε αποτύχει.

Στο σημαντικότερο απ' όλα, όσο και να ψάχνω να βρω τις κατάλληλες λέξεις, αδυνατώ πραγματικά να βρω ικανές να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη μου προς τους γονείς μου, στους οποίους οφείλω την ύπαρξή μου και κάθε μου επιτυχία. Η μητέρα μου μας άφησε το 2011 και ο πατέρας το 2017. Δεν έχει περάσει ούτε μια μέρα χωρίς να έρθουν στις σκέψεις μου και δεν μπορώ να φανταστώ κανέναν τρόπο για να αλλάξει αυτό.

Τέλος, θα ήμουν άδικος αν δεν ευχαριστούσα τον αδερφό μου για την υποστήριξή του καθώς και τη θεία μου Τασία Παπαδημητρίου, που έκανε μια σημαντική κίνηση υποστήριξης, η οποία εν τέλει αποδείχτηκε καθοριστική, όταν το παιχνίδι έμοιαζε τελείως χαμένο.

__

Τι κάνουμε λοιπόν από εδώ και πέρα; Τίποτα δεν μπορεί να μου φανεί πιο ενδιαφέρον από το να καταλάβουμε πραγματικά ΤΙ, ΠΩΣ και ΓΙΑΤΙ συνέβη. Να δούμε πώς γίνεται να αναπτυχθεί όντως μια άυλη 'μηχανή' η οποία δημιουργεί κατά κανόνα επιτυχημένες εταιρείες. Αυτός ειναι ο λόγος ύπαρξης της Starttech Ventures. 

Είναι ένα όνειρο του 2009, που πήρε σάρκα και οστά το 2012 και από το 2015 και μετά το πρωτότυπο της μηχανής αυτής λειτουργεί στο γραφείο μας στην Αθήνα. Μέσα από αποτυχίες και επιτυχίες, μέσα από χαρές και λύπες, προχωράμε σε μια πορεία ανακάλυψης. Ο στόχος είναι μεγαλεπήβολος, σίγουρα όμως επιτεύξιμος. Θέλουμε να δείξουμε τον δρόμο σε όλους τους άτυπους, τους ασυνήθιστους υποψήφιους επιχειρηματίες και να τους βοηθήσουμε να αποδείξουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν.

Έχουμε μια υπέροχη ομάδα. Πρώτα απ' όλα την Κατερίνα, τον Βαγγέλη και τον Γιώργο. Μετά την Γλυκερία, τον Γιάννη, τον Αριστείδη και την Ηρώ.  Τον άλλο Γιώργο, την Tuzin, τον Πάνο, τη Ναταλία, τον Λάμπρο, την Αλίκη, την Αγγελίνα και τον Θάνο. Ακόμα τον Αργύρη και τον Αυγουστίνο. 

Όλοι μαζί θα κερδίσουμε ένα μεγάλο στοίχημα: Η επιτυχία μιας εταιρείας δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα της τύχης, ούτε κάποιο κληρονομικό ή ταξικό προνόμιο.

Αντίθετα είναι μια δύσκολη αλλά ελκυστική επιλογή, διαθέσιμη σε όλους μας. Όλοι, πραγματικά όλοι, μπορούμε να γίνουμε μάστορες. Θα περάσουμε δύσκολα, όμως θα απολαύσουμε τη διαδρομή. 

Εν τέλει δε, θα συνεισφέρουμε στην προσπάθεια του ανθρώπου να γίνει άνθρωπος. Θα βάλουμε έτσι κι εμείς, οι μάστορες του 21ου αιώνα, το λιθαράκι μας στην συλλογική προσπάθεια για μια καλύτερη κοινωνία.

Τεχνητή νοημοσύνη, επιχειρηματικότητα και οικονομία

Είχα τη χαρά να είμαι ομιλητής, εκπροσωπώντας τν Starttech Ventures, στο European Business Summit του Economist στην Αθήνα, Σάββατο 24-5-2024, με θέμα την τεχνητή νοημοσύνη, την επιχειρηματικότητα και την οικονομία. 

Συνοπτικά υποστήριξα τα παρακάτω:

• Στην Ελλάδα έχουμε τόσο παραγωγή όσο και χρήστη τεχνολογιών που ο κόσμος αποκαλεί "τεχνητή νοημοσύνη". Όμως είμαστε ακόμα πίσω, γενικά στην χρήση της πληροφορικής.
• Οι επιχειρήσεις δεν χρησιμοποιούν την πληροφορική πολύ απλά διότι το περιβάλλον - αλλά και η κυρίαρχη κουλτούρα - δεν τις αφήνουν να εξελιχθούν σε καλές επιχειρήσεις. Σε τομείς που είμαστε ανταγωνιστικοί, όπως ο τουρισμός και το ηλεκτρονικό εμπόριο, η πληροφορική χρησιμοποιείται άριστα.
• H Πληροφορική έχει επιφέρει μια τεκτονική αλλαγή όσον αφορά τη δυνατότητα πρακτικώς οποιουδήποτε να επιχειρήσει στοχεύοντας στην παγκόσμια αγορά.
• Το υφιστάμενο ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο χρηματοδότησης είναι εντελώς αναχρονιστικό, αποπροσανατολίζει τις επιχειρήσεις και τις κάνει μη ανταγωνιστικές.
• Αυτό που καταλαβαίνουν οι περισσότεροι άνθρωποι ως "τεχνητή νοημοσύνη", η artificial general intelligence, δεν υπάρχει. Ούτε πρόκειται να υπάρξει στο ορατό μέλλον.
• Το 2024 ήρθε η ώρα η Ελλάδα να αναγνωρίσει το επάγγελμα του Πληροφορικού, η παρούσα κατάσταση είναι μια μεγάλη ντροπή. Υποστηρίζω την πρόταση της Hellenic Informatics Union, ήδη από το 2004, για τη θέσπιση του Επιμελητηρίου Πληροφορικής.
• Υποστηρίζω την πρόταση του Γιώργου Γεωργακόπουλου, Καθηγητή Επιστήμης Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, περί της χρήσης του όρου "Αναπλαστική Νοημοσύνη" για την ελληνική απόδοση του "Generative AI"

Το video της ομιλίας μου ακολουθεί παρακάτω:

H αποστολή της Starttech Ventures

Ο Μάνος Μοσχούς μεγάλωσε στη Ρόδο, ο Θανάσης Παπαγγελής στην Έδεσσα και ο Βαγγέλης Μιχαλόπουλος στον Άγιο Δημήτριο (Μπραχάμι). Μεγάλωσαν σε οικογένειες της μεσαίας τάξης και φοίτησαν σε δημόσια σχολεία. Ξεκίνησαν τις σπουδές τους σε δημόσια πανεπιστήμια όπου πέρασαν μέσω των πανελλαδικών εξετάσεων. 

Ποτέ δεν διδάχτηκαν την επιχειρηματικότητα, ούτε είχαν  πάρει μέρος σε σχετικούς διαγωνισμούς και σίγουρα δεν είχαν φανταστεί ότι σε λίγα χρόνια θα ήταν συνιδρυτές και CEOs μερικών από τις καλύτερες νεοφυείς επιχειρήσεις της χώρας (των AbZorba Games, Epignosis και Yodeck).

Αποστολή μας στην Starttech Ventures είναι να βοηθάμε ανθρώπους σαν κι αυτούς να εκφράζουν και να αξιοποιούν τις αστείρευτες δυνατότητες τους, να εξελίσσονται σε εξαίρετους δημιουργούς και ηγέτες, βοηθώντας έτσι τους τους εαυτούς και τις οικογένειες τους, τις υπέροχες ομάδες που δημιούργησαν και, τελικά μετά απ’ όλη τη διαδρομή αυτή, να βελτιώνουν την κοινωνία συνολικά. 

Σκοπός μας είναι να συνεχίσουμε να κάνουμε το ίδιο και το 2024, ανταποκρινόμενοι θετικά στην αγαθή τύχη της συνεργασίας μας με ανθρώπους όπως ο Θάνος, ο Βαγγέλης και ο Μάνος, στο ταλέντο και στην επιμονή των οποίων οφείλουμε όσα έχουμε πετύχει. 

Θέλουμε ακόμα σήμερα να στείλουμε ένα πολύ καθαρό μήνυμα στους νέους κάθε ηλικίας: 

Ξεπεράστε, αφήστε πισω τα στερεότυπα. 

H οικονομία της συνεργασίας, της γνώσης και της δημιουργικότητας έχει χώρο για όλους. Επίσης, το σημαντικότερο, τους αφορά όλους και είναι προς το συμφέρον όλων, ανεξάρτητα του αν τελικά θα εξελιχθούν σε διεθνούς επιπέδου CEOs, όπως τα έκαναν ο Μάνος, ο Βαγγέλης και ο Θάνος. 

Αποφθέγματα του Charlie Munger

O Charlie Munger, συνιδρυτής του Warren Buffett στην Berkshire Hathaway απεβίωσε πριν λίγες μέρες στην Καλιφόρνια. Σε έναν μήνα θα γιόρταζε τα εκατοστά του γενέθλια.

Ο υπέρ-επιτυχημένος αυτός επενδυτής σε μεγάλο βαθμό ενσαρκώνει το αμερικανικό όνειρο. Ήταν συντηρητικός, ρεπουμπλικάνος, μην έχοντας όμως καμία σχέση με τους ακραίους της εποχής μας — επί παραδείγματι, ήταν ένθερμος υποστηρικτής της δωρεάν παροχής υπηρεσιών υγείας σε όλους.

Ο Munger, ο οποίος εργαζόταν κανονικά μέχρι πριν λίγες εβδομάδες (!),  έμεινε στην ιστορία για την εκπληκτική διορατικότητα και τον ορθολογισμό του. Συνήθιζε να λέει διάφορα αποφθέγματα τα οποία συμπυκνώνουν την εμπειρία της καριέρας του που διήρκεσε περισσότερες από επτά δεκαετίες. 

Ένας καλός φίλος από τις ΗΠΑ σταχυολόγησε μερικά, τα οποία και παραθέτω αυτούσια:

• “If I can be optimistic when I’m nearly dead, surely the rest of you can handle a little inflation.”
• “If you’re not willing to react with equanimity to a market price decline of 50% two or three times a century, you’re not fit to be a common shareholder and you deserve the mediocre result you’re going to get.
• “Forget what you know about buying fair businesses at wonderful prices; instead, buy wonderful businesses at fair prices.”
• “Lifelong learning is paramount to long-term success.”
• “The best thing a human being can do is to help another human being know more.”
• “The world is not driven by greed. It’s driven by envy.
• “The best armor of old age is a well spent life preceding it.”

Αιωνία η μνήμη του Charlie Munger. Ας ελπίσουμε όλοι να πάρουμε λίγη από τη μακροζωία, τη διορατικότητα, την εργατικότητα και τη σοφία του.