Είναι Αύγουστος του 1995 και κολυμπάω με τον Βασίλη στις Κουκουναριές σε μεγάλη απόσταση από την ακτή. Πριν λίγο είχαμε κάνει το τηλεφώνημα στον Ασπρόπυργο (δεν υπήρχαν κινητά τότε) και είχαμε μάθει τα άσχημα νέα. Οι γονείς είπαν "δεν πειράζει" και "κάθε εμπόδιο για καλό". Είμαι σίγουρος πως και εκείνοι παρέμεναν αμίλητοι όλην αυτήν ώρα. Με μένα, δεν ασχολήθηκε κάνεις. Ούτε κι εγώ, εδώ που τα λέμε.
Σχεδόν 20 στην ιστορία, 19+ στην κοινωνιολογία, 18+ στην έκθεση. Δεν μπορείς να πεις ότι είχε πάει και άσχημα! Κάθε άλλο μάλλον. Τον θυμάμαι καλά, την τρίτη χρονιά είχε προσπαθήσει πολύ σοβαρά. Τα άτιμα τα μαθηματικά όμως ήταν απελπιστικά χαμηλά. Η ΑΣΟΕΕ, την οποία είχε τελειώσει ο μπαμπάς το '60 κάνοντας μάλιστα μετά και το "έτος εξειδικεύσεως" (το πρώτο μεταπτυχιακό πρόγραμμα που έκανε το ΟΠΑ...), ήταν πια μακρινό όνειρο.
Η ώρα περνούσε, κουβέντα όμως δεν έβγαινε.
" ΤΕΙ - Deree - Αγγλία !" είπε ξαφνικά ο Βασίλης ενώ κολυμπούσαμε ακόμα και ξαφνικά νιώσαμε και οι δύο σαν να έχουμε πέσει απ'τον τέταρτο όροφο και την γλυτώσαμε με γρατζουνιές. Επιτέλους, είχε βρεθεί μια λύση. Μια λύση που μπορούσαμε να υποστηρίξουμε με αποφασιστικότητα έναντι οποιουδήποτε. Είχαμε εν τέλει βγει από το αδιέξοδο.
Ήταν εντελώς αδιανόητο να μην σπουδάσει. Όπως κι εγώ άλλωστε. Όπως σχεδόν όλοι οι συμμαθητές μας. Γιατί άραγε; Για διάφορους λόγους. Κυρίως γιατί στο αμείλικτο ερώτημα "τι δουλειά θα κάνεις όταν μεγαλώσεις;" από την πρώτη δημοτικού και μετά όλες οι απαντήσεις αφορούσαν επαγγέλματα αυστηρά πανεπιστημιακής μόρφωσης. Επίσης, είτε μας αρέσει ή όχι, όταν και οι δυο γονείς "έχουν σπουδάσει", φαντάζει μάλλον περίεργο το παιδί να μείνει εκτός πανεπιστημίου.
Για την ιστορία την ίδια χρονιά είχα δώσει και εγώ πανελλήνιες. Με 10+ μαθηματικά, ~14 Χημεία & Φυσική και 15 στην έκθεση έμεινα μακριά από τα Τμήματα που είχα δηλώσει. Πέρασα όμως στο "τελευταίο ΤΕΙ" που είχα δηλώσει "για την αναβολή", το οποίο τότε δεν ήταν άλλο από το "Τμήμα Φυτικής Παραγωγής - Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας - ΤΕΙ Κοζάνης - Παράρτημα Φλώρινας". Τι μου έμεινε από αυτό; Μια εξαιρετική εκδρομή στην Φλώρινα για την εγγραφή, η ακτινογραφία θώρακος που ακόμα κοσμεί τον τοίχο στο δωμάτιό μου, τα λιοντάρια στο ζωολογικό κήπο που μάλλον ένιωθαν εντελώς εκτός κλίματος και οι καταπληκτικές Πρέσπες. Θυμάμαι ακόμα και την 'Αννυ από το πρώτο μου φοιτητικό βράδυ - για αυτό όμως μάλλον θα μιλήσω μια άλλη φορά. Ας πω μόνο πως η πρώτη εντύπωση φοιτητικής ζωής δεν επιβεβαιώθηκε από τα πολλά χρόνια που ακολούθησαν.
ΤΕΙ - Deree - Αγγλία ήταν λοιπόν η λύση στο αδιέξοδο. Ο Βασίλης τελικά επέλεξε την Αγγλία.. Έτσι και έγινε λοιπόν: A-levels στο Κολλέγιο την χρονιά 1995-96, εισαγωγή στο Cranfield University, λουκουμάδες για πέντε μέρες στον Ασπρόπυργο τον Σεπτέμβρη του 1996, HND το 1998, BSc το 1999 και MSc το σωτήριο έτος 2000. Χωρίς αμφιβολία λοιπόν, το τέλος του κόσμου που βιώσαμε εκείνο το καλοκαιρινό μεσημέρι του 1995 στις Κουκουναριές της Σκιάθου δεν είχε καμία, μα καμία απολύτως σχέση με την πραγματικότητα. Υπάρχει ζωή και μετά τις πανελλήνιες.
Θέλησα να γράψω το άρθρο αυτό λόγω των αποτελεσμάτων των πανελληνίων εξετάσεων που ανακοινώθηκαν πρόσφατα και επειδή πιστεύω βαθιά πως η εθνική παράνοια γύρω από το θεσμό των πανελληνίων και το μαύρο, ένοχο business του φροντιστηρίου είναι από τους σημαντικότερους υπεύθυνους του καταντήματος που βιώνουμε στη χώρα μας εν έτει 2012.
Οι αγρότες κλείνουν τον δρόμο και φωνάζουν "δεν έχουμε να πληρώσουμε τα φροντιστήρια των παιδιών μας". Υπάρχουν οικογένειες με μηνιαίο εισόδημα 800 € που δίνουν 300 € για φροντιστήριο "για το μέλλον των παιδιών τους". Οι τιμές φροντιστηρίου στο Κερατσίνι είναι σε ίδια τάξη μεγέθους με το Κεφαλάρι. Το φροντιστήριο είναι το σημαντικότερο είδος πρώτης ανάγκης στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Έχουμε τρελαθεί όλοι λοιπόν;
Πραγματικά, δεν ξέρω.
Η ερμηνεία που δίνω είναι η ακόλουθη: Πίσω από την παράνοια των πανελλαδικών και του φροντιστηρίου κρύβεται ένα κοινωνικό κοινό μυστικό, ένα ηθικό συμβόλαιο μεταξύ των μιζοκομμάτων και του λαού που δεν έσπασε μέχρι σήμερα:
Όποιος καταφέρει να μπει στο Πανεπιστήμιο δικαιούται να "αποκατασταθεί".
Πραγματικά, το μοναδικό παράδειγμα παγκοσμίως μιας "entitlement economy" όπως έλεγε η Founding Chair του G20 Young Entrepreneurs Alliance. Μέρι εκεί έφτασε η χάρη μας. Entitlement economy. Αν έμπαινες στο Πανεπιστήμιο, είχες δικαίωμα στην αποκατάσταση. Αυτό ήταν λοιπόν το Return-on-Investment της ελληνικής οικογένειας: Θα τα σκάσουμε χοντρά για να μπει το παιδί στο Πανεπιστήμιο, μετά όμως θα αποκατασταθεί!
Έτσι ίσως ερμηνεύονται και οι δυο μοναδικές σταθερές στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης:
1. Οι πανελλήνιες είναι αδιάβλητες
2. Κανείς δεν απολύεται από το δημόσιο.
...θυμίζω εξάλλου πως μια φορά το 1979 με τον ανεπανάληπτο Γ. Ράμμο διέρευσαν τα θέματα των πανελληνίων πράγμα που συνετέλεσε τα μέγιστα στην κατάρρευση της τότε κυβέρνησης.
Ένα τελευταίο ζήτημα που θέλω να θίξω, μάλλον το σημαντικότερο από όλα τα παραπάνω, είναι εκείνο του μηχανογραφικού δελτίου. Εκείνου του μηχανισμού δηλαδή που δημιουργεί δυστυχισμένους ανθρώπους. Εδώ και αν μιλάμε για παράνοια! Θυμάμαι πολύ καλά ένα (σχεδόν*) συμφοιτητή μου στο Μαθηματικό Κρήτης που έλεγε την εξής ιστορία: Είχε γράψει πολύ καλά στις πανελλήνιες και ήρθε η ώρα να συμπληρώσει το μηχανογραφικό. "Θα βάλω πρώτη επιλογή το Μαθηματικό!", είπε με χαρά. Αμέσως γονείς, αδέρφια, συγγενείς, καθηγητές, φίλοι, γνωστοί, με ένα στόμα - μια φωνή, έπεσαν πάνω του και φώναζαν! ΕΙΣΑΙ ΤΡΕΛΟΣ; ΘΑ ΒΑΛΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ; ΑΦΟΥ ΜΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΒΑΘΜΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ!
Αν αυτό δεν είναι Ο ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ τότε τι είναι;;;;
Ευτυχώς ο (σχεδόν) συμφοιτητής βρήκε στο θάρρος να τους στείλει όλους στον αγύριστο και να κάνει την επιλογή που ήθελε. Πολύ φοβάμαι πως ήταν μια μικρή μειοψηφία. Με στατιστικά ασφαλές δείγμα, γνωρίζω πως ήταν μια μικρή μειοψηφία.
Δημιουργήσαμε γενιές δυστυχισμένων ανθρώπων. Γενιές νέων που δεν σπούδασαν αυτό που ήθελαν. Γενιές νέων που δεν κυνήγησαν το όνειρό τους. Απλά, έκαναν "αυτό που πρέπει". Έγιναν πολιτικοί μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι, αντί να γίνουν ίσως μαθηματικοί, βιολόγοι, φιλόλογοι ή ότι άλλο επιθυμούσαν. Αντί ακόμα να κάνουν ένα τεχνικό ή ένα αγροτικό επάγγελμα. Ένας κοινωνικά αποδεκτός φασισμός είναι αυτός.
Σε μια ανοιχτή συζήτηση στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών πρόσφατα είπα πως "μόνος δρόμος για να βγούμε από την κρίση είναι να ανακαλύψουμε ξανά τη χαρά της δημιουργίας". Αναγκαία και ικανή συνθήκη για αυτό είναι να δημιουργήσουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που επιτρέπει στους νέους να θελήσουν και να βιώσουν τη χαρά της δημιουργίας. Για να γίνει αυτό, ριζικές, ριζοσπαστικές αλλαγές απαιτούνται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Σαν "γέφυρα" για επόμενο σχετικό άρθρο - πρόταση, θα πω ότι ένα μεγάλο πρώτο βήμα θα ήταν στην εκπαίδευση να ξαναβρούν οι λέξεις το αυθεντικό νόημά τους.
