To άλλο πρόσωπο του Ασπροπύργου

Αυτό το άρθρο είχα ξεκινήσει να το γράφω στις 31/12/2020, εν μέσω της χειρότερης στιγμής της πανδημίας. Εκείνη τη μέρα με διέκοψε η είδηση της απώλειας από τον κορωνοϊό ενός αγαπημένου θείου μου, του Κώστα Μπουγιατιώτη. Σήμερα, δυο χρόνια μετά, αποφάσισα να το ολοκληρώσω και να το δημοσιεύσω, μεταξύ άλλων και ως φόρο τιμής σε αυτόν.

Ο Ασπρόπυργος, το χωριό μου, είναι συχνά στη δημοσιότητα για όλους τους λάθος λόγους. Όμως, πέρα από την φτώχεια και την εγκληματικότητα, πέρα από την άναρχη δόμηση στο νέο El Dorado των logistics και από την καταστροφή του περιβάλλοντος, υπάρχει και ένα άλλο πρόσωπο του Ασπροπύργου. Υπάρχει η φυσική ομορφιά και οι άνθρωποι. Άνθρωποι καταπληκτικοί που βελτιώνουν τη μοίρα τους βοηθώντας του συνανθρώπους γύρω τους.

Σήμερα το πρωί η Έφη Κυρικάκη, μια πολύ καλή μου φίλη και συνεργάτιδα στην Starttech Ventures, στην οποία οφείλουμε το ιδιαίτερα επιτυχημένο πρόγραμμα εκμάθησης ξένων γλωσσών που υλοποιούμε εδώ και τρία χρόνια, μου έστειλε μερικές φωτογραφίες. Στην αρχή νόμιζα πως είχε πάει σε κάποιον χειμερινό τουριστικό προορισμό, όπως συνηθίζεται στις γιορτές των Χριστουγέννων. Εξεπλάγην λοιπόν όταν κατάλαβα πως οι φωτογραφίες ήταν από το χωριό μου, τον Ασπρόπυργος.

Το ζήτημα "Ασπρόπυργος" είναι πολύ πιο βαθύ και ουσιαστικό απ' ότι ίσως οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται (και σίγουρα απ' ότι διαχρονικά οι κυβερνώντες θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε). 

Παραλία Ασπροπύργου, 30 Δεκεμβρίου 2020

Να σημειώσω πως είναι μια περιοχή που απέχει 5 χλμ από τον πιο Ιερό τόπο του κλασικού κόσμου, την Ελευσίνα. Είναι μια περιοχή που για δεκαετίες τροφοδοτούσε την Αττική με αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα και επίσης έχει πληρώσει πολύ βαρύ φόρο αίματος σε όλους τους αγώνες του ελληνικού λαού.

Για το "κράτος των Αθηνών" όμως, όπως το είχε αποκαλέσει ο Ανδρέας Παπανδρέου - και είχε απόλυτο δίκιο, όμως ούτε εκείνος κατάφερε εν τέλει να το αλλάξει, ο Ασπρόπυργος και, αν είναι δυνατόν, ακόμα και η Ελευσίνα, δεν είναι παρά ένας σκουπιδότοπος, μια χαβούζα. Ότι στραβό λοιπόν υπάρχει, ότι ενοχλεί, πετιέται στην πίσω αυλή. Είτε πρόκειται για τα σκουπίδια, ή για τους οικισμούς Ρομά, ή για τις φυλακές, είτα για τα υποτιθέμενα εργoστάσια "ανακύκλωσης" (αυτά που τείνουν να καταστρέφονται από πυρκαγιές κάθε λίγα χρόνια), το Θριάσιο Πεδίο και ο Ασπρόπυργος συγκεκριμένα φαίνεται να αποτελούν ιδανική περιοχή. Καμία έκπληξη δεν προκαλεί που ο τόπος αυτός μετατράπηκε και σε πεδίο δράσης του οργανωμένου εγκλήματος, όπως συχνά διαβάζουμε στα νέα.

Θέλω να πω όμως με βεβαιότητα πως δεν είναι  καθόλου τυχαίο. Πρόκειται για συγκεκριμένη πολιτική επιλογή που ακολουθούν αδιάλειπτα όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις μετά τον Β' ΠΠ. Κάποια στιγμή όμως η υπομονή του κόσμου θα τελειώσει, το μείγμα θα γίνει τόσο εκρηκτικό που δεν θα είναι ελεγχόμενο. Αν κάποιος ενδιαφέρεται να μάθει κάτι περισσότερο ας δει κάποια παλιότερα κειμενά μου, όπως "Το άβατον και η οικονομική ολιγαρχία" αλλά και το "Περί αβάτου: Από τα Εξάρχεια στον Ασπρόπυργο"

Δεδομένης λοιπόν αυτής της διαχρονικής επιλογής των ελληνικών κυβερνήσεων, γεννάται το ερώτημα "οι κάτοικοι τι κάνουν;". Ακόμα πιο επιτακτικά, "η τοπική αυτοδιοίκηση, τι κάνει;". Δυστυχώς τα δεδομένα μιλούν από μόνα τους: Η κατάσταση επιδεινώνεται διαρκώς και ο Ασπρόπυργος βυθίζεται στην εγκατάλειψη και στην παρακμή. Θα ήμουν πολύ ευτυχής εάν οι σκέψεις μου για τις δημοτικές εκλογές του 2019 δεν είχαν επιβεβαιωθεί. Δυστυχώς όμως, επιβεβαιώθηκαν.

Ελπίζω πως το 2023 οι άνθρωποι του Ασπροπύργου θα ξυπνήσουν. Θα αντιληφθούν πως μόνο εκείνοι, μέσα από τη συνεργασία τους, μπορούν να αλλάξουν τη μοίρα τους και να αναγεννήσουν τον τόπο τους. Είναι πολλοί που στην ιδιωτική τους σφαίρα τα έχουν καταφέρει, με εντυπωσιακό μάλιστα τρόπο. Έφτασε ο καιρός που η δημιουργική αυτή ενέργεια οφείλει να κατευθυνθεί και προς τη δημόσια σφαίρα. Το δικαιούνται οι κάτοικοι, το δικαιούται ο τόπος και, πάνω απ' όλα, το δικαιούνται και οι επόμενες γενιές.

Λέξεις βαριές, ως φερετζές

Ένα παιδί στο Κορωπί 

Αναρωτιέται το πρωί 

Αν βγήκε ήλιος λαμπερός

Σοσιαλιστικός

Μα ξάφνου ακούει μια φωνή 

Τη νομική 

Τη  συμβουλή 

Elle a été jamais Κορωπί 

Ντροπή μεγάλη ένιωσα

Με τούτα που συμβαίνουν

Άνθρωποι μικροί

Λέξεις σπουδαίες παίρνουν

Και φερετζέ τις κάνουν

Το πόσο αίμα χύθηκε

Για αυτές

Καθόλου δεν το σκεφτήκαν

Τουλάχιστον

Ας επιβεβαίωναν τη ρήση

Κι ας αγαπούσαν τη δόξα

Μισώντας το χρήμα

Φαίνεται όμως 

Δεν ήταν μόνο δεξιοί 

Μα και αδέξιοι

Περισσότερο δε από κάθε άλλο

Ήταν πράγματι φτωχοί

Πιθανή ελληνο-τουρκική σύγκρουση

Παρακολουθώ με μεγάλη ανησυχία τις εξελίξεις στα λεγόμενα 'ελληνο-τουρκικά' ζητήματα. Η ανησυχία μου εντάθηκε μετά τις χθεσινές, απολύτως απαράδεκτες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού εξωτερικών Τσαβούσογλου ο οποίος ευθέως απείλησε με πόλεμο τη χώρα μας σε περίπτωση που εκείνη ασκήσει το αναφαίρετο δικαίωμά της για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., ακόμα μάλιστα και αν αυτό δεν γίνει στο Αιγαίο αλλά στην Κρήτη.

Είναι πολύ σημαντικό πως στο ζήτημα αυτό, παρά την εκρηκτική πόλωση της εγχώριας πολιτικής σκηνής, τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και η Νέα Δημοκρατία (εμφανίζονται να) έχουν ταυτόσημη θέση: Να γίνει τώρα η επέκταση των χωρικών στην Κρήτη. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ο κίνδυνος ένοπλης σύγκρουσης δεν είναι υπαρκτός - κάθε άλλο. Τίθεται λοιπόν επιτακτικά το ερώτημα: Πρέπει να προχωρήσουμε στην κίνηση αυτή;

Η δική μου γνώμη: Ξεκάθαρα ναι.

Θεωρώ όμως ότι όντως θα χρειαστεί να πολεμήσουμε και ότι ουδείς θα μας βοηθήσει στο πεδίο της μάχης. Οι σύμμαχοι, ΗΠΑ, Γαλλία και υπόλοιπη ΕΕ, θα κάνουν πολύ αυστηρές ανακοινώσεις και διαβήματα, ίσως και ένα (αλήθεια) αυστηρό εμπάργκο. Θα πιέσουν με πολλούς τρόπους, δεν πρόκειται όμως να χυθεί ούτε μια σταγόνα αίμα Αμερικάνου ή Γάλλου στρατιώτη για τα ελληνικά συμφέροντα.

Ελπίζω να είναι έτοιμος για αυτό ο ελληνικός λαός. Δεν υπάρχει εύκολος πόλεμος.

Για να μην παρεξηγηθώ: Σε καμία περίπτωση δεν επιθυμώ τη σύρραξη. Απολύτως καμία. Θεωρώ όμως πως ο δικτάτορας της Άγκυρας «θα παίξει τα ρέστα του» για να μείνει στην εξουσία και αντίστοιχα το καθεστώς Μητσοτάκη θα το δει ως τεράστια ευκαιρία παραμονής στην κυβέρνηση: Η απαραίτητη (και επιτακτικά ζητούμενη) ενότητα του ελληνικού λαού, θα ελαφρύνει το βάρος των σκανδάλων και της οικονομικής κρίσης. Για όλους αυτούς τους λόγους, αμφότερες οι πλευρές του Αιγαίου ίσως οδηγηθούν σε σύγκρουση ευκολότερα απ' ότι θα νόμιζε ένας εξωτερικός παρατηρητής.

Με την ευκαιρία αυτή, επειδή η συζήτηση περί 'ελληνοτουρκικών' προκαλεί διάφορα αντανακλαστικά περί εθνικισμού κλπ, θα ήθελα να κάνω κάποιες υπενθυμίσεις περί του καθεστώτος της Άγκυρας:

• Συνεχίζει - και μάλιστα εντατικοποιεί - την κουρδική γενοκτονία.
• Δεν δίστασε να συνεργαστεί στενά με την οργάνωση 'ισλαμικό κράτος'.
• Είναι μια στυγνή δικτατορία που δεν διστάζει να φυλακίζει και να βασανίζει αντιπολιτευόμενα στοιχεία και δημοσιογράφους.
• Παίζει έναν ιδιαίτερα ύπουλο ρόλο στη Συρία και στη Λιβύη, επιδεινώνοντας τις εκεί ανθρωπιστικές κρίσεις.
• Υποσκάπτει την Αρμενία και στην πραγματικότητα πολέμησε πρόσφατα έναν proxy-war εναντίον της (μέσω Αζερμπαϊτζάν).
• Έχει ένα κράτος - μαριονέτα στη Βόρεια Κύπρο και πραγματικά τορπιλίζει οποιαδήποτε προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού ζητήματος.
• Εξακολουθεί να οδηγεί σε αφανισμό το ελληνικό στοιχείο της Πόλης.
• Αρνείται κάθε συζήτηση αναγνώρισης της ποντιακής γενοκτονίας και συνολικά του διωγμού των χριστιανών της Ανατολής, πράγμα που έχει τόσο ηθικές / συναισθηματικές όσο και οικονομικές συνέπειες

Δεδομένων όλων αυτών - νομίζω δεν θα μπορούσα να είμαι πιο ξεκάθαρος - μου πέφτει ειλικρινά πολύ βαρύ που θα πρέπει να χυθεί αίμα νέων (και όχι μόνο) ανθρώπων από τις δυο πλευρές του Αιγαίου για να εξυπηρετηθούν καλύτερα τα συμφέροντα της Exxon Mobil και της TOTAL. Είναι αληθινά εξοργιστικό.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου στην κρίση του 1987 (και όχι μόνο) είχε μιλήσει για την ανάγκη περιφρούρησης της περιουσίας του ελληνικού λαού με οποιοδήποτε μέσο χρειαστεί. Ακόμα και με πόλεμο, αν δεν υπάρχει άλλη λύση. 

Για αυτήν λοιπόν, για την περιουσία του ελληνικού λαού, ναι, να πολεμήσουμε. Του ελληνικού λαού όμως. Όχι των πολυεθνικών ή της ολιγαρχίας. Ας έχουμε λοιπόν τα μάτια μας ανοιχτά. Οι καιροί που έρχονται είναι πονηροί και οι καταστάσεις ιδιαίτερα περίπλοκες.

Ένα πολύ σημαντικό προνόμιο, προσβάσιμο σε όλους τους Πληροφορικούς

Αναδημοσίευση από το περιοδικό "Ο ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΣ", τεύχος Δεκεμβρίου 2022

Η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας δεν είναι μια συνηθισμένη περίπτωση επαγγελματικού & επιστημονικού σωματείου. Πέραν πάσης αμφιβολίας, είναι ένας οργανισμός που χαρακτηρίζεται από όραμα, ποιότητα κα ανιδιοτέλεια. Χαρακτηριστικά που πλέον σπανίζουν όχι μόνο στον χώρο των σωματείων αλλά και γενικά στην κοινωνία μας.

Σήμερα η ελίτ που κρατά τις τύχες της χώρας αρχίζει να ψελλίζει για την πληροφορική παιδεία, μάλιστα (ακόμα) με έναν, ας μου επιτραπεί, 'φολκορικό' και 'επαρχιωτικό' τρόπο (μιλούν βλέπετε για 'εκπαίδευση στην τεχνητή νοημοσύνη' και άλλα τέτοια χαριτωμένα).

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, αρχικά σαν προπτυχιακός φοιτητής, συμμετείχα στους αγώνες ώστε οι πτυχιούχοι πληροφορικής να ...έχουν το δικαίωμα να διοριστούν ως καθηγητές πληροφορικής. Μέχρι τότε, την ανάγκη την κάλυπταν γυμναστές και θεολόγοι με σεμινάρια 400 ωρών. Αυτή ήταν η αντίληψη του ελληνικού κράτους για την επιστήμη των υπολογιστών.

Στη συνέχεια, αν δεν κάνω λάθος από το 2003, προωθούμε την πρόταση για το ΕΘΕΠΕ, το επιμελητήριο πληροφορικής ως μια ανεξάρτητη δημόσια αρχή που θα συμβουλεύει το κράτος για τα ζητήματα της πληροφορικής. Ακόμα μια φορά ήμασταν μπροστά από την εποχή μας - αργά η γρήγορα το ΕΘΕΠΕ θα γίνει πραγματικότητα. Αναρωτιέται βέβαια κανείς γιατί 'στις δυο πλατείες' (σύνταγμα και κολωνάκι) έπρεπε να περιμένουν είκοσι χρόνια... τόσα ξέρουν, τόσα κάνουν. Αυτή είναι η απάντηση που δίνω προσωπικά μετά την απογοήτευση τόσων ετών, αυτό όμως δεν αναιρεί την τεράστια αξία της συνεισφοράς της Ένωσής μας όλα αυτά τα χρόνια.

Υπάρχει και πλήθος άλλων πρωτοβουλιών αιχμής, από την ψηφιακή στρατηγική το 2007 έως την αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων (ως προς την ονομαστική πληρότητά τους) και πολλές ακόμα. Όλες χαρακτηρίζονται από μακρόπνοο όραμα και υψηλή ποιότητα ενώ είναι αποτελέσματα εθελοντικής, ανιδιοτελούς προσπάθειας των μελών μας.

Η περίπτωση της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας είναι πραγματικά μοναδική, για τα ελληνικά και όχι μόνο δεδομένα. Έχει γίνει μια τεράστια προσπάθεια που ήδη έχει φέρει αξιόλογα αποτελέσματα.

Τώρα μένει να αγκαλιαστεί μαζικά από τους νέους συναδέλφους ώστε να μπορέσει να απαντήσει στα ζητήματα του σήμερα και του αύριο στην πληροφορική. Ζητήματα επαγγελματικά, ερευνητικά, ακαδημαϊκά αλλά και κοινωνικά, αφού η ψηφιακή ελευθερία πλέον ταυτίζεται με την ευρύτερη ελευθερία.

Για να γίνει αυτό, πρέπει όλοι μας να κάνουμε ένα μικρό βήμα: Να συνειδητοποιήσουμε πως είναι ένα μεγάλο προνόμιο το να συμμετέχει κανείς σε μια τέτοια ένωση και να αναλάβουμε δράση με τρόπο αντάξιο του προνομίου αυτού.

Όταν ήμουν προπτυχιακός άκουγα ότι η επιστήμη μας θα καθορίσει τον 21ο αιώνα. Αφού έχουμε διαβεί ήδη το 20% του αιώνα, η αλήθεια αυτής της θέσης είναι πασίδηλη. Μένει σε όλους εμάς, τους ανθρώπους που θεραπεύουμε την πληροφορική σε όλες της τις πτυχές να ασκήσουμε τα δικαιώματα που απορρέουν από το μεγάλο αυτό προνόμιο.

Η κοινωνία το περιμένει από εμάς. Να ανταποκριθούμε. Ας ξεκινήσουμε με το απλούστερο όλων: Συμμετοχή στις διαδικασίες.

Η πληροφορική ορίζει πλέον τη δημόσια σφαίρα και αυτή με τη σειρά της καθορίζει την κοινωνία που ζούμε. Το τι θα συμβεί, εξαρτάται σε τελική ανάλυση από την δράση καθενός και καθεμιάς από εμάς.

 

Γυναίκα και Πληροφορική: Χαιρετισμός σε εκδήλωση της Μαθηματικής Εταιρείας

Το Σάββατο 21 Μαΐου 2022 η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία οργάνωσε ημερίδα με θέμα: "Η παρουσία των γυναικών στις Θετικές Επιστήμες: προβληματισμοί και προοπτικές", η οποία τελούσε υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Συνδιοργανωτές ήταν επτά Επιστημονικά Σωματεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με αντικείμενο τις Θετικές Επιστήμες, και πιο συγκεκριμένα, η Ελληνική Γεωλογική Εταιρεία -ΕΓΕ, η Ένωση Ελλήνων Φυσικών -ΕΕΦ, η Ένωση Ελλήνων Χημικών -ΕΕΧ, η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία -ΕΜΕ, η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας -ΕΠΕ, η Ένωση Πτυχιούχων Περιβαλλοντολόγων Ελλάδας -ΕΠΠΕ και η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων –ΠΕΒ.

Η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας μου έκανε τη μεγάλη τιμή να μου ζητήσει να απευθύνω χαιρετισμό εκ μέρους της, το οποίο και έκανα με μεγάλη χαρά. Παραθέτω λοιπόν τον χαιρετισμό μου παρακάτω, ζητώντας την κατανόησή σας καθώς πρόκειται για την καταγραφή προφορικού λόγου, με ότι σημαίνει αυτό για τη δομή του. 

Κρίνω πως το θέμα είναι θεμελιώδους σημασίας και ότι έχει διαστάσεις κοινωνικές, οικονομικές αλλά και πολιτικές.

Ακολουθεί ο χαιρετισμός:

"Καλημέρα σε όλους

Θα ήθελα πρώτα απ’ όλα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους οργανωτές της ημερίδας και τους εκπροσώπους της πολιτικής ηγεσίας που είναι σήμερα εδώ να ακούσουν τις απόψεις μας για τα πολύ σημαντικά αυτά ζητήματα καθώς και το Πανεπιστήμιο Αθηνών που μας φιλοξενεί.

Το 1996 πέρασα στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ένα μικρό τμήμα. Έφτασα εκεί, 60 πρωτοετείς. Κοιτάζω γύρω γύρω στην υποδοχή (των πρωτοετών), 15 κοπέλες, λέω κάτι περίεργο συμβαίνει εδώ. Γιατί; Μετά βέβαια έμαθα και από συναδέλφους, σε όλα τμήματα, ότι αλλού ήταν πολύ χειρότερα. Στα Χανιά είχε ένα άλλο Τμήμα, επίσης πληροφορικής, όπου είχανε 5 φοιτήτριες στους 50, ποσοστό 10%.

Στη συνέχεια μαθαίνοντας τους καθηγητές μου, είδα ότι στα μέλη ΔΕΠ, ήταν μικρό τμήμα, αν δεν κάνω λάθος είχαμε 17 ή 18 μέλη ΔΕΠ, τότε είχε μία γυναίκα. Σήμερα είναι πολύ καλύτερα. Μάλιστα θα ακούσουμε στην συνέχεια ένα βίντεο με μια καθηγήτρια του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών, την κυρία Παπαδοπούλη, η οποία έχει μια εξαιρετικά λαμπρή καριέρα και είναι καμάρι του Τμήματος.

Να δούμε όπως που βρισκόμαστε: 

Η συμμετοχή των γυναικών είναι πάρα πολύ χαμηλά. Προχωρώντας και μαθαίνοντας είδα ότι το τελευταίο επιστημονικό πεδίο που θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό είναι η Πληροφορική. Είναι δηλαδή ειρωνικό. Η πληροφορική θεμελιώθηκε από τις γυναίκες. Είναι μια γυναικεία επιστήμη. Κάτι που πολλοί δεν γνωρίζουν. 

Γιορτάσαμε πρόσφατα τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση. Ο λόρδος Βύρων νομίζω ότι έχει καταγραφεί στην Ιστορία. Δεν ξέρω πόσοι από εσάς γνωρίζετε ότι η κόρη του λόρδου Βύρωνα, η Ada, υπάρχει γλώσσα προγραμματισμού Ada Byron ή Ada Lovelace είναι η πρώτη προγραμματίστρια παγκοσμίως. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που έδειξε ότι ο υπολογιστής μπορεί να κάνει κάτι παραπάνω από αυτό που λέει το πενιχρό του όνομα. Δηλαδή μαθηματικούς υπολογισμούς. Ότι μπορούμε να έχουμε υπολογιστές γενικού σκοπού. Να κάνουμε τα πάντα. Αυτό το έδειξε η Ada πρώτη.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπου στον 20ο αιώνα; Τι θα πει άραγε ένας ιστορικός το 2500; Τι πέτυχε ο άνθρωπος τον 20ο αιώνα; Ποιο ήταν το μαγικό; Δεν ήταν ότι πήγαμε στην Σελήνη ό,τι πιο εντυπωσιακό πέτυχε ο άνθρωπος. Πώς το πέτυχε o άνθρωπος αυτό; To πέτυχε χάρη στη Margaret Hamilton. Τη γυναίκα που συντόνισε τους προγραμματιστές, που έφτιαξαν το software, που οδήγησε τα διαστημόπλοια Apollo στην Σελήνη. Πρώτα και κύρια χάρη στη Margaret Hamilton.

Δεν είναι λοιπόν μόνο ηθικό το ζήτημα ή κοινωνικό. Οι γυναίκες είναι καλύτερες σε πάρα πολλά πράγματα. Αυτή είναι η αλήθεια. Οπότε νομίζω πρέπει να δούμε και την ωφελιμιστική διάσταση του θέματος, διότι τα ανθρώπινα όντα έτσι προχωράνε μπροστά.

Προσωπικά ασχολούμαι επαγγελματικά με αυτό που λέμε νεοφυείς επιχειρήσεις, εμένα μ’αρέσει πιο πολύ ο όρος οικονομία της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Τι λένε διεθνώς οι στατιστικές; Οι καλύτερες Startup CEOs είναι γυναίκες. Εμείς που βοηθάμενεοφυείς επιχειρήσεις, είμαστε αυτό που λέει επιχειρηματικοί άγγελοι (Angels Investors), όποτε βλέπουμε γυναίκα CEO τρέχουμε. Αλλά δεν βλέπουμε όμως. 7% είναι. 

Πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι η κουβέντα περί ισότητας, προσωπικά τη θεωρώ και λίγο ξεπερασμένη. Οι γυναίκες είναι καλύτερες. Αυτή είναι η πραγματικότητα. 

Πρέπει να δούμε γιατί είμαστε τόσο πίσω. Είμαστε πολύ πίσω. Τι μπορεί να γίνει:

- Βραχυπρόθεσμα το μόνο που μπορεί να γίνει είναι περισσότερες χρηματοδοτήσεις για γυναίκες ερευνήτριες. Πρέπει να δώσουμε κίνητρα. Βραχυπρόθεσμα μόνο τα κίνητρα δουλεύουν. Πολύ ισχυρά κίνητρα. 

- Ποσοστώσεις. Υπήρχε μια πολύ μεγάλη συζήτηση παλιά, αν έχουν νόημα, και στην πολιτική νομίζω, οι ποσοστώσεις για τις γυναίκες. Πολύ καταφέρθηκαν εναντίον. Εγώ είμαι πολύ υπέρ. Ποσοστώσεις. Πρέπει αυτό να καταλάβει η κοινωνία μέσα από τα κίνητρα. 

- Πολλές χρηματοδοτήσεις.

- Επόμενο βήμα, μεσοπρόθεσμα. Στην εκπαίδευση. Και πρώτα και κύρια στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εκεί δυστυχώς που έχει γίνει η μεγάλη ζημιά. Αν εξακολουθεί η κοινωνία να θεωρεί φυσιολογικό: Αυτό το παιδί είναι πολύ καλό στα μαθηματικά, αγόρι. Αυτό είναι πολύ καλό στο φιλολογικά, κορίτσι. Αυτό το θεωρούν φυσιολογικό, το λένε, ακόμα και οι καθηγητές. Και μετά λέμε γιατί δεν έχουμε γυναίκες στην πληροφορική. Τι περιέργο!

- Και κλείνω αγαπητοί φίλοι με το μακροπρόθεσμο και είναι κοινωνικό και ας μου επιτραπεί κατ΄εξοχήν πολιτικό με την αυθεντική έννοια του όρου πολιτικό: 

Όταν βλέπουμε ένα παιδάκι δύο χρονών και αυθόρμητα χωρίς να το σκεφτούμε λέμε τι καλό και έξυπνο παιδάκι το αγοράκι και τι καλό και όμορφο παιδάκι το κοριτσάκι, τότε το πρόβλημα δεν θα λυθεί ποτέ. Αυτό νομίζω είναι η πολιτική διάσταση του ζητήματος.

Σας ευχαριστώ πολύ. Εύχομαι κάθε επιτυχία!"

Αν κρατούσα ένα σημείο από τον χαιρετισμό αυτό, επιτρέψτε μου να σημειώσω πως θα ήταν το εξής: "Πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι η κουβέντα περί ισότητας, προσωπικά τη θεωρώ και λίγο ξεπερασμένη. Οι γυναίκες είναι καλύτερες. Αυτή είναι η πραγματικότητα.".

Ελπίζω να το καταλάβουν πρώτα και κύρια οι ίδιες οι γυναίκες και να διεκδικήσουν στην πράξη αυτά που δικαιούνται. Αν μη τι άλλο, αυτό θα οδηγήσει σε μια καλύτερη κοινωνία για όλους. 

Σχετικά με τις δράσεις κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύ μεγάλη συζήτηση σχετικά με τη λεγόμενη "κοινωνική ευθύνη" των επιχειρήσεων και όχι σπάνια (μάλλον, ακριβώς το αντίθετο) διαβάζουμε ή ακούμε στα μέσα ενημέρωσης για την τάδε δράση μιας ή άλλης επιχείρησης με σκοπό να βοηθήσει μια κοινωνική ομάδα που αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα.

Θα έλεγα κανείς πως από μόνο του αυτό δεν είναι καθόλου κακό, τουναντίον είναι ένα φαινόμενο που οφείλουμε να επικροτήσουμε και να ενθαρρύνουμε όλους τους συμπολίτες και όλες τις επιχειρήσεις που μπορούν να ακολουθήσουν τα σχετικά παραδείγματα.

Δυστυχώς όμως τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα, όπως συνήθως συμβαίνει. Τόσο τα κίνητρα όσο και η αποτελεσματικότητα των δράσεων αυτών είναι πολλές φορές αμφισβητήσιμα ενώ, δυστυχώς, μπορούν να έχουν και μακροπρόθεσμα αρνητικές συνέπειες.

Τυχαίνει να έχω κάποια προσωπική εμπειρία στο θέμα: Από την αρχή της επιχειρηματικής μας πορείας, ακόμα και σε εποχές που αντιμετωπίζαμε τεράστιες δυσκολίες, οι συνεργάτες μου κι εγώ προσπαθούμε να ενισχύουμε κοινωφελείς σκοπούς όσο επέτρεπαν οι δυνατότητές μας κάθε φορά. Το κάναμε και το κάνουμε καθώς, μεταξύ άλλων, κρίνουμε πως αυτό ανήκει στα καθήκοντα μιας επιχείρησης και των μετόχων της. Όποιος ενδιαφέρεται για το θέμα μπορεί να αναζητήσει τη διαφορά του 'stakeholder capitalism' από τον 'shareholder capitalism' (ή για κάποιους άλλους, 'responsible capitalism') καθώς γίνεται μια μεγάλη σχετική συζήτηση διεθνώς.

Κάποιος που δεν εργάζεται στον οργανισμό μας πιθανότατα αγνοεί το παραπάνω γεγονός καθώς πολύ σύντομα καταλάβαμε πως δεν πρέπει ποτέ να κάνουμε σχετικές δημόσιες ανακοινώσεις. Αυτό διότι αντιληφθήκαμε νωρίς πως μια τέτοια πράξη εκφυλίζεται [ίσως ακόμα και να 'εκπορνεύεται' - ζητώντας συγγνώμη για την ένταση της λέξης, αυτή όμως είναι η προσωπική μου γνώμη] εάν μετατρέπεται σε αντικείμενο δημοσίων σχέσεων. 

Δυστυχώς η εμπειρία το έχει αποδείξει ότι πολύ συχνά τέτοιες πράξεις γίνονται αποκλειστικά και μόνο στο κυνήγι μιας καλής δημοσιότητας και συχνά δεν υφίσταται το παραμικρό ενδιαφέρον για την ειλικρινή ενίσχυση ενός κοινωφελούς σκοπού. Αυτό όχι μόνο καθιστά τις ενέργειες αυτές σποραδικές, σπασμωδικές και μικρού βεληνεκούς αλλά, πολύ χειρότερα, κάνει θνησιγενείς τις προσπάθειες που ξεκινούν με τέτοιου τύπου υποστήριξη. Επιπλέον, καθόλου σπάνιο δεν είναι, τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού, οι δράσεις αυτές δυστυχώς να 'μεγαλοποιούνται' και να προβάλλονται ως κάτι πολύ μεγαλύτερο απ' ότι στην πραγματικότητα είναι.

Πολύ σημαντικότερα, πιστεύουμε πως κάθε λογής υποστήριξη και αγαθοεργία τόσο από ιδιώτες όσο και από επιχειρήσεις δεν μπορεί να δίνει άλλοθι στο ελληνικό κράτος ώστε αυτό να μην ανταποκρίνεται επαρκώς στην αποστολή του για την παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης, υγείας, πρόνοιας, δικαιοσύνης και ασφάλειας σε όλους τους κατοίκους αυτής της χώρας. 

Η πολιτική λοιπόν που εφαρμόζουμε είναι απλή: Ενημερώνουμε μόνο όσους οφείλουν να γνωρίζουν, δηλαδή τους εργαζομένους και τους μετόχους μας. Αυτό σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να κάνουμε και ευελπιστούμε πως και άλλες εταιρείες θα ακολουθήσουν το παράδειγμα αυτό: Να επιστρέφουν περισσότερα στην κοινωνία και να μιλούν λιγότερο για αυτό.

Όσον αφορά το ελληνικό κράτος αυτό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να βασίζεται σε αγαθοεργίες ή στην καλή προαίρεση οποιουδήποτε να επιτελέσει την υπαρξιακή του αποστολή: Να φροντίζει και να προστατεύει τους πολίτες του όπως επιτάσσουν οι συνθήκες κάθε φορά.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι τα συναισθηματικά

Πριν περίπου τριάμιση χρόνια, ένας καλός φίλος και συνεργάτης που είχε πει ότι ενθουσιάστηκε παρακολουθώντας αυτό εδώ το video, με τον ευφάνταστο τίτλο "How to Make a Million Dollars a Year" το οποίο μου πρότεινε ενθέρμως να δω και εγώ. Παρότι ο τίτλος από μόνος σου προσέφερε επαρκείς λόγους για να το αγνοήσω, αποφάσισα να σεβαστώ τη συμβουλή του φίλο μου και να το δω. 

Το είδα λοιπόν αλλά στην αρχή δεν μου άρεσε. Για την ακρίβεια, δεν μου άρεσε καθόλου. Είναι θα έλεγα πολύ «αμερικανιά», σε σημείο που με ενοχλούσε πολύ και δεν μπορούσα να το δω αντικειμενικά. Καθώς όμως πραγματικά εκτιμούσα πολύ τον συνεργάτη που μου το έστειλε, προσπάθησα να το ξαναδώ προσπαθώντας να αποβάλλω όλα τα στερεότυπα που δεν με άφηναν να δω την ουσία. 

Είχε, τελικά, μεγάλο ενδιαφέρον και σας προτρέπω να κάνετε το ίδιο.

Αν λοιπόν κάποιος ξεπεράσει αυτήν τη συναισθηματική/στερεοτυπική αντίδραση, νομίζω πως το video λέει κάποια  ενδιαφέροντα πράγματα:

1. Η επιχειρηματικότητα, η οποία δεν είναι ποτέ ατομική δραστηριότητα αλλά ομαδική, είναι ο μοναδικός τρόπος να αλλάξει κανείς θεμελιωδώς την οικονομική του μοίρα (τουλάχιστον στο οικονομικό & κοινωνικό σύστημα που ζούμε). Αυτό δεν το κάνεις μόνο για να ανεβάσεις το βιοτικό σου επίπεδο (για να "βγάλεις λεφτά") αλλά και να έρθεις σε θέση να βοηθήσει τους δικούς σου ανθρώπους αλλά και άλλες ομάδες ή σκοπούς που σε ενδιαφέρουν - ακόμα και την κοινωνία συνολικά.
2. Πριν ξεκινήσεις κάτι, πρέπει να είσαι όσο γίνεται σίγουρος ότι "βγαίνουν τα νούμερα". Ότι δηλαδή το πρόβλημα που πάμε να λύσουμε είναι όντως επιλύσιμο. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πόσα εγχειρήματα ξεκινούν δίχως να έχει γίνει ούτε μια στοιχειώδης ανάλυση των δεδομένων της αγοράς (customer validation, target addressable market size estimation).
3. Το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι τα πραγματικά δεδομένα (αριθμοί) αλλά το συναίσθημα. Πάντα κάτι μας φταίει, κάτι άλλο, και το προβάλλουμε στα προβλήματα της δουλειάς. Συνήθως η ανασφάλεια και η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι που μας οδηγούν σε σπασμωδικές κινήσεις.
4. Δίνει τέλος μερικές συγκεκριμένες συμβουλές:

• Out-work: Πρέπει να δουλέψεις πολύ. Δεν θα είναι εύκολο.
• Out-improve: Πρέπει διαρκώς να μαθαίνεις και συνεχώς να βελτιώνεσαι (Αναρωτηθείτε: Ποιο ήταν το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε; έχετε διαβάσει αρκετά φέτος; ένα τον μήνα είναι το λιγότερο;  -- μιλάμε για business and/or tech books, οχι video, online articles, YouTube videos, etc)
• Out-last: Δεν αρκεί να προσπαθήσεις πάρα πολύ για λίγο χρόνο. Πρέπει η προσπάθεια να γίνει σε βάθος χρόνου - για αυτό και δεν χρειάζονται 12-ωρα και 14-ωρα, θα κλατάρεις. Μπορείς να δουλεύεις *αληθινά* 8 ωρες τη μέρα, για μερικά χρόνια; (δεν βάζω μέσα commuting, lunches etc, μιλάω για δουλειά). Τότε θα κάνεις τη διαφορά.

Αν κάποιος καταφέρει να κάνει και τα 3 παραπάνω βήματα, έρχεται μετά το 4ο

• Out-strategize. Την στρατηγική, όπως και οτιδήποτε άλλο, την μαθαίνεις μόνο με την εξάσκηση. Πρέπει να πάθεις για να μάθεις, η εμπειρία δεν μαθαίνεται, μόνο αποκτάται.

Θα αναρωτηθεί, δικαίως, κάποιος τι σχέση έχει η επιθυμία για "ετήσιο εισόδημα ενός εκατομμυρίου" με την ίδρυση μιας νεοφυούς επιχείρησης. Σκεφθείτε το ξανά! Στην περίπτωσή μας δεν μιλάμε για $1Μ annual income of an individual αλλά, όσον αφορά τον τομέα που έχω πρακτική εμπειρία, για μια B2B SaaS company με $1Μ ARR. Αυτή η εταιρεία έχει enterprise value που, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, μπορεί να φτάνει και τα ~ $10M (εάν παράλληλα καταφέρνει να έχει και μια στοιχειωδώς καλή κερδοφορία). 

Αυτό το επίτευγμα, η δημιουργία μιας τέτοιας εταιρείας, δεν είναι παρά ένα 'future truth' στην ορολογία του video, στο οποίο καθένας μπορεί αν φτάσει μέσα από την γνώση, τη δημιουργικότητα και, πάνω απ' όλα, μέσα από τη συνεργασία. 

Αρκεί, σαν πρώτο βήμα, να πιστέψει ότι είναι εφικτό ώστε να ξεκινήσει.

Ηρωες και ανθρωπάκια

Σήμερα το πρωί είδα στην τηλεόραση τον Τίτο Πατρίκιο. Συγκινήθηκα πολύ καθότι είναι συνομήλικος του πατέρα μου (ο οποίος μας άφησε το 2017) και ήταν μαζί στην εξορία στη Μακρόνησο. 

Αφού λοιπόν ο Πατρίκιος αφηγήθηκε γεγονότα της εποχής, τόσο από την κήρυξη του πολέμου όσο και από την αντίσταση, οι δημοσιογράφοι του ζήτησαν "να στείλει κάποιο μήνυμα στους νεώτερους που ακούν".  Απάντησε ξεκινώντας περίπου ως εξής: "Δεν έχω κάποιο μήνυμα να στείλω διότι όποιος στέλνει μηνύματα τέτοιου τύπου κρατά για τον εαυτό του μια θέση υπεροχής, την οποία δεν δικαιούμαι...". Στη συνέχεια μίλησε για την ανάγκη ενδυνάμωσης της δημοκρατίας μας και της αναζήτησης της ενότητας μέσα από τον πλουραλισμός.

Δεν θέλω να θεωρηθεί ότι τον εξιδανικεύω ή τον ηρωοποιώ. Θα θύμωνε πολύ εξάλλου ο ίδιος και θα ήταν σε πλήρη αντίθεση με το πνεύμα του παραπάνω λόγου του. Εξάλλου ο ίδιος ο Θεοδωράκης (επίσης στη Μακρόνησο τα πρώτα χρόνια του '50) είχε πει "απλά ανθρωπάκια ήμασταν, οι καταστάσεις μας έδωσαν την ευκαιρία να δράσουμε".

Από την άλλη, δεν μπορώ να μην καταδείξω τη διδακτικότητα των παραδειγμάτων αυτών και ταυτόχρονα να αναρωτηθώ, εμείς, τα ανθρωπάκια του 2022, αν ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις που η ιστορία επιφύλασσε στη ζωή μας.

Εσύ τι λες, αγαπητέ Αναγνώστη; Ανταποκρινόμαστε;

Ίδωμεν.

Αδήριτη η ανάγκη των νέων πολιτικών υποκειμένων

Ο ελληνικός λαός από χθες εμβρόντητος παρακολουθεί την υπόθεση Πάτση. Αν το σκεφτούμε όμως καλύτερα, ουδείς εξ ημών θα έπρεπε να είναι έκπληκτος. Οι εκλογές βλέπετε, με τον τρόπο που γίνονται, είναι πολύ ακριβό σπορ. 

Στις εκλογές του 2004 είχε γίνει γνωστό ότι για να εκλεγεί ένα υποψήφιος των δυο μιζοκομμάτων στην 1η πεντάδα του ψηφοδελτίου της β' Αθήνας, θα έπρεπε να είχε (καθένας) στη διάθεσή του έναν προϋπολογισμό της τάξης των €5,000,000. Τα λεφτά είναι πάρα πολλά. Ποιος τα δίνει άραγε; Πολλοί. Τα μιζοκόμματα τα μαζεύουν με κάθε τρόπο. Μαντέλης και Τσουκάτος τα έχουν ομολογήσει. Αθωώθηκαν τελικά, λέγοντας "ήταν για το κόμμα".

Τα δυο αυτά κόμματα, τα μιζοκόμματα - ξαναλέω - όπως χαρακτηριστικά τα ονόμασε ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, είναι τραγικό που δεν έχουν τεθεί ήδη από το 2010 εκτός νόμου. Η κατάρρευση της χώρας έπρεπε να σημάνει και την κατάρρευση των ένοχων αυτών μορφωμάτων, των εγκληματικών καστών με αυτοσκοπό τη νομή της εξουσίας.

Διασπάθισαν ένα ποσό που πιθανότατα ξεπερνά τα €500,000,000,000 [τα μισά το χρέος και τα μισά τα κοινοτικά κονδύλια από την ένταξη στην ΕΟΚ μέχρι το 2010] με ιδιαίτερα πενιχρά αποτελέσματα για την ανάπτυξη της χώρας. Ειπώθηκε σαν ανέκδοτο, πράγματι όμως θα μπορούσαμε να έχουμε γίνει η "Δανία του Νότου". Αντ' αυτού, γίναμε μια λατινοαμερικάνικη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. 

Έφτασαν στο σημείο να οφείλουν τα ίδια τα (μιζο)κόμματα - ας μην ξεχνάμε πως ένα κόμμα δεν είναι παρά ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο- σχεδόν μισό δις ευρώ το καθένα. Τα νούμερα είναι αδιανότητα! Και έχουν το θράσος να ζητούν την ψήφο του ελληνικού λαού ξανά και ξανά, ο δε ελληνικός λαός μέσα στην απελπισία του (και σε ένα καθεστώς επίσης αδιανόητης προπαγάνδας) να τους την ξαναδίνει. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα δυσκολευτεί πολύ να καταλάβει.

Ποια είναι η λύση; Η ριζική ανανέωση της πολιτικής μαζί με την ανάκτηση της αυθεντικής έννοιας του όρου. 

Η χώρα χρειάζεται νέα πολιτικά υποκείμενα, ατομικά και συλλογικά. Τα σαπάκια της μεταπολίτευσης πρέπει να πάνε εκεί που ανήκουν: Στη χωματερή της ιστορίας. Να βγούνε μπροστά νέοι άνθρωποι. Να γίνουν νέα κόμματα, συντηρητικά, προοδευτικά, φιλελεύθερα, σοσιαλιστικά, απ' όλα. Νέα όμως υποκείμενα, καθαρά. 

Φτάνει πια με την παρακμή και τη δυσωδία. Η Ελλάδα αξίζει κάτι καλύτερο. Το αν θα το καταφέρει, τελικά εναπόκειται μόνο στους Έλληνες. Πρέπει από το επίπεδο του ψηφοφόρου να ανέβουν(με) σε αυτό του Πολίτη. Ας ελπίσουμε στην ανύψωση αυτή.

Tιμή στον Αλέξανδρο Νικολαΐδη - Ένα μεγάλο μάθημα που μας δίνει

Σήμερα το πρωί, μαζί με εκατομμύρια άλλους Έλληνες, είμαι και εγώ σοκαρισμένος από τον αδόκητο χαμό του Ολυμπιονίκη Αλέξανδρου Νικολαΐδη. Δεν μπορώ να το πιστέψω. Τα λόγια είναι φτωχά για να εκφράσουν την θλίψη για την απώλεια ενός νέου ανθρώπου, ενός πατέρα δυο μικρών παιδιών, ενός συζύγου, ενός φίλου και ενός άξιου συμπολίτη. 

Ότι σχετικό και να πω θα είναι λίγο μπροστά στο μεγαλείο του Αλέξανδρου Νικολαΐδη, οπότε επιλέγω να σιωπήσω. Θα θέσω δημόσια όμως ένα ερώτημα που με βασανίζει από το πρωί: Τι τον έσπρωξε να μπει στην πολιτική;

Σε αυτήν την παρακμάζουσα χώρα που ζούμε, σε αυτήν την κοινωνία που καταρρέει, οι Ολυμπιονίκες είναι από τους λίγους που - με την αξία τους - βρίσκονται στο απυρόβλητο. Σε έναν ιδιότυπο θρόνο που, δικαίως, δεν τους αγγίζει τίποτα ενώ παράλληλα έχουν τακτοποιημένα όλα τα πρακτικά της ζωής τους.

Εντελώς απρόσμενα ο Νικολαϊδης μπήκε στην πολιτική. Απέκτησε εχθρούς χωρίς να φταίει. Τον έβριζαν άνθρωποι που δεν τον γνώριζαν. Έγινε στόχος μηχανισμών προπαγάνδας. Όσοι πριν λίγο τον αποθέωναν, πια τον απαξίωναν.

Για ποιον λόγο;

Μήπως τελικά ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος είχε καταλάβει κάτι περί του νοήματος της ζωής που οι υπόλοιποι το αγνοούμε; Έχουμε άραγε το δικαίωμα να ιδιωτεύουμε, να αυτο-φυλακιζόμαστε στον μικρόκοσμό μας και να αυτοπροσδιοριζόμαστε ως φοβισμένα ανθρωπάκια;

Αυτές ήταν άραγε οι προσδοκίες όσων προηγήθηκαν από εμάς; Αυτό το παράδειγμα επιθυμούμε να αφήσουμε σε όσους μας ακολουθούν;

Ήσουν τεράστιος, Αλέξανδρε Νικολαΐδη. Τεράστιος αθλητής, υπέροχος άνθρωπος και πραγματικός πολίτης με την πλήρη έννοια του όρου. Ας ελπίσουμε χιλιάδες συμπολίτες μας να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και να αφήσουν, να αφήσουμε όλοι μας, ένα θετικό αποτύπωμα στη ζωή αυτή. Ακριβώς όπως το περιγράφεις στον συγκλονιστικό αποχαιρετισμό σου.

Ογδόντα έξι

Σήμερα θα γινόσουν ογδόντα έξι ετών. 

Θα περίμενες άραγε να ζήσεις τόσο; Πολλές από τις συμμαθήτριές σου ζούν και είναι σχετικά καλά στην υγεία τους. Μακάρι να τα εκατοστίσουν και να τα ξεπεράσουν, θα είναι ένας τρόπος η μικρή Έλενα να μάθει για σένα από πρώτο χέρι! Σε κάθε περίπτωση, θα μπορούσες ακόμα να ήσουν μαζί μας. Δεν είσαι όμως, έτσι αποφάσισε ο Θεός, η μοίρα, το σύμπαν ή απλά η τύχη.

Πολλές φορές αναρωτιέμαι τι θα σκεφτόσουν σήμερα. Ξέρω, είναι αδύνατον να το γνωρίζουμε αυτό. Μπορούν όμως να γίνουν κάποιες βάσιμες εικασίες. Θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιος από τις αξίες που καθόρισαν τη ζωή σου. Μεθοδολογικά είναι μάλλον ο πιο σωστός τρόπος, φοβάμαι όμως πως ένας τρίτος μπορεί να μιλήσει καλύτερα για τις αξίες ενός προσώπου απ' ότι το ίδιο του το παιδί. Η αγάπη είναι, κατά κάποιο τρόπο, ένας φακός παραμορφωτικός.

Θα μείνω λοιπόν σε κάτι που σίγουρα γνώριζα: Τι ήταν αυτά που σε απασχολούσαν.

Πρώτα απ' όλα σε απασχολούσαν τα παιδιά σου. Ήθελες να είναι καλά, να τα δεις ευτυχισμένα στις οικογένειές τους και να προοδεύουν. Σε φαντάζομαι χαμογελώντας να μου θυμίζεις το σοφό ρητό του Σόλωνα, όμως θα το ρισκάρω: Νομίζω θα ήσουν ικανοποιημένη.

Μετά σε απασχολούσε ο σύζυγός σου. Ο μπαμπάς μας. Η πάλη με την άνοια είναι άνιση. Πέρα από τον ασθενή, τη βιώνει εξίσου και όποιος τον φροντίζει και, το θυμάμαι καλά, δεν ήθελες να τον φροντίζει κανείς άλλος. Έχω τύψεις γιατί νομίζω πως αυτό τελικά επιδείνωσε την υγεία σου. Όσες φορές κι αν 'τρέξω' και πάλι στο μυαλό μου την εξέλιξη των γεγονότων, στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγω: Όσο κι αι έπρεπε να γίνει διαφορικά, όσο κι αν ήταν τεχνικά εφικτό να αναλάβει κάποιος άλλος, δεν θα το επέτρεπες ποτέ (ίσως εδώ να φανερώνεται μια αξία, για τις οποίες μιλούσαμε παραπάνω). Σε κάθε περίπτωση, τα πράγματα εξελίχθηκαν όσο καλά γινόταν. Η απουσία σου έκανε τα πράγματα πιο δύσκολα, όμως οι καλύτερες δυνατές λύσεις δόθηκαν. Ο μπαμπάς, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις, έμεινε μαζί μας έξι ακόμα χρόνια. Ικανοποιημένη εδώ δεν θα ήσουν, ποτέ δεν συμβιβάστηκες με την απώλεια. Θα το καταλάβαινες όμως σίγουρα πως η πραγματικότητα θέτει τα τελικά όρια.

Σε απασχολούσε η ευρύτερη οικογένεια σου, τα αδέρφια και τα ανίψια σου. Εδώ θα σε περίμενε μεγάλη στενοχώρια. Μπορεί να έφυγες πρώτη, όμως και τα αγαπημένα σου αδέρφια επίσης έφυγαν σχετικά νωρίς. Όταν όμως ξεπερνούσες την θλίψη θα το έβλεπες, σε γενικές γραμμές η οικογένεια προοδεύει.

Ερχόμαστε τώρα στα πιο δύσκολα: Σε απασχολούσε πολύ η εκπαίδευση. Τόσο σε όλη τη χώρα όσο και ειδικά στον Ασπρόπυργο. Σίγουρα θα χαιρόσουν με κάποιες επιτυχίες των σχολείων της περιοχής, με κάποιους συναδέλφους σου που ξεπερνούν τους εαυτούς τους φέρνοντας απρόσμενα καλά αποτελέσματα. Όμως οι ήρωες, όσο κι αν είναι θαυμαστοί, δεν αλλάζουν μόνοι τους τη ροή των πραγμάτων. Το συζητούσαμε, αυτές είναι οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Η εκπαίδευση στη χώρα μας, μη εξαιρουμένης της γενέτειράς μας, βυθίζεται αργά αλλά σταθερά στην παρακμή. Αυτό θα σε γέμιζε απαισιοδοξία. Νομίζω σε είχε ήδη γεμίσει ήδη, το μακρινό 2011.

Σε απασχολούσαν τέλος δυο βασικότατες έννοιες. Κάποιοι θα τις έλεγαν πολιτικές, εσύ όμως ποτέ δεν χρησιμοποίησες αυτήν τη λέξη. Νομίζω είχες κατακτήσει το προνόμιο να βλέπεις τα πράγματα, τις έννοιες στην ουσία τους, απαλλαγμένα από τους διάφορους "-ισμούς": Η δικαιοσύνη και η ισότητα στις ευκαιρίες.

Υπηρέτησες την εκπαίδευση τριάντα επτά ολόκληρα χρόνια. Τη μισή ζωή σου. Αυτά τα χρόνια, η διαδρομή από τον Ασπρόπυργο, στις Βουκολίες, στην Κάνδανο και στο Πέραμα Μυλοποτάμου, στα Μέγαρα, στην Κερατέα, στην Ελευσίνα και πάλι πίσω στον Ασπρόπυργο, δεν ήταν παρά μια μάχη, ή μάλλον καλύτερα, μια ωδή στη δικαιοσύνη και στην ισότητα των ευκαιριών.

Η δικαιοσύνη ξεκινά από το σχολείο. Εκεί το παιδί χτίζει τα θεμέλιά του για την κατανόηση της κορυφαίας αυτής έννοιας. Αν από το εκπαιδευτικό μας σύστημα απουσιάζει η δικαιοσύνη, αν το παιδί βλέπει να επικρατεί το άδικο, πώς είναι δυνατόν μετά να υπηρετήσει το δίκαιο στην κοινωνία; Όχι, δεν θα το κάνει και δεν θα φταίει για αυτό. Για κάθε συμπολίτη μας που αδικοπραττεί, ευθύνονται πρώτοι κάποιοι δάσκαλοι και κάποιοι καθηγητές.

Το ίδιο, ίσως ακόμα περισσότερο, ισχύει και για την ισότητα των ευκαιριών. Θυμάμαι να μου λες πως δεν μπορούσες να είσαι σημαιοφόρος, παρότι πρώτη σε βαθμολογία, καθώς τη δεκατία του 1950 ακόμα απαγορευόταν στις κοπέλες. Θυμάμαι την περηφάνια σου να λες πως ήσουν η πρώτη από το χωριό μας που πέρασε σε ανώτατη σχολή και ποτέ δεν θα ξεχάσω την περιγραφή της συζήτησης σου με τον παππού μου ώστε εκείνος όντως τελικά να δώσει την άδειά του να σπουδάσεις. Θυμάμαι να μου λες για τα απομακρυσμένα σχολεία στα οποία υπηρέτησες, υπό συνθήκες ακραίες που μόνο στον κινηματογράφο μπορεί να δει κανείς.

Μια ζωή λοιπόν αφιερωμένη στην ισότητα των ευκαριών στη  μόρφωση. Και που φτάσαμε σήμερα, το 2022; Φτάσαμε να χαρακτηρίζει τη γενιά μας η ντροπιαστική ερώτηση "εσείς, σε ποιο σχολείο πηγαίνετε;".

Θα ήσουν, φοβάμαι, απολύτως απογοητευμένη.

Κάποια στιγμή κοντά στο απρόσμενο τέλος απηυδισμένη μου είχες πει: "να φύγετε, δεν γίνεται τίποτα εδώ, έχει χαθεί το παιχνίδι". Σου είχα απαντήσει θυμωμένος πως 'λες βλακείες'. Ότι 'υπάρχουν δυσκολίες', σίγουρα, 'αλλά όλα θα αλλάξουν προς το καλύτερο'. Σήμερα, έντεκα χρόνια μετά, το βλέπω: Ήμουν εντελώς εκτός πραγματικότητας. Το μυαλό μου πάει στους στίχους των Κατσιμιχαίων: "το κόλπο είναι στημένο και στα μέτρα σας". Είχες μεγάλο δίκιο.

Οι σκέψεις αυτές καταλήγουν στο εξής ερώτημα που φαντάζομαι βασανίζει πολλούς: Μπορεί η (όπως και να την ορίσει κανείς) επιτυχία στην ιδιωτική σφαίρα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μιας αξιοβίωτης ζωής, την στιγμή που διαλύεται η δημόσια σφαίρα;

Μπορούμε να ζήσουμε στα όμορφα κλουβιά μας, παραδεχόμενοι την ήττα μας στην πόλη, μέσα εν τέλει από τη διάλυση, την κατάρρευση της πόλης; Μπορούμε να υπάρχουν ως πολίτες χωρίς πόλη; Ή μήπως το σύστημα για το οποίο μιλούσαν οι Κατσιμιχαίοι μας κάνει πιόνια σε μια σκακιέρα που παίζουν άλλοι; Μια αόρατη (ενίοτε και ορατή) ολιγαρχία της οποίας δηλώνουμε υπάκουοι υπήκοοι;

Η απάντησή μου είναι σαφής: Όχι, δεν είναι αξιοβίωτη η ζωή αυτή. Ο άνθρωπος είναι ον πολιτικό, έχει ανάγκη τη δημόσια σφαίρα. Η πόλη φέρνει τον πολιτισμό, αυτή μας κάνει πολίτες. Η πόλη, όχι το κλουβί του καθενός! Είμαι βέβαιος πως θα συμφωνούσες.

Θα ήθελα πολύ να κάνουμε αυτήν τη συζήτηση. Είναι μεγάλη η θλίψη που ξέρω ότι δεν θα την κάνουμε ποτέ. Και πάλι όμως, ακόμα και όταν αναρωτιέμαι "τι θα μου απαντούσες" και η απάντηση αυτή με βοηθά να βάλω τις σκέψεις μου σε τάξη, είναι βοήθεια μεγάλη. 

Την οποία βοήθεια πια, έντεκα χρόνια μετά, έχω μάθει να την αποδέχομαι, να τη σέβομαι, μέχρι και να την απολαμβάνω.

Ας βγάλουμε επιτέλους τα παπούτσια!

Σε πολλά ελληνικά σπίτια του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα υπήρχε η συνήθεια κανείς να αφήνει τα παπούτσια του έξω από το σπίτι ή έστω να τα βγάζει μόλις μπει σε αυτό. Ο λόγος ήταν προφανής: Δεν υπήρχε κανείς άλλος τρόπος ώστε το εσωτερικό του σπιτιού να παραμείνει στοιχειωδώς καθαρό, δεδομένης της τραγικής κατάστασης που επικρατούσε στον δημόσιο χώρο: Χωματόδρομοι, λασπόνερα, ακαθαρσίες και πολλά άλλα παρόμοια. Φυσικά αυτό δεν ήταν μόνο ελληνική συνήθεια, κάτι αντίστοιχο συνέβαινε τόσο στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή όσο και περαπέρα. Θα έλεγε κανείς πως ήταν μια απλή εφαρμογή της κοινής λογικής.

Η ταχεία και ανορθόδοξη - δήθεν - αστικοποίηση της χώρας έκανε αυτήν την τόσο υγιεινή συνήθεια να ξεχαστεί. Οι αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες σχεδόν χάθηκαν, οι δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν, τα πεζοδρόμια είναι πλακόστρωτα, υποτίθεται πως το αστικό περιβάλλον πλέον είναι καθαρό. Έτσι πια ο νεοέλληνας όταν ανοίγει την πόρτα του σπιτιού του δεν το σκέφτεται καθόλου και προχωρά ακάθεκτος με τα παπούτσια του. Ναι, με αυτά που περπατούσε στο μετρό, στον ηλεκτρικό, στις πλατείες και στα πεζοδρόμια της πόλης. Κάνει καλά;

Τον φεβρουάριο του 1998 βρέθηκα στην Στοκχόλμη της Σουηδίας, συμμετέχοντας στο πρόγραμμα Erasmus. Ήταν μια μαγική εμπειρία που σε μεγάλο βαθμό καθόρισε την εξέλιξη της ζωής μου, τουλάχιστον κοινωνικά και επαγγελματικά. Στο άρθρο αυτό όμως, προφανώς, επικεντρώνομαι σε κάτι πολύ πιο πρακτικό: Στα παπούτσια. 

"Να προσέχετε τις κάλτσες σας", μας είπαν μόλις φτάσαμε. Γιατί εδώ πολύ συχνά θα βγάζετε τα παπούτσια σας στους εσωτερικούς χώρους, οπότε οι κάλτσες θα φαίνονται. Κάναμε πολλά αστεία και βγάλαμε διάφορα ανέκδοτα με τη συμβουλή αυτή. Τελικά όμως είχαν δίκιο: Όντως αρχίσαμε να προσέχουμε περισσότερο τις κάλτσες που φορούσαμε και σίγουρα πολύ συχνά βρισκόμασταν χωρίς τα υποδήματά μας σε εσωτερικούς χώρους, από το σπίτι ενός φίλου μέχρι το γραφείο του καθηγητή στο πανεπιστήμιο.

Λίγο πριν τον ερχομό της κόρης μας στη ζωή αποφασίσαμε να κάνουμε μια ανακαίνιση στο διαμέρισμά μας ώστε να είναι κατάλληλα προετοιμασμένο. Μάλλον μέχρι τότε αρνούμασταν να παραδεχτούμε το πέρασμα του χρόνου και η καθημερινότητά μας είχε μείνει στα φοιτητικά πρότυπα. Κάνοντας λοιπόν αυτήν την ανακαίνιση, αποφασίσαμε να υιοθετήσουμε αυτήν τη συνήθεια: Να βγάζουμε τα παπούτσια μας μόλις μπαίνουμε στο σπίτι.

Στην αρχή ήταν λίγο περίεργο, γρήγορα όμως το συνηθίσαμε. Είναι απολύτως βέβαιο πως η καθαριότητα εντός του διαμερίσματος, τόσο σε απόλυτα μεγέθη όσο και η αίσθηση περί αυτής, είναι ασύγκριτα καλύτερη εάν βγάζεις τα παπούτσια σου μόλις μπαίνεις. Είναι όντως λίγο άβολο να το ζητάς από τους επισκέπτες, με λίγη καλή διάθεση όμως και κάποιες προβλέψεις για να τους διευκολύνεις, όλα κοιλούν όμορφα και όλοι είναι περισσότερο χαρούμενοι.

Αφού λοιπόν μπαίνουμε σε προεκλογική περίοδο και τα κινήματα ανθίζουν, ας ξεκινήσουμε ένα νέο κίνημα: "Βγάζω τα παπούτσια". Είναι πολύ καλύτερα τόσο σε επίπεδο υγιεινής, άνεσης αλλά και, ας το παραδεχτούμε, αισθητικής. Νομίζω πολλοί από εμάς πλέον εφαρμόζουν την καλή αυτή συνήθεια, ας το πούμε λοιπόν δημόσια ώστε να ενθαρρύνουμε και τους υπολοίπους!

Η τελευταία και σημαντικότερη συνεισφορά του Διονύση Σιμόπουλου

Ήμουν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου όταν μαζί με χιλιάδες άλλα παιδιά και μεγάλους έβλεπα τακτικά ένα υπέροχο τηλεπαιχνίδι στην ΕΡΤ: Κόκκινοι γίγαντες - Άσπροι νάνοι. Το παιδικό μυαλό μου ενθουσιάστηκε, η φαντασία μου γέμισε γαλαξίες, κβάζαρ, αστέρες νετρονίων, σούπερ-νόβα και φυσικά κόκκινους γίγαντες και άσπρους νάνους. Ναι, είχε καθοριστική σημασία που από τόσο νωρίς μας έγινε σαφές ότι οι απαντήσεις για τα υπαρξιακά μας ερωτήματα βρίσκονται στην επιστήμη και όχι στα παραμύθια, είτε φολκλορικά ή θεολογικά.

Αυτή υπήρξε μια από τις πολλές δράσεις του Διονύση Σιμόπουλου, ενός σπουδαίου επιστήμονα που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας. Πολλά έχουν γραφτεί για εκείνον και το πολυσχιδές έργο του στο Πλανητάριο και αλλού. Δεν σκοπεύω να επαναλάβω ούτε να αναμασήσω όλη αυτήν την πληροφορία, η οποία τον τιμά όπως του αρμόζει.

Θέλω να σταθώ σε κάτι που μου κέντρισε το ενδιαφέρον σε κάποιες από τις τελευταίες συνεντεύξεις του, όταν μιλούσε για την ασθένειά του και το γεγονός ότι οι εξελίξεις στην ιατρική επιστήμη του επέτρεπαν να είναι ακόμα μαζί μας ενώ οι αρχικές προγνώσεις του έδιναν πολύ λιγότερο προσδόκιμο (επέτυχε τελικά πολυετή επιβίωση, έναντι αρχικής ολιγόμηνης πρόγνωσης).

Είπε λοιπόν με θάρρος ο Σιμόπουλος: "Είμαι επικούρειος, δεν φοβάμαι τον θάνατο.".

Αυτή η δήλωση, προερχόμενη από έναν κορυφαίο επιστήμονα των ημερών μας και αναφερόμενη στα λόγια του κατά πολλούς κορυφαίου φιλοσόφου της αρχαιότητας (όσο και αν το κατεστημένο προσπαθεί να τον παρουσιάσει ως 'δεύτερης γραμμής', η σχολή του Επίκουρου υπήρξε μάλλον η σπουδαιότερη της ελληνιστικής περιόδου), έχει πραγματικά τεράστια σημασία.

Τολμώ να πω ότι ο Σιμόπουλος με τη δήλωση αυτή έκανε, στη δύση της ζωής του, τη σημαντικότερη συνεισφορά του στον άνθρωπο. Γιατί; Γιατί μας θύμησε που μπορούμε να βρούμε το 'φάρμακο' για την πιο φοβερή ασθένεια, εκείνη του φόβου του θανάτου!

Είχε πει ο Επίκουρος:

Ο θάνατος ουδέν προς ημάς· το γαρ διαλυθέν αναισθητεί· το δ’ αναισθητούν ουδέν προς ημάς.

Δηλαδή:

Ο θάνατος δεν είναι τίποτε για μας, γιατί αυτό που αποσυντίθεται δεν έχει αισθήσεις και ό,τι είναι χωρίς αισθήσεις δεν είναι τίποτε για μας.

Η φράση αυτή, η σημαντικότερη ίσως της τετραφαρμάκου, είναι η πεμπτουσία της επικούρειας φιλοσοφίας. Όχι, δεν πρέπει να φοβάται κανείς τον θάνατο. Τίποτα τρομερό δεν υπάρχει σ' αυτόν, επί της ουσίας δεν υπάρχει. Επιστρέφουμε στην ανυπαρξία, στην οποία βρισκόμασταν για δισεκατομμύρια χρόνια πριν τη γέννησή μας.

Ο Επίκουρος, ο πρωτοπόρος και κορυφαίος φιλόσοφος του υλισμού, εδώ και εικοσιτρείς αιώνες μας δείνει τον δρόμο προς τη γαλήνη, την αταραξία. Μας μαθαίνει πως να ξεπεράσουμε τους μεγαλύτερους φόβους μας και πως να ζήσουμε με νόημα. Χρωστάμε όλοι ένα ολόψυχο, μεγάλο ευχαριστώ στον Διονύση Σιμόπουλο που μας το υπενθύμισε!

Ποιος κυβερνά την Ελλάδα;

Με το πρόσφατο σκάνδαλο των υποκλοπών και παρακολουθήσεων, τόσο από κρατικούς όσο και από παρακρατικούς φορείς, ήρθε και πάλι στην επιφάνεια ένα ερώτημα που απασχολεί κάθε σκεπτόμενο πολίτη εδώ και δεκαετίες:

"Ποιος, τελικά, κυβερνά αυτό το κράτος;"

Για να μπορέσει κανείς να απαντήσει στο ερώτημα αυτό είναι υποχρεωτικό να κοιτάξει την εξέλιξη των πραγμάτων καθώς η εξουσία είναι ένα φαινόμενο δυναμικό. Κοιτώντας λοιπόν την πρόσφατη ιστορία εύκολα καταλαβαίνει πως η Ελλάδα σήμερα, σε γενικές γραμμές, δεν είναι παρά ένα δορυφορικό κράτος - προτεκτοράτο των ΗΠΑ (που, αξίζει να σημειωθεί, το παρέλαβαν στην "ευθύνη" τους από τους Βρετανούς το 1946, μαζί με πολλά άλλα δορυφορικά κράτη - προτεκτοράτα, ως συνέπεια της κατάρρευσης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο).

Επιπλέον των ΗΠΑ και, σε κάποιο περιορισμένο βαθμό, της Μεγάλης Βρετανίας, υπάρχουν και άλλες χώρες βεβαίως που ασκούν κι αυτές περιορισμένη επιρροή. Πρόκειται κατά βάση για τις Γερμανία και Γαλλία αλλά και, πολύ λιγότερο και συνήθως με πλάγιους τρόπους, τη Ρωσία.

Τα παραπάνω, αν θεωρήσει κανείς τις ΗΠΑ ως 'διάδοχη παγκόσμια δύναμη της Μεγάλης Βρετανίας', ταιριάζουν απόλυτα με το σχήμα των 'μεγάλων δυνάμεων' που στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου ελευθέρωσαν την Ελλάδα, δηλαδή της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλίας και της Ρωσίας, οι οποίες λίγα χρόνια αργότερα ήρθαν στον συμβιβασμό (δι)ορισμού ενός Βαυαρού (Γερμανού, θα λέγαμε σήμερα) βασιλιά για τη διοίκηση της χώρας. 

Είναι ιδιαιτέρως θλιβερό, όμως φαίνεται πως ακόμα και μετά τη συμπλήρωση των διακοσίων ετών από το ξέσπασμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 1821, ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει στο σύστημα εξουσίας της χώρας.

Πώς όμως ασκείται στην πραγματικότητα η εξουσία αυτή, των ξένων, εντός της χώρας; Κατά κανόνα και δυστυχέστατα, ασκείται μέσω μιας 'τουρκομπαρόκ' (ορολογία του Μιχάλη Χαραλαμπίδη) οικονομικής ολιγαρχίας, η οποία διαχρονικά, εκτός όλων των άλλων, ελέγχει απολύτως και την εγχώρια ενημέρωση, ενώ δεν είναι σπάνιες οι φορές που έχει και εγκληματικά χαρακτηριστικά.

Πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη ευρείας κλίμακας παρέμβαση αυτής της τουρκομπαρόκ, εγκληματικής και, το κυριότερο, ξενοκίνητης ολιγαρχίας δεν ήταν άλλη από τη δολοφονία του Καποδίστρια από τους Μαυρομιχάληδες. 

Η συνέχεια είναι γνωστή: Οι ξένες δυνάμεις δεν διστάζουν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τα πιο ποταπά στοιχεία της κοινωνίας και στη συνέχεια λίγο πολύ να τους αναθέτουν την εξουσία, έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την προστασία των συμφερόντων τους. Το έκαναν στον εθνικό διχασμό του 1915, το έκαναν στον εμφύλιο πόλεμο και στις μαύρες δεκαετίες που τον ακολούθησαν με αποκορύφωμα τη χούντα και πιθανότατα το κάνουν ακόμα.

Κλείνοντας αξίζει να σημειωθεί πως λίγο ενδιαφέρει τους εξουσιαστές της χώρας το ποια είναι εν τέλει τα πρόσωπα που εμφανίζονται ως ασκούντες την εκτελεστική εξουσία. Συνήθως αυτοί περιορίζονται στον ρόλο του 'μπροστινού'. Αυτό θα έλεγα πως θα ήταν και το πιο κωμικό στοιχείο της ιστορίας, εάν όμως δεν ήταν τόσο, μα τόσο τραγικό. Επιβεβαιώνει δε περίτρανα πως η εξουσία ασκείται πρώτα και κύρια μέσω της οικονομίας.

Πράγματι, αν μελετήσει κανείς την πορεία της οικονομικής ανάπτυξης των πόλων οικονομικής εξουσίας στην Ελλάδα, που στο κορυφαίο τους επίπεδο μετριούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών - ίσως και του ενός, θα παρατηρήσει το εξής πρότυπο: Ξεκίνησαν από κάποιας μορφής πάγιο στοιχείο ή δικαίωμα εκμετάλλευσης εντός της Ελλάδας, ανέπτυξαν μονοπωλιακή ή ολιγοπωλιακή δραστηριότητα και αναπτύχθηκαν διεθνών κινούμενοι στα όρια των κανόνων, πολλές φορές παραβιάζοντάς τα, είτε υπό την ανοχή ή πολύ συχνά και με την ενθάρρυνση των μεγάλων δυνάμεων. Αυτοί οι πόλοι εξουσίας έχουν κάθε λόγο να υπερασπίζονται με κάθε τρόπο τα συμφέροντα των δυνάμεων ακριβώς χάρη στις οποίες αναπτύχθηκαν.   

Συμπερασματικά, νομίζω αξίζει να τονιστούν δυο απόψεις ως αναγκαιότητες για να πάρει την αληθινή εξουσία στα χέρια του ο Ελληνικός λαός:

• Αυτοδύναμη οικονομική ανάπτυξη με υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία και εξωστρέφεια
• Πρωταγωνιστικός ρόλος στην ομοσπονδιακή ενοποίηση της Ευρώπης

Κινούμενοι στις δυο αυτές κατευθύνσεις θα καταφέρουμε, επιτέλους, να σπάσουμε τον ομφάλιο λώρο που μας συνδέει με τις 'προστάτιδες δυνάμεις' της χώρας, χαράσσοντας μια αυθεντικά ανεξάρτητη πορεία ως ένας ισότιμος εταίρος στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία. Εναλλακτικά, ακόμα κι αν 'ξεκόψουμε' από τις ΗΠΑ θα είμαστε διαρκώς σε μια αναζήτηση 'προστάτη', όπως νομοτελειακά συμβαίνει όχι μόνο με χώρες του μεγέθους μας αλλά και με αρκετά μεγαλύτερες.

Η Λατινοπούλου και το πολιτικό ον

H Αφροδίτη Λατινοπούλου (αν αναρωτηθείτε "ποια είναι αυτή;", σας συγχαίρω ειλικρινώς καθώς έχετε γλυτώσει χώρο στην μνήμη σας), πρόσφατα ανακοίνωσε πως ενώνει τις δυνάμεις της με τον Κωνσταντίνο Μπογδάνο στην προσπάθεια να μην πάνε χαμένοι οι ψήφοι της Χρυσής Αυγής (δεν το είπε έτσι, βεβαίως, περί αυτού όμως πρόκειται).

Πέρα από το γραφικό του θέματος (Τετάρτη Αυγούστου, Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια και άλλοι συμβολισμοί από τα Lidl), η Λατινοπούλου λέει κάτι εξαιρετικά σημαντικό στο οποίο όλοι πρέπει να δώσουμε τεράστια σημασία:

Αν διαφωνείς μαζί της, δεν θέλει καν να σου μιλήσει (ούτε να διανοηθεί να κάνει διάλογο!). Σε προτρέπει μάλιστα να «πας να τα πεις με τους ομοίους σου».

Αυτή η σύντομη φράση (χρησιμοποεί άλλα λόγια, εννοεί ακριβώς αυτό όμως) είναι η πεμπτουσία της απόλυτης ήττας της πολιτικής στην κοινωνία μας. Συμβολίζει θα έλεγα τη μετάβαση από το «πολιτικό ζώο» στο σκέτο «ζώο». 

Η Λατινοπούλου φαίνεται να αρνείται τη μόνη αληθινή υπερδύναμη του ανθρώπινου είδους, εκείνη που μας ξεχώρισε από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο: Τον δια-λόγο (συλλογική δράση, λογικών ατόμων). Δυστυχώς δεν είναι καθόλου αστείο. Είναι αντίθετα θα έλεγα το μονοπάτι προς την απόλυτη καταστροφή, όπως περιγράφεται ίσως στο “social dilemma” και αλλού.

Ας μην γίνουμε σαν την Αφροδίτη Λατινοπούλου. 

Ας συνεχίσουμε να βρίσκουμε τη δύναμη να συζητάμε με τους συνανθρώπους μας, όσο έντονα κι αν διαφωνούμε μαζί τους. Να συνεχίσουμε να αναζητούμε συναινέσεις και να δρούμε ομαδικά, καθότι αυτό επιβάλει η ανθρώπινη υπόσταση μας.

Εικασίες περί των πολιτικών εξελίξεων

Σκεπτόμενος τις χθεσινές εξελίξεις περί του σκανδάλου Novartis, προσπαθώ να καταλάβω τι συμβαίνει. Κάτι δεν 'κολλάει' καθόλου καλά, όπως για παράδειγμα οι καταγγελίες της Κυρίας Ιωάννας Μάνδρου για οργανωμένη προσπάθεια παραπληροφόρησης. 

Το γνωρίζουμε όλοι ότι η λεγόμενη 'Νέα Δημοκρατία', ακολουθώντας τον πρώτο διδάξα του είδους Κώστα Σημίτη, δεν είναι παρά ένα 'τηλεοπτικό κόμμα' (για την ακρίβεια, "τηλεοπτικό κόμμα 2.0", αφού πια δεν μένει στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης αλλά εκμεταλλεύεται στο έπακρο την ψηφιακή τεχνολογία για την προπαγάνδα της) το οποίο συστηματικά παραπληροφορεί τον ελληνικό λαό, δίχως καν να προσπαθεί να το κρύψει. Οπότε εύλογα αναρωτιέται κανείς αφενός μεν τι είναι αυτό που έκανε την κα Μάνδρου να μιλήσει τώρα, αφετέρου δε, πολύ σημαντικότερο, τι ήταν αυτό οδήγησε στην μνημειώδη χθεσινή απόφαση.

Μπορεί κανείς να κάνει διάφορες εικασίες. Επί παραδείγματι:

Σενάριο - 1: Οδηγούμαστε σε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.

Το σύστημα εξουσίας που ελέγχει τη χώρα (κατά βάση δηλαδή οι ΗΠΑ και οι εγχώριοι υπαλληλοί τους) 'είδαν και αποείδαν' με την ανικανότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ζήτησαν γη & ύδωρ από τον Τσίπρα, εκείνος ευχαρίστως τα προσέφερε, οπότε τον ετοιμάζουν να επανέλθει. 

Το σενάριο αυτό όμως είναι αδύναμο, καθώς και η κυβέρνηση Τσίπρα, που είναι πολύ πρόσφατη, απεδείχθη και αυτή εξόχως ανίκανη. Γιατί λοιπόν τα αφεντικά της χώρας να την εμπιστευτούν περισσότερο, ειδικά σε μια εποχή τεραστίων γεωπολιτικών προκλήσεων;

Σενάριο -2: Οδηγούμαστε σε συγκυβέρνηση ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ (ενδεχομένως και ΠαΣοΚ). 

Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ θεωρούν πολύ σημαντικό το αρραγές του ΝΑΤΟ, οπότε και ενοχλούνται τα μάλλα από της ελληνοτουρκικές συγκρούσεις, είναι πολύ πιθανό να ζητήσουν επιτακτικά να "δοθεί μια λύση". Δηλαδή, με κάποιο καλό πρόσχημα, να δεχτεί η Ελλάδα τη συνεκμετάλλευση του Αιγαίου και άλλων τμημάτων της ΑΟΖ της με το φασιστικό καθεστώς της Άγκυρας. Καθώς όμως, πιθανότατα, καμιά μονοκομματική κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να φέρει εις πέρας μια τέτοια αποστολή, μια ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ (με ή χωρίς το τσοντάρισμα του ΠαΣοΚ) θα ήταν ιδανική λύση για τη δύσκολη αυτή δουλειά.

Για να συμβεί αυτό όμως ο Μητσοτάκης θα πρέπει να απαλλαχθεί από τα ακδροδεξιά του βαρύδια, οπότε αν αυτό γίνει από την 'ανεξάρτηση δικαιοσύνη' μέσω διαλεύκανσης του σκανδάλου, θα είναι πιο κομψό και εύπεπτο για την κομματική του βάση από το να τους ξαποστείλει ο ίδιος. Ακριβώς στην ίδια προσέγγιση, ίσως δούμε και τον Τσίπρα με κάποιον εύσχημο λόγο να απαλλάσσεται από κάποια 'βαρύδια' και η συγκυβέρνηση να φύγει από την σφαίρα της ουτοπίας και να μπει σε εκείνη του ρεαλισμού, ακριβώς όπως έγινε και το 2012 με τους μέχρι τότε ορκισμένους αντιπάλους ΝΔ-ΠαΣοΚ που έφτασαν εν τοις πράγμασι να ταυτιστούν. 

Το γεγονός ότι εκτός από την παραπάνω ''ρύθμιση των εθνικών θεμάτων'' φαίνεται ότι η χώρα σύντομα θα χρειαστεί και νέο γύρο διεθνούς δανεισμού, αντίστοιχου με εκείνον της 'εποχής των μνημονίων', συνηγορεί υπέρ του σεναρίου μιας κυβέρνησης συνεργασίας που θα κληθεί να λάβει δύσκολες αποφάσεις.

Σενάριο-3: Έχουμε επιτέλους ανεξάρτητη δικαιοσύνη στη χώρα. Έτσι, οι χθεσινές εξελίξεις είναι απροσδόκητες και δεν εντάσσονται σε κάποιον ευύτερο σχεδιασμό.

Φοβάμαι όμως πως αυτό το σενάριο προσφέρεται μόνο ως διασκεδαστικό ευφυολόγημα. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν πολλοί τίμιοι και ανεξάρτητοι δικαστές, κάθε άλλο. Η ύπαρξή τους έχει αποδειχτεί ιστορικά, ενδεχομένως μάλιστα οι τίμιοι να αποτελούν και την πλειοψηφία. Δυστυχώς όμως, είναι τέτοια η εξάρτηση της δικαστικής από την εκτελεστική εξουσία, άρα με τη σειρά της και από την οικονομική εξουσία και τις ξένες δυνάμεις, όπου στα σημαντικά, στα ουσιώδη, η δυνατότητα παρέμβασής της είναι μηδενική. Αυτό δυστυχώς απεδείχθη πολλές φορές τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Έτσι λοιπόν, όσο κι αν μας πληγώνει, η επίκληση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης προκαλεί έναν συνδυασμό γέλιου και κλάματος.

Τα παραπάνω σενάρια βέβαια δεν είναι παρά προϊόντα της φαντασίας μου, αφού είναι αδύνατον να έχει κανείς πλήρη πληροφόρηση επί των τεκταινομένων σε όλα τα επίπεδα. Το σίγουρο όμως είναι πως είμαστε εν όψει εξελίξεων οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν έντονα αρνητική χροιά. 

Θα ήθελα να πιστεύω πως κάνω λάθος. Ίδωμεν.

Υπόθεση Novartis: Ένας πρώτος απολογισμός

Πριν περίπου δυο χρόνια (27/6/2020) εξέφραζα στο ιστολόγιο αυτό κάποιες "Απορίες σχετικά με τις εξελίξεις στην υπόθεση Novartis". Πρόκειται για ένα σκάνδαλο που κυριαρχεί στην εγχώρια πολιτική σκηνή για περισσότερα από πέντε χρόνια και, όπως φαίνεται, θα συνεχίσει να το κάνει για αρκετό καιρό ακόμα.

Τα πράγματα συνοπτικά έχουν ως εξής:

• Επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το σκάνδαλο βγήκε στη δημοσιότητα και ξεκίνησαν έρευνες εναντίον δέκα (10!) πολιτικών προσώπων, συμπεριλαμβανομένων δυο τέως πρωθυπουργών και πολλών κορυφαίων υπουργών.
• Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ όμως, ή μάλλον ακριβέστερα - η ελληνική δικαιοσύνη επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ, απέτυχε να επιτύχει μια αποφασιστική πρόοδο στην υπόθεση ή να παρουσιάσει ένα πραγματικά αδιάσειστο, ακλόνητο στοιχείο.
• Τα μιζοκόμματα της 'Νέας Δημοκρατίας' και του 'ΠαΣοΚ' έχτισαν το αφήγημα της 'σκευωρίας', ότι δήθεν δηλαδή η υπόθεση αυτή λίγο - πολύ εφευρέθηκε με σκοπό την πολιτική τους εξόντωση.
• Τον Ιούλιο του 2019 η 'Νέα Δημοκρατία' ήρθε στην εξουσία και από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν επί της ουσίας να αδρανοποιήσει, να εξουδετερώσει, τους δικαστικούς λειτουργούς που ανέδειξαν την υπόθεση και, ακόμα χειρότερα, σε όρους μαφιόζικου εκβιασμού, να τους μετατρέψει σε κατηγορούμενους για τη δήθεν σκευωρία.
• Το ίδιο έκανε και για πολιτικά πρόσωπα, κύρια εναντίον του τ. Υπουργού Δημήτρη Παπαγγελόπουλου, τον οποίο οδήγησε κατηγορούμενο για ...ενορχηστρωτή συμμορίας με σκοπό την πολιτική εξόντωση των 'δέκα'.
• Η χώρα έφτασε στον απόλυτο διασυρμό όταν για την ίδια δήθεν 'σκευωρία' κατηγορήθηκαν και οι δημοσιογράφοι που έγραφαν για την υπόθεση, τους οποίους ο ίδιος ο Πρωθυπουργός της χώρας έφτασε να αποκαλέσει 'υπόκοσμο', 'συμμορία' και, φυσικά, 'ενόχους' από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων πριν λίγους μόλις μήνες.
• Τελικά όμως το ακλονητο στοιχείο ήρθε από την άλλη άκρη του Ατλαντικού, όπου η Novartis αναγκάστηκε να έρθει σε συμβιβασμό, παραδεχόμενη ότι χρημάτισε ''officials'' στην Ελλάδα. Πλήρωσε μάλιστα το δυσθεώρητο ποσό των 336 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για τον συμβιβασμό αυτόν, δίνοντάς μας μια αίσθηση του ύψους των χρηματισμών (στην Ελλάδα!) για τους οποίους παραδέχτηκε την ενοχή της.
• Παράλληλα στην Ελλάδα η υπό νέα σύνθεση ομάδα δικαστικών λειτουργών που ερευνούσε το κυρίως σκάνδαλο, τελικά απάλλαξε όλους τους κατηγορομένους με κάποια μνημειώδη σκεπτικά που πραγματικά θα μείνουν στην ιστορία ως επικές απόπειρες 'κουκουλώματος'. Ο ιστορικός του μέλλοντος, όπως επίσης και ο γελοιογράφος, θα έχουν ατέλειωτο υλικό από τα 'αδιευκρίνιστα ποσά' που βρέθηκαν κατατεθειμένα σε Έλληνες πολιτικούς εμπλεκομένους στο σκάνδαλο. Και όμως, απαλλάχθηκαν άπαντες!
  
• Μέχρι που τελικά χθες, μάθαμε ότι παραπέμπονται ο τ. Υπουργός Παπαγγελόπουλος και η Εισαγγελέας Τουλουπάκη για 'αδικήματα' άσχετα με την υπόθεση Novartis, ενώ απαλλάχθηκαν όλο οι άλλοι εμπλεκόμενοι, όπως οι δημοσιογράφοι.

Είναι πραγματικά να τρελαίνεται κανείς. Η κυβέρνηση της 'Νέας Δημοκρατίας' άλλαξε όλη τη σύνθεση της ομάδας δικαστικών λειτουργών που κοιτάνε την υπόθεση και πάλι δεν κατάφερε να στοιχειοθετήσει τις κατηγορίες για τη δήθεν σκευωρία. Κατέρρευσαν όλες δίχως να φτάσουν σε δικαστήριο.

Το να πει κανείς ότι η κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός είναι 'βαρύτατα εκτεθειμένοι', είναι μια υπερβολικά ήπια έκφραση. Θα έλεγα πως εξευτελίστηκαν στον απόλυτο βαθμό, εξευτελίζοντας παράλληλα και τη δικαστική εξουσία, έναν πυλώνα του πολιτεύματός μας.

Δεν έχω νομικές γνώσεις που θα μου επέτρεπαν να πω εάν η κύρια 'υπόθεση Novartis' μπορεί να 'ανοίξει' εκ νέου. Θα ήθελα να πιστεύω πως μπορεί. Αυτό που έχω να πω όμως είναι πως με υποθέσεις σαν κι αυτή, ο ελληνικός λαός εμπεδώνει πως στη χώρα αυτή, δυστυχώς, δεν είμαστε όλοι ίσοι. 

Αν κάποιος δανειολήπτης χρωστάει €20.000, χάνει την πρώτη κατοικία του. Αν ένας μικρο-επιχειρηματίας οφείλει στο ΙΚΑ €30.000, θα τον κυνηγήσουν μέχρι τον άλλο κόσμο κι ακόμα παραπέρα. Και την ίδια ώρα, αποτελεί κοινό τόπο πως 'πολιτικοί' (με πολλά εισαγωγικά διότι προσβάλλουν την ιερή αυτή λέξη) χρηματίζονται με αμύθητα ποσά και, τελικά, "ούτε γάτα, ούτε ζημιά", κατά τη λαϊκή έκφραση.

Η δημοκρατία για να δουλέψει απαιτεί τη δικαιοσύνη. Το κοινωνικό συμβόλαιο ζητά να είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στον νόμο. Στη νεοελληνική δημοκρατία όμως, ειδικά επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη του Β', φαίνεται πως κάποιοι είναι περισσότερο ίσοι από τους άλλους.

Η τεράστια υποκρισία περί των capital controls

Ζούμε αυτές τις μέρες την «επέτειο» των capital controls και του δημοψηφίσματος και περισσεύει η υποκρισία και η παραπληροφόρηση περί των όσων συνέβησαν τότε. Πράγματι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αναγκάστηκε να επιβάλλει περιορισμούς στις αναλήψεις μετρητών και στις εξαγωγές κεφαλαίων. 

Το πραγματικό πρόβλημα για την οικονομία είναι το δεύτερο: Οι εξαγωγές κεφαλαίων. Για να είμαστε ακριβείς, αυτές δεν απαγορεύτηκαν. Απλώς κατέστησαν (ιδιαιτέρως) δυσχερείς, καθότι ήθελαν μια ειδική διαδικασία έγκρισης. Αυτό που δεν μπορούσε να γίνει ήταν απλά ένας ιδιώτης ή μια εταιρεία να βγάλουν τα χρήματά τους από τη χώρα δίχως να υπάρχει μια αληθινή εμπορική συναλλαγή. 

Είναι αυτό κάτι καλό; Προφανώς όχι. Είναι τραγικό και απαράδεκτο. Απέχει όμως πολύ από το τέλος του κόσμου.

Αν κάποιος όμως διαβάσει τα μέσα 'ενημέρωσης' πληροφορείται πως καθένας από εμάς "έπρεπε να ζήσει με 60 ευρώ την ημέρα". Ουδέν ψευδέστερον! Πράγματι, δεν μπορούσες να "σηκώσεις μετρητά" περισσότερα από 60 ευρώ την ημέρα. Μετρητά όμως. Οι χρεωστικές κάρτες, ουδέποτε έπαψαν να λειτουργούν δίχως κανένα απολύτως όριο. Το ίδιο και οι τραπεζικές συναλλαγές εξωτερικού. Μπορούσες να πάρεις την χρεωστική σου κάρτα και να κάνεις όσες συναλλαγές ήθελες, δίχως κανέναν επιπλέον περιορισμό.

Ακριβώς δηλαδή ότι κάναμε όλοι μας την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού, πράγμα που το ξεπεσμένο σύστημα το προωθεί ως ''επιτυχία ψηφιοποίησης της οικονομίας''. Ας μας εξηγήσουν γιατί δεν συνέβαινε ακριβώς το ίδιο και την περίοδο των capital controls.

Ας είμαστε ειλικρινείς: Επιβολή τέτοιων περιορισμών για δυο-τρία χρόνια θα σήμαινε το τέλος μεγάλου τμήματος της φοροδιαφυγής/φοροαποφυγής αλλά και πολλών  εγκληματικών δραστηριοτήτων. Ελπίζω να βρεθεί μια κυβέρνηση με το θάρρος να το κάνει: Να τελειώνουμε μια για πάντα με τα ''μαύρα'' στην Ελλάδα, που κατατρώνε την οικονομία και διαβρώνουν την κοινωνία μας.

Για να εξηγηθώ σε νεώτερους αναγνώστες του ιστολογίου: Ψήφισα ΝΑΙ στο δημοψήφισμα. Είναι μεγάλο λάθος όμως να μένουμε στο ποδοσφαιρικού τύπου ερώτημα «είσαι με εμάς ή με τους άλλους;». Το σκεπτικό είναι που νομίζω πως μετράει.

Όπως έγραφα και τότε, για τους "μένουμε Ευρώπη", όχι ... "Δεν θα ξεπλυθούν οι ένοχοι συντασσόμενοι με το ΝΑΙ".

Ας το έχει υπόψιν του αυτό ο Ελληνικός λαός: Οι ένοχοι υπάρχουν, βρίσκονται τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση. Είναι αυτοί που κυβέρνησαν τη χώρα από το 1985 έως το 2010. Τριανταπέντε χρόνια διασπάθισης του δημοσίου χρήματος, η οποία έλαβε ακραίες διαστάσεις την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Αυτοί είναι οι ένοχοι, πρέπει κάποτε να αναλάβουν τις ευθύνες τους.

Οι κυβερνήσεις από το 2010 και μετά ήταν σαφέστατα πολύ κατώτερες των περιστάσεων. Κάποιες ήταν αδιανότητα καταστριφικές για τη χώρα, όπως π.χ. η συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, κάποιες άλλες απλώς ανίκανες και κάποιες άλλες γραφικές. 

Όμως, να είμαστε ειλικρινείς: Η χώρα καταστράφηκε το διάστημα 1985-2010. Οι σχετικές ευθύνες πρέπει να αποδοθούν ώστε το κεφάλαιο αυτό να κλείσει και η Ελλάδα να μπορέσει να προχωρήσει μπροστά.

Όσο για τα capital controls, ήταν μια στιγμή ακραίας δυσκολίας με πολύ δυσάρεστες πτυχές. Κάποια στιγμή όμως να τελειώνουμε με την προπαγάνδα! Σίγουρα δεν "ζούσαμε με 60 ευρώ την ημέρα", τουλάχιστον δεν αναγκάστηκαν να ζούνε με τόσα όσοι τα διαθέτουν (διότι, δυστυχώς, και τότε και τότε, πολλοί συμπολίτες μας δεν διαθέτουν 60 ευρώ την ημέρα!). 

Για τον μικρό πρόσφυγα που πέτυχε στις πανελλήνιες

Σήμερα στα δελτία ειδήσεων μαθαίνουμε για έναν μικρό πρόσφυγα, τον Κούρο Ντουρμοχαμαντί Μπαγκί με καταγωγή από το Ιράν, που ήρθε μόλις πριν τρία χρόνια στην Ελλάδα, παράτυπα φυσικά, και παρά ταύτα πέτυχε μια εκπληκτική επίδοση στις πανελλήνιες εξετάσεις. 

Το άμεσο συναίσθημα είναι η χαρά για αυτό το παιδί!

Κούρο Ντουρμοχαμαντί Μπαγκί

Δεν μπορώ να χαρώ πολύ όμως.  Δεν μπορώ να χαρώ βλέποντας να πανηγυρίζουν οι εκφέροντες δημόσιο λόγο και να συγχαίρουν τον μικρό αυτόν πρόσφυγα ενώ λίγο πριν, ακριβώς οι ίδιοι άνθρωποι, πανηγύριζαν για την «επιτυχημένη πολιτική των push-backs» και τα «αδιαπέραστα (από τους πρόσφυγες) σύνορα στον Έβρο και στο Αιγαίο».

Τελικά η θάλασσα έχει όντως σύνορα. Στα οποία πνίγονται πολλά παιδιά σαν κι αυτόν τον εκπληκτικό μαθητή στην προσπάθεια τους να βρουν μια νέα πατρίδα. 

Πόση υποκρισία να αντέξει κανείς πια;

Ας ελπίσουμε ότι τουλάχιστον ο Επίκουρος είχε δίκιο και εν τέλει θα τιμωρηθούν όλοι αυτοί από τις ίδιες τους τις τύψεις και την ανησυχία. 

υγ. Για να μην ξεχνιόμαστε, ανοίξτε τα σύνορα, θελουμε κι άλλους Γιάννηδες. Τώρα θέλουμε κι άλλους Κούρο.

Ελληνικό Πανεπιστήμιο: Money talks, bullshit walks

Την περασμένη εβδομάδα γίναμε όλοι μάρτυρες μιας νέας σειράς εκτρόπων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τα οποία θα έλεγε κανείς ήταν "μάννα εξ ουρανού" τόσο για την κυβέρνηση όσο και για κάποιους υποτιθέμενους αντιπολιτευόμενους κύκλους.

Σε μια δημόσια τοποθέτησή του ο κ. Πρωθυπουργός μας κάλεσε να τοποθετηθούμε "εάν είμαστε με τις βιβλιοθήκες ή με τις βαριοπούλες". Κάθε νοήμων άνθρωπος είναι βεβαίως με τις βιβλιοθήκες. Το πασίδηλο της απάντησης μάλλον μηδενίζει την αξία του ερωτήματος που έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Πρόσφατα ο κ. Πρωθυπουργός επέστρεψε από ένα κατά γενική ομολογία επιτυχημένο ταξίδι στις ΗΠΑ (όσο επιτυχημένο μπορεί τέλος πάντων να είναι ένα συμβολικού περιεχομένου ταξίδι). Η ομιλία του ήταν εξαίρετη, αποδεικνύοντας ακόμα μια φορά τη σε βάθος γνώση του της αγγλικής γλώσσας. Μάλλον λοιπόν θα του είναι σαφές το περιεχόμενο της φράσης "money talks, bullshit walks".

Έκανα μια αναζήτηση στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να βρω στοιχεία σχετικά με την επένδυση των κρατών-μελών της ΕΕ στην εκπαίδευση. Τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία αφορούν το 2017 και με βάση τα οποία εμβρόντητος είδα ότι εδώ, στην "κοιτίδα του πολιτισμού", έχουμε τη χαμηλότερη ως ποσοστό των κρατικών δαπανών επένδυση στην εκπαίδευση σε όλη την ΕΕ!

Το επαναλαμβάνω για να γίνει σαφές: Η Ελλάδα επενδύει αναλογικά τα λιγότερα χρήματα στην εκπαίδευση από όλες τις χώρες της ΕΕ. Ή, για να το δούμε στουν ουσιαστική του βάση, αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων πως η εκπαίδευση είναι για το ελληνικό κράτος μια χαμηλότερη προτεραιότητα σε σχέσει με τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επένδυση κρατών-μελών της ΕΕ στην εκπαίδευση. Η Ελλάδα στην τελευταία θέση με 7.2% ως ποσοστό επί των κρατικών δαπανών.

Η σε βάθος κατανόηση της πραγματικότητας αυτής οδηγεί τον αντικειμενικό παρατηρητή να δει μέσα από άλλο πρίσμα τα γεγονότα περί της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας. Το ελληνικό δημόσιο πρόκειται να δαπανήσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για να αστυνομεύσει τα τριτοβάθμια ιδρύματα την στιγμή που τους στερεί την απαραίτητη χρηματοδότηση για να έχουν μια αξιοπρεπή λειτουργία. Χρειάζονται υποδομές σε κτήρια, σοβαρή επένδυση στην αμοιβή των ερευνητών, πρόσληψη διδακτικού προσωπικού, αγορά εξοπλισμού και πολλά άλλα. Αυτά όμως, όπως μας λένε οι κυβερνήσεις διαχρονικά, φαίνεται πως μπορούν να περιμένουν. Σε αντίθεση με την 'πανεπιστημιακή χωροφυλακή' η οποία προτάσσεται ως απόλυτη προτεραιότητα.

Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;

Η γνώμη μου είναι πως το κλειστό αθηνοκεντρικό σύστημα που διαχειρίζεται τις τύχες της χώρας θέλει να ισοπεδώσει το δημόσιο πανεπιστήμιο, όμως πρώτα ισοπέδωσε τη βασική και τη μέση εκπαίδευση. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτό είναι μια συνειδητή επιλογή ή ένα πολιτισμικό επακόλουθο, μια συνέπεια της κυρίαρχης κουλτούρας. Είναι όμως σε παγκόσμιο επιπεδο χαρακτηριστικό ενός καταρρέοντος συστήματος πως όλοι ψάχνουν τρόπο να φύγουν για να γλυτώσουν. Αυτό συμβαίνει και στην Ελλάδα: Έχουμε εκπαιδευτικά "gated communities", που πίσω από ψηλά τείχη και κλειστές πόρτες δημιουργούν ένα περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας για τους ανθούς του έθνους, οι οποίοι φυσικά "θα σπουδάσουν έξω" αφού εδώ "είναι χάλια". 

Γιατί είναι χάλια λοιπόν εδώ; Είναι χάλια (όχι δεν είναι ακριβώς, όπως θα εξηγήσω παρακάτω) διότι είναι αισχρά υποχρηματοδοτημένα και οι άμοιροι ερευνητές προσπαθούν με φραγκοδίφραγκα να επιβιώσουν σε ένα διεθνές συν- αντ-αγωνιστικό παιχνίδι έναντι άλλων παικτών που έχουν πολλαπλάσιους πόρους (και εδώ αποδεικνύεται η αξία του ανθρωπίνου κεφαλαίου).

Ποιος αποφασίζει όμως για αυτήν την τόσο χαμηλή χρηματοδότηση; Το ίδιο σύστημα εξουσίας που στέλνει τα παιδιά του αρχικώς να σπουδάσουν και εν συνεχεία να περάσουν σχεδόν το σύνολο του επαγγελματικού τους βίου στο εξωτερικό, ερχόμενα στην 'πιο όμορφη χώρα του κόσμου' για τις διακοπές τους.

Δεν πρέπει λοιπόν να διστάσουμε να πούμε την αλήθεια: Η υποχρηματοδότηση της έρευνας και της εκπαίδευσης στην ελλάδα είναι ένα διαρκές, διαχρονικό έγκλημα όλων των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων εναντίον του ελληνικού λαού. Ή αν θέλετε, το σύνθημα της δεκαετίας του '60 για "15% για την παιδεία" παραμάνει έξι δεκαετίες αργότερα απολύτως επίκαιρο - αυτό κι αν είναι μια παταγωδέστατη αποτυχία του συστήματος εξουσίας των Αθηνών.

Χρειάζονται φύλαξη τα ελληνικά ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα; Προφανώς και χρειάζονται. Με μια καλά εκπαιδευμένη, πλήρως στελεχωμένη υπηρεσία που λαμβάνει εντολές από τη διοίκηση των πανεπιστημίων και αποτελεί καθ' ολοκληρία ένα αληθινό κύτταρο του εκπαιδευτικού οργανισμού. Τα χαρακτηριστικά ακριβώς που δεν έχει η δήθεν 'Πανεπιστημιακή Αστυνομία'. 

Από εκεί και πέρα, κανείς καλόπιστος παρατηρητής δεν μπορεί να ξεπεράσει το ζήτημα της εκκωφαντικής απουσίας χρηματοδότησης των ελληνικών ΑΕΙ. Αν θέλετε λοιπόν κ. Πρωθυπουργέ να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για την παιδεία, δείτε παρακαλώ πως θα πάμε από τον πάτο της ΕΕ, από το ντροπιαστικό 7.2% αρχικά στο 10%, μετά στο 12% και τελικά στο 15% ώστε να δικαιωθεί επιτέλους το διαχρονικό αίτημα της ελληνικής κοινωνίας.

Όταν γίνει αυτό, η Ελλάδα από 'καθαρός εξαγωγέας φοιτητών και ερευνητών' θα καταστεί 'καθαρός εισαγωγέας', με σημαντικότατες θετικές επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία μας. Το μέλλον ανήκει στην οικονομία της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Για να πραγματωθεί αυτή η οικονομία όμως προϋποτίθεται μια σημαντικότατη επένδυση στην εκπαίδευση και στην έρευνα. Όσοι αποφασίζουν να μην κάνουν την εκπαίδευση αυτή, πολύ χειρότερα προωθώντας πανεπιστημιακές χωροφυλακές και επενδύοντας στη βία και στην πόλωση, φέρουν ακέραια την ευθύνη για το δυσοίωνο μέλλον που επιφυλάσσεται στη χώρα.

Για τον δημοσιογράφο των startups, τον Κώστα Τσαούση

Είναι Νοέμβριος του 2010 και η κρίση έχει ήδη κάνει την εμφάνισή της στην Ελλάδα. Μια νέα γενιά δημιουργών δεν το βάζει κάτω: Παρά τα μαύρα σύννεφα που έχουν σκεπάσει τον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό ορίζοντα, ένα κίνημα γενιέται. Εκείνο της νεοφυούς επιχειρηματικότητας! Η αρχή είχε γίνει το 2009 με το πρώτο συνέδριο των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων (Greek Startup Forum), εκείνη την χρονιά όμως γίνεται ένα μεγάλο βήμα με ένα συνέδριο ελληνικών startups, το τρίτο κατά σειρά, που αφιερώνεται στα νέα εγχειρήματα του αγροδιατροφικού κλάδου και διοργανώνεται στο ΣΕΦ.

Η προσπάθεια είναι μεγάλη, το αποτέλεσμα όμως είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό. Η Μαρία Βλάχου εντυπωσιάζει με τη Φερέοικος. Ο Ζαφείρης Τρικαλινός παραδίδει μαθήματα με το ομώνυμο αυγοτάραχο. Μηνύματα αισιοδοξίας βγαίνουν από τις ομιλίες του Θωμά Δούζη της Ergon και της Άννας Λαγού από τον Αριούσιο Οίνο. Το κοινό ενθουσιάζεται! Παρά ταύτα, υπάρχει ανησυχία. Γνωρίζουμε πως ζούμε σε έναν μικρόκοσμο. Θα καταφέρει το μήνυμά μας να φτάσει παρακάτω;

Σε λίγες μέρες μια μεγάλη έκπληξη: Το συνέδριό μας φτάνει στο πρωτοσέλιδο των μεγαλυτέρων εφημερίδων πανελλήνιας κυκλοφορίας. Ένας εμπνευσμένος τίτλος μιλά για τη "nouvelle vague της ελληνικής επιχειρηματικότητας". Ποιος είναι ο 'υπεύθυνος' για αυτό; Ο Κώστας Τσαούσης.

Με τον Κώστα γνωριστήκαμε το μακρινό 2006. Τότε κάναμε τα πρώτα μας βήματα στην αγορά των έργων πληροφορικής. Ο Κώστας ήταν υπεύθυνος του ένθετου Economist στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Θεωρήσαμε πως πολλοί από τους υποψηφίους πελάτες μας διάβαζαν το ένθετο αυτό και αποφασίσαμε να κάνουμε μια πολύ επιθετική κίνηση ενημέρωσης και προβολής, σίγουρα απρόσμενη για ένα startup όπως το δικό μας (ακόμα και αν ο όρος 'startup' ήταν ακόμα σχεδόν άγνωστος στην Ελλάδα). Ο Κώστας με την ομάδα του κατάφερε να μας βοηθήσει να κάνουμε το βήμα αυτό πραγματικότητα. Έτσι ξεκίνησε μια συνεργασία που συνεχίστηκε μέχρι πολύ πρόσφατα.

Στον Κώστα Τσαούση οφείλω πολλά για τη βοήθεια που έδωσε σαν άψογος επαγγελματίας. Πολύ περισσότερο όμως βοήθησε σαν φίλος. Μερικοί από τους στενότερούς μου συνεργάτες ήρθαν στον οργανισμό μας από συστάσεις του Κώστα και παραμένουν ακόμα μαζί μας, πυλώνες στα διάφορα επιχειρηματικά μας βήματα. Με πολύ απλά λόγια, ο Κώστας ήταν ένας εξαίρετος άνθρωπος.

Το 2011 ο πατέρας μου - στα 83 του χρόνια - τυχαία μου μιλά για έναν παλιό, καλό του φίλο. Τον Τσαούση από την Ελευσίνα - Βασίλη, αν θυμάμαι καλά - που αργότερα δούλευε εργάτης στη Χαλυβουργική. Τηλεφωνώ στον Κώστα να ρωτήσω. Η ζωή τελικά παίζει περίεργα παιχνίδια: Οι πατεράδες μας αποδεικνύονται παιδικοί φίλοι.

Θα μπορούσα να γράψω πολλά για την άριστη επαγγελματική συνεργασία με τον Κώστα, το σημαντικότερο όμως είναι αυτό με το οποίο ξεκίνησα το κείμενο αυτό: Ο Κώστας ήταν από τους πρώτους δημοσιογράφους - σίγουρα ο πρώτος της εμπειρίας και του βεληνεκούς του - που πραγματικά αγκάλιασε το κίνημα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας που γεννήθηκε στη χώρα μας λίγο πριν το 2010, στη συνέχεια άνθισε και τώρα αποδίδει καρπούς. Δίχως καμία αμφιβολία, αν κάποιος δικαιούται να αποκαλείται "Ο Δημοσιογράφος των Ελληνικών Startups", αυτός είναι ο Κώστας Τσαούσης. Δεν είναι μόνο ότι έδωσε βήμα και προβολή σε αμέτρητες νεοφυείς επιχειρήσεις, σχεδόν με όρους κοινωνικής προσφοράς. Είναι πως ήταν πάντα ανοιχτός, συζητήσιμος, δίχως κανένα αποκλεισμό και με μια ειλικρινή προσπάθεια να ενισχύσει το επιχειρηματικό οικοσύστημα.

Ο Κώστας Τσαούσης δεν έκρυβε την ταυτότητα και τις επιλογές του. Αυτό όμως του έδινε μεγάλη αξιοπιστία: Ήξερες τι πρεσβεύει και, ακόμα και αν διαφωνούσες μαζί του, ήταν πάντα πρόθυμος να βοηθήσει. Άνθρωπος καλοπροαίρετος, μια ποιότητα που πλέον έχει γίνει εξαιρετικά σπάνια.

Του είχα πει ότι διαφωνούσα με τις πολιτικές απόψεις του των τελευταίων χρόνων. Προτιμούσα να κρατώ στο μυαλό μου τα πρώτα χρόνια της πορείας του. Σεβόμουν όμως απόλυτα τις θέσεις του, όπως έκανε και εκείνος. Η συνεργασία μας συνεχιζόταν όμορφα και απρόσκοπτα. 

Το τελευταίο διάστημα δεν είχαμε συχνή επαφή. Μια από τις τελευταίες φορές που μιλήσαμε ήταν το 2019 για να τον ευχαριστήσω για ένα άρθρο που έγραψε για την Επίγνωσις. Είχαν περάσει ήδη 13 χρόνια από τότε που μου έδωσε για πρώτη φορά βήμα στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και ένιωσα σαν να μην πέρασε μια μέρα. Στη διάρκεια της πανδημίας 'χαθήκαμε'. Πρόσφατα άκουσα μια φήμη ότι ασθένησε και το βράδυ της Δευτέρας 16/5/2022 πληροφορήθηκα τα τραγικά νέα.

Η σκέψη μου πάει στην 87-χρονη μητέρα του. Στερεύουν τα λόγια παρηγοριάς στις περιπτώσεις αυτές. Εύχομαι μέσα της να βρει τη δύναμη να αποδεχτεί την τραγωδία αυτή δίχως να μισήσει τη ζωή - όσο κι αν αυτό φαντάζει δύσκολο σε τέτοιες καταστάσεις. Ελπίζω πάνω απ' όλα οι δικοί του άνθρωποι να τον θυμούνται πάντα με αγάπη.

Το σίγουρο είναι πως η ελληνική κοινότητα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας δεν θα ξεχάσει ποτέ τον Κώστα Τσαούση. Ένα από τα σημαντικότερα μέλη της, έναν πυλώνα και μέντορα. 

Θέλω να πιστεύω πως οι νεότεροι δημοσιογράφοι θα ακολουθήσουν το παράδειγμα του Κώστα. Το σίγουρο είναι πως η μνήμη του θα είναι πάντα ζωντανή μέσα μας.

Περί ανησυχίας

Από τον Βούδα έως τον Επίκουρο και από τον Ιησού Χριστό μέχρι τον Μωάμεθ και τον Κομφούκιο, προφήτες, θρησκευτικοί ηγέτες και φιλόσοφοι δίνουν κεντρική θέση στις διδασκαλίες τους στο ζήτημα της γαλήνης, της αταραξίας, της ηρεμίας ή ακόμα και της "ειρήνης της ψυχής". Το ίδιο ακριβώς κάνει και η σύγχρονη ψυχολογία και ψυχιατρική. Φαίνεται λοιπόν πως η γαλήνη, ή όπως αλλιώς επιλέξει να περιγράψει κάποιος αυτήν την ψυχοσωματική κατάσταση, αποτελούσε και αποτελεί κύριο στόχο της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων. Στόχος που, υπονοείται σαφώς, είναι τόσο δύσκολος να επιτευχθεί ώστε συχνά να αποτελεί και αντικείμενο θεϊκής παρέμβασης.

Αυτό δυστυχώς συνάδει και με την εμπειρία των περισσοτέρων από εμάς. Θέλουμε την αταραξία, σχεδόν όλοι όμως βασανιζόμαστε από μια διαρκή ανησυχία. Ο μεγάλος συγγραφέας και δάσκαλος Eckhart Tolle μιλάει για έναν "θόρυβο από το παρασκήνιο" ("background noise") που υπάρχει συνεχώς στην σκέψη μας. Πράγματι, πολλοί μελετητές έχουν επιβεβαιώσει πως οι στιγμές που μπορεί ο μέσος άνθρωπος να ηρεμίσει πραγματικά είναι εντυπωσιακά λίγες. Ο εθισμός στα smartphones και στα (αντι-)κοινωνικά δίκτυα επιβεβαιώνει την παραπάνω υπόθεση: Κανείς δεν μπορεί να μείνει ήρεμος, μόνος με τον εαυτό του, ούτε για λίγα λεπτά.

Ανησυχία.

Αυτή είναι λοιπόν η μάστιγα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια κατάρα που φαίνεται να μας συντροφεύει παντού και πάντα. Λίγο πριν κοιμηθούμε και όταν ξυπνάμε. Στον δημόσιο και στον ιδιωτικό μας βίο. Στη χαρά και στη λύπη. Η ανησυχία είναι πάντοτε εκεί. Σκέψεις κάθε είδους, δημιουργούν προβλήματα επίσης κάθε είδους. Προβλήματα που κατά κανόνα έχουν μεν μια μικρή πραγματική βάση, διογκώνονται δε, μεγεθύνονται υπερβολικά και καθίστανται δυσβάσταχτα.

Πολλοί ισχυρίζονται πως ο πρωταρχικός φόβος είναι ο υπαρξιακός. Ο φόβος του θανάτου. Ίσως έχουν δίκιο. Ο φόβος αυτός όμως προβάλλεται τελικά σε αμέτρητες πτυχές της ζωής μας και συχνά την καθιστά αφόρητη. Καταλήγουμε συχνά να ανησυχούμε έντονα για προβλήματα που μικρή σχέση έχουν με την πραγματικότητα και, ακόμα χειρότερα, για ζητήματα που είναι έξω από την σφαίρα της επιρροής μας.

Πόσο συχνά δεν έχουμε ανησυχήσει έντονα για την εικόνα μας. Τι θα νομίσουν "οι άλλοι" για εμάς. Για την πορεία ενός έργου, για την επαγγελματική μας εξέλιξη. Για μια ασθένεια, τρέχουσα ή ως μελλοντική πιθανότητα. Για το τί θα γίνουν τα παιδιά, οι γονείς ή τα αδέρφια μας. Για κάθε πιθανό ενδεχόμενο. Έχει όμως οποιοδήποτε νόημα αυτή η κατάσταση; Πολύ περισσότερο όταν αυτή η ανησυχία ξεφεύγει από το επίπεδο του πραγματικού, εκείνο της λήψης αποφάσεων και της δράσης, και καλύπτει όλο τον ορίζοντα των σκέψεων και συναισθημάτων μας.

Ας σκεφτούμε τα εξής:

• Ότι κι αν κάνουμε, τελικά όλοι θα υποταχτούμε στη νομοτέλεια της ζωής και κάποτε θα αποχωρήσουμε από τον μάταιο τούτο κόσμο.
• Το ίδιο θα συμβεί στους γονείς, τα αδέρφια, τους συζύγους και συντρόφους μας, στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, στους φίλους και σε όλους τους γνωστούς μας.
• Είναι θέμα μερικών δεκαετιών, ή έστω ενός αιώνα, ώστε να μην ζει πια κανείς που μας είχε γνωρίσει.
• Λίγο καιρό αργότερα, δεν θα ζει κανείς που να είχε κάποτε ακούσει οτιδήποτε για εμάς και, οτιδήποτε κι αν είχαμε κάνει στη ζωή μας, όσο 'τεράστιας σημασίας' κι αν ήταν αυτό, δεν θα το θυμάται κανείς πια.
• Είναι ενδεικτικό ότι από τα δισεκατομμύρια ανθρώπων που υπήρξαν ποτέ, εκείνοι που 'έχουν μείνει στην ιστορία' δεν είναι παρά ένα απειροελάχιστο ποσοστό ενώ, κατά βάση θυμόμαστε τους μύθους περί της ζωής τους παρά την ίδια τη ζωή τους.
• Ακόμα, όπως μας διδάσκει η σύγχρονη φυσική, το τέλος της γης μας και του ηλιακού μας συστήματος είναι προδιαγεγραμμένο ενώ, με βάσει πολλές θεωρίας, μια "μεγάλη σύνθλιψη" θα σημάνει το τέλος της ιστορίας που ξεκίνησε πριν περίπου δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια με τη "μεγάλη έκρηξη".

Ο παραπάνω συλλογισμός μπορεί εκ πρώτης όψεως να διαβαστεί ως μηδενιστικός. Δεν στοχεύει όμως εκεί σε καμία περίπτωση. Αυτό που θέλει να καταδείξει είναι ότι, πιθανότατα, κανένα έμψυχο ον ή άψυχο αντικείμενο, καμία πράξη ή γεγονός, δεν φέρει οποιοδήποτε νόημα αφεαυτού.

Απολύτως κανένα. 

Το νόημα σε όλα το δίνουμε μόνο εμείς, οι ίδιοι οι άνθρωποι, μέσα από το μοντέλο της πραγματικότητας που σταδιακά δημιουργεί ο εγκέφαλός μας. Το δε νόημα αυτό, πιθανότατα παύει να έχει οποιαδήποτε υπόσταση την στιγμή που ο εγκέφαλος παύει να λειτουργεί.

Μια ωραία αναλογία είναι ο τρόπος λειτουργίας των ψηφιακών συστημάτων. Η οθόνη στην οποία γράφω τώρα αυτό το κείμενο και μια άλλη στην οποία ένας αναγνώστης το διαβάζει, έχει νόημα μόνο χάρη στη μεγάλη σειρά συμβάσεων που έχουμε κάνει για τη νοηματοδότηση μιας ατέλειωτης σειράς δυαδικών ψηφίων. Ένας ολόκληρος κόσμος μπορεί να παρασταθεί από μια τέτοια σειρά, στη βάση πάντα κάποιων συμβάσεων απόδοσης νοήματος. 

Όλα όμως στηρίζονται στο γεγονός ότι ο υπολογιστής όντως λειτουργεί, τόσο στον πομπό όσο και στον δέκτη της πληροφορίας. Η λειτουργία αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της νοηματοδότησης. Φανταστείτε να ζείτε λοιπόν σε έναν εικονικό κόσμο και κάποια στιγμή να κόβεται το ρεύμα (ή ίσως πιο απλά να παύει να λειτουργεί ένα σύνολο διεργασιών που αντιπροσωπεύουν έναν εικονικό χαρακτήρα). Όλα τελειώνουν κι αυτό φαίνεται απολύτως κατανοητό.

Κρίνω λοιπόν ως σημαντικότατο βήμα να υιοθετήσουμε την ίδια προσέγγιση και στην 'πραγματικότητα', σε αυτό που ονομάζουμε φυσικό κόσμο. Τα πάντα θα έχουν ένα τέλος, αυτό αφορά συνολικά το σύμπαν - όχι μόνο την ίδια μας την ύπαρξη, και ότι και να κάνουμε δεν υπάρχει ουδείς τρόπος να αλλάξουμε αυτήν την νομοτέλεια. Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν υπάρχει τίποτα περίεργο ή άδικο με αυτό.

Αν αντιμετωπίσουμε τη ζωή μέσα από αυτό το πρίσμα, πιθανότατα θα καταλάβουμε πως το να "είσαι καλός άνθρωπος" είναι μάλλον μονόδρομος διότι, όπως φαίνεται, είναι ο μοναδικός τρόπος ώστε η τραγικότητα της ύπαρξης να καταστεί λίγο λιγότερο αφόρητη.

Ας μην ανησυχούμε λοιπόν. 

Ούτως ή άλλως η νομοτέλεια της ζωής δεν αλλάζει με τίποτα ενώ, είτε αποτύχουμε ή επιτύχουμε στους στόχους μας, είτε τα χειρότερα ή τα καλύτερα όνειρά μας γίνουν πραγματικότητα, καμία ουσιώδης επίδραση δεν πρόκειται να υπάρξει στην πορεία των πραγμάτων. Ας απολαύσουμε λοιπόν την στιγμή, ας ευτυχίσουμε και ας βιώσουμε την τόσο ευχάριστη αλληλεξάρτηση με τους ανθρώπους που ζουν γύρω μας, με όποιον τρόπο κρίνουμε εμείς καλύτερα.

Ο άνθρωπος έχει την αδιανόητα μεγάλη δύναμη να μπορεί να νοηματοδοτήσει ο ίδιος τη ζωή του. Αυτό τον κάνει ένα μικρό (ή ίσως και μεγάλο) Θεό. Το τίμημα της δύναμης αυτής δεν είναι άλλο από το περιορισμένο της ύπαρξής μας. Η ζωή μας έχει ημερομηνία λήξεως. Πρέπει κάποιος να αποδεχτεί αυτό το δεδομένο, την ημερομηνία λήξης, δίχως να του προκαλείται ανησυχία, ούτως ώστε να μπορέσει να απολαύσει το θεϊκό δώρο της ζωής.

Μην ανησυχείς λοιπόν. Ούτως ή άλλως, δεν έχει καμία σημασία. 

Tα δώδεκα συν δυο αγαπημένα μου μπαρ

Ένας φίλος μου είπε ότι είδε ένα post όπου κάποιος είχε κάνει μια λίστα με τα δώδεκα αγαπημένα του μπάρ, σε οποιοδήποτε μέρος και χρόνο είχε τύχει να επισκεφτεί. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον θέμα συζήτησης, οπότε αποφάσισα να κάνω και τη δική μου λίστα. 

Ιδού:

1. ΧΙΤΖΑΖ, Ηράκλειο Κρήτης
2. Galaxy Bar - Hilton, Αθήνα
3. Exo Bar Restaurant, Αθήνα 
4. Balthazar, Αθήνα
5. "42", Athens
6. Yacht Club, Σέριφος
7. Άμυλο Bar Restaurant, Ασπρόπυργος
8. Baba au Rum, Αθήνα
9. Gordon’s Wine Bar, Λονδίνο 
10. Bar Rouge, Shanghai
11. TAO Downtown, New York
12. Reina, Κωνσταντινούπολη

...συν δυο ακόμα:

1. Loos American Bar, Βιέννη
2. Sturecompagniet, Στοκχόλμη

Τη λίστα την έγραψα απόλυτα αυθόρμητα, θα έλεγα χωρίς καθόλου σκέψη. Τα πρώτα δώδεκα που μου ήρθαν στο μυαλό, που τελικά ήταν δεκατέσσερα! 

Δυστυχώς κάποια από τα παραπάνω μπαρ υπάρχουν πλέον μόνο στις αναμνήσεις μας, αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα. Είμαι βέβαιος πως κάθε μέρα σε όλο τον κόσμο ανοίγουν χιλιάδες, υπέροχα μέρη που οι συνάνθρωποι μας μπορούν να διασκεδάσουν, να γνωριστούν, να ερωτευτούν και σε τελική ανάλυση να βάλουν μια ευχάριστη νότα στη ζωή τους.

Κάποια στιγμή θα επανέλθω με ένα σύντομο σχόλιο για τα παραπάνω, αφού το καθένα είναι μια διαφορετική περίπτωση για μένα. Στο ΧΙΤΖΑΖ, για παράδειγμα, έζησα εκατοντάδες βράδια της φοιτητικής μου ζωής ενώ σε άλλα, όπως το Bar Rouge στη Shanghai, έχω πάει μόνο μια φορά αλλά και πάλι εντυπώθηκαν έντονα στις αναμνήσεις μου.

Το μήνυμα που έχω να δώσω είναι σαφές: Διασκεδάστε χωρίς καμία αναστολή και ενοχή! Η ζωή είναι ένα άθροισμα στιγμών, δεν είναι κάτι συνεχές. Πάντοτε όμως θα θυμάμαι μια συμβουλή που είχα ακούσει στο ΧΙΤΖΑΖ: Να το πίνεις και να μην σε πίνει. Προσοχή στο αλκοόλ λοιπόν, αρχικά είναι ευχάριστο όμως υπό συνθήκες γίνεται ιδιαιτέρως και ποικιλοτρόπως επικίνδυνο. 

Η διαφήμιση το έλεγε σωστά: Απολαύστε υπεύθυνα!

Αναθεωρητισμός 2.0

Το έγκυρο διεθνές δημοσιογραφικό site POLITICO δημοσίευσε πρόσφατα ένα άρθρο που λίγο έως πολύ λέει ότι η ελευθερία του τύπου απειλείται στην Ελλάδα. Το εκπληκτικό της υπόθεσης δεν είναι αυτό που λέει το άρθρο. Εξάλλου, αποτελεί κοινό τόπο ότι καμία άλλη κυβέρνηση μεταπολιτευτικά δεν είχε τέτοιον πλήρη, ολοκληρωτικό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης. Αυτό που προκαλεί την έκπληξη είναι πως εναπόκειται στα ξένα μέσα να πούνε την αλήθεια για το τι συμβαίνει με τη 'δημοκρατία' στην Ελλάδα, όπως περίπου γινόταν στη διάρκεια της επταετίας ή όπως γίνεται σήμερα για απολυταρχικά καθεστώτα όπως εκείνα της Άγκυρας, του Πεκίνου και της Μόσχας.

Ελπίζω ο κυρίαρχος ελληνικός λαός να συνειδητοποιεί την κρισιμότητα της κατάστασης.

Χθες έγινε στην Αθήνα μια αντιπολεμική συναυλία με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού γνωστών καλλιτεχνών. Η συναυλία είχε μεγάλη λαϊκή συμμετοχή και η αριστερά (εάν και εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ δικαιούται να αποκαλείται 'αριστερά') την υποστήριξε ανοιχτά.

Τα διάφορα παπαγαλάκια έπαιξαν τα ρέστα τους εναντίον αυτής της συναυλίας. Ναι, όλοι αυτοί που είναι οι φυσικοί αυτουργοί για την κατακρεουργημένη ελευθερία του τύπου, για την οποία μιλάει το POLITICO. Οι πληρωμένες πένες, οι επαγγελματίες προπαγανδιστές. 

Τι τους ενόχλησε, λένε; Το ότι η συναυλία δεν ήταν αρκούντως αντιρωσική. Ότι δεν στρεφόταν ξεκάθαρα εναντίον του Πούτιν, ότι δεν καταδίκαζε ονομαστικά τη ρωσική εισβολή. Ότι ήταν 'απλά' εναντίον του πολέμου και 'μόνο' υπέρ της ειρήνης.

Τι κι αν η πραγματικότητα τους διέψευδε; Τι κι αν ξεκάθαρα η μεγάλη πλειοψηφία των σχετικών ανακοινώσεων κατονόμαζε και καταδίκαζε τη ρώσικη επίθεση με απόλυτη σαφήνεια; Τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα. Πρέπει να υποστηριχτεί το προπαγανδιστικό αφήγημα. Στην εγχώρια πολιτική σκηνή βιώνουμε την επαναφορά της ρητορικής του '50, του '60 και του '70 ως κωμμωδία. "Ανήκομεν εις την Δύσιν" και πάντοτε με αισθητική βλαχομπαρόκ. 

Λες και δεν είναι λογικό και σωστό να δηλώνει κανείς ξεκάθαρα πως ο Πούτιν είναι ένας στυγνός δικτάτορας που έχει εγκαθιδρύσει ένα απολύτως ανελεύθερο καθεστώς, ότι μια εισβολή σε ένα κυρίαρχο κράτος είναι καταδικαστέα και εγκληματική σε κάθε περίπτωση και ότι όλοι συμπαραστεκόμαστε στον Ουκρανικό λαό, ταυτόχρονα όμως να μην ξεχνάμε πως ο πρώτος διδάξας σε στρατιωτικές 'παρεμβάσεις', σε εισβολές και κατοχές, σε πόνο, αίμα και καταστροφή, δεν είναι άλλος από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αλλά και τους προκατόχους τους στη διεθνή πρωτοκαθεδρία, την Βρετανική Αυτοκρατορία. Ναι, αυτοί είναι πρώτα και κύρια οι φονιάδες των λαών, όπως το απέδειξαν στο Βιετνάμ, στο Ιράκ, στη Γιουγκολαβία, στο Αφγανιστάν, επί δεκαετίες στη Μέση Ανατολή με την ισραηλινή τους μαριονέτα και σε πλήθος άλλων περιπτώσεων.

Αποτελεί αυτή η ιστορική πραγματικότητα κάποια δικαιολογία για τον δικτάτορα Πούτιν; Απολύτως καμία! Αλλά όμως, ας μην τρελαθούμε τελείως. Οι τελευταίοι που έχουν δικαίωμα να ομιλούν είναι οι ιέρακες του ΝΑΤΟ, κυρίως στη Washington και στο Λονδίνο.

Βιώνουμε λοιπόν έναν ευρείας κλίμακας αναθεωρητισμό. Ξαφνικά οι Ρώσοι είναι εχθροί. Κακώς η εθνική συνείδηση τους θεωρούσε λίγο - πολύ ως αδελφό λαό. Όχι, δεν μας βοήθησαν στην επανάσταση. Όχι, η Οδησσός, όπου ξεκίνησε η Φιλική Εταιρεία, δεν ήταν σε ρωσικό έλεγχο. Όχι, ο Καποδίστριας δεν οφείλει τίποτα στους Ρώσους, κατ' επέκτασην κανένας από εμάς. Κακώς τους είχαμε καλέσει πέρσι στην επέτειο των διακοσίων ετών ενώ, ας μην κρυβόμαστε, είναι οι κύριοι υπαίτιοι της μικρασιατικής καταστροφής.

Αυτά λένε. Δεν είναι απλά ανιστόρητοι. Είναι απολύτως γραφικοί, είναι γελοίοι, γελάει όλος ο κόσμος μαζί τους και πρώτοι απ' όλους τα αφεντικά τους στις δυο άκρες του Ατλαντικού.

Κάποια στιγμή, όπως γράφει ο μεγάλος διανοητής Μιχάλης Χαραλαμπίδης, είναι καιρός να φύγουμε από την σφαίρα του μύθου και να πάμε στην σφαίρα της επιστήμης. Είναι ώρα να μιλήσουμε για το ελληνικό δόγμα εθνικής ασφαλείας. Στις μαύρες δεκαετίες που ακολούθησαν τον β' ΠΠ, δεν υπήρχε ελληνικό δόγμα. Ακολουθούσαμε τυφλά, ήμασταν προσκολλημένοι στο Αμερικανικό δόγμα ασφαλείας, όπως αποτυπώθηκε με τον πιο τραγικό τρόπο στην εισβολή και κατοχή της Βόρειας Κύπρου. Το ίδιο ακριβώς φάνηκε 22 χρόνια αργότερα στην τραγωδία των Ιμίων. Δεν υπάρχει εθνική ασφάλεια, υπάρχει μόνο ένα 'μεγάλο αφεντικό' που αποφασίζει μόνο του όταν τα πράγματα αγριέψουν.

Θα το αποδεχτούμε αυτό βαδίζοντας προς τα μέσα του 21ου αιώνα; Για αυτό αγωνίστηκαν οι πρόγονοί μας πριν διακόσια χρόνια; Θα έρθει ποτέ η ώρα της εθνικής ανεξαρτησίας;

Στο ιστολόγιο αυτό δεν έχω κουραστεί να γράφω πως ο μονόδρομος για την απόκτηση - επιτέλους - μιας εθνικής ανεξαρτησίας είναι εκείνος που περνάει από τον πρωταγωνιστικό μας ρόλο στην ουσιαστική ένωση της Ευρώπης σε μια ομοσπονδία. Τότε, με κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα θα καταφέρουμε, πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, να είμαστε ανεξάρτητοι και αυτόνομοι. Αυτό είναι ένα φιλόδοξο αλλά υλοποιήσιμο δόγμα εθνικής ασφάλειας.

Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να μιλάμε για τον 'απομονωμένο Ερντογάν' την ώρα που εκείνος παίζει τον διαιτητή στην Ουκρανία και ετοιμάζει το δικτατορικό του καθεστώς για τον ρόλο της εγγυήτριας δύναμης, με τις ευλογίες του ΝΑΤΟ και των μεγάλων μελών του.

Φτάνει πια με τα παπαγαλάκια, φτάνει με τον γελοίο αναθεωρητισμό (όσο κι αν ντύνεται με μοντέρνα ρούχα, βλαχομπαρόκ παραμένει). Ήρθε η ώρα των δεδομένων, ήρθε η ώρα της επιστήμης, ήρθε η ώρα της αληθινής πολιτικής.