Παραλογιμού εγκώμιο: Για τις απολύσεις στο δημόσιο

Παρακολουθώντας αυτό που περιγράφουμε με τον όρο "δημόσια συζήτηση", παρότι ο όρος μάλλον απέχει πολύ από το να αποδίδει ορθά αυτό που συμβαίνει που δεν είναι άλλο από μια οργανωμένη προπαγάνδα, βλέπω πως τελικά οδηγούμαστε σε ένα καίριο ερώτημα: "Θα κάνουμε μαζικές απολύσεις στο δημόσιο ώστε να σωθεί η χώρα ή θα φοβηθούμε να πάρουμε αυτήν τη θαρραλέα επώδυνη απόφαση και θα καταδικαστούμε σε αργό θάνατο;"

Δυσκολεύομαι ιδιαίτερα να φανταστώ κάτι που θα ήταν περισσότερο παράλογο στην παρούσα φάση της πολύπαθης χώρας μας. Στη χώρα που έχει περισσότερους από 1.5 εκατομμύρια ανέργους, στη χώρα των νεόπτωχων, στη χώρα που μετά από πενήντα χρόνια καταφέραμε να έχουμε νέο μεταναστευτικό κύμα, στη χώρα που εν τέλει το υπ'αριθμό ένα πρόβλημα είναι η ανεργία αντί να συζητάμε πως θα δημιουργήσουμε περισσότερες θέσεις εργασίας να συζητάμε για μια περίεργη "δικαιοσύνη" στον καταμερισμό της ανεργίας η οποία θα προκύψει από την περεταίρω αύξησή της.

"Στην ανεργία συμμετέχει μόνο ο ιδιωτικός τομέας" λένε οι φωστήρες, "γιατί να μην συμμετέχει και ο δημόσιος;". Περίπου σαν να διαμαρτύρεται ο καρκινοπαθής ότι "γιατρέ, ο καρκίνος έχει χτυπήσει μόνο το στομάχι μου. Δεν θα ήταν καλύτερα τα πράγματα να τον είχα ισομερώς μοιρασμένο σε στομάχι και συκώτι;".

Με το κείμενο αυτό υποστηρίζω πως η περεταίρω αύξηση της ανεργίας που θα προκληθεί με τις πιθανές μαζικές απολύσεις στο δημόσιο θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνία και την οικονομία της χώρας και θα ακυρώσει τις όποιες λιγοστές ελπίδες ανάκαμψής της. Μοιάζει λίγο με την επιλογή επιθετικής χειρουργικής επέμβασης σε υπερήλικα, ταλαιπωρημένο ασθενή. "Η εγχείρηση πέτυχε, ο ασθενής απεβίωσε" είναι η φράση που περιγράφει την πιθανότερη των καταλήξεων ενός τέτοιου εγχειρήματος. Όχι λοιπόν, δεν χρειαζόμαστε τις απολύσεις. Εκτός ίσως αν πιστεύουμε πως ο Ρούσβελτ ο οποίος αντιμετωπίζοντας τη μεγάλη κρίση του '30 στις ΗΠΑ προσέλαβε χιλιάδες ανθρώπους για να ...φυτεύουν δέντρα ήταν "κρατιστής".

Είμαι ο τελευταίος που θα υποστηρίξει πως όλα είναι μέλι-γάλα στο δημόσιο τομέα. Πρόκειται σε πολλές περιπτώσεις για παράδεισο διαφθοράς και τεμπελιάς. Βέβαια, το βήμα από τις "πολλές περιπτώσεις" μέχρι τη γενίκευση απέχει "ένα φασισμό δρόμο". Επίσης, μπορώ να σας διαβεβαιώσω δυστυχώς πως και στον ιδιωτικό τομέα υπάρχουν πλείστα φαινόμενα διαφθοράς και τεμπελιάς, πολλές φορές χειρότερα του δημοσίου. Ας μην τσιμπάμε στην προπαγάνδα λοιπόν. Το ψάρι βρωμάει απ'το κεφάλι: Η οικονομική ολιγαρχία και το "πολιτικό" σύστημα δημιούργησαν τις καταστάσεις αυτές στο δημόσιο τομέα!

Η κατεύθυνση για μια βιώσιμη λύση είναι εκείνη της αύξησης της παραγωγικότητας και της μείωσης του κόστους του δημοσίου τομέα, όχι η διάλυσή του και η εκτόξευση της ανεργίας και ανεπανάληπτα ύψη.

Πώς μπορεί αν γίνει αυτό; Με ριζική διοικητική αναδιοργάνωση, με αυστηρότατο έλεγχο κόστους, με απόλυτα διαφάνεια στις προμήθειες, με σκληρότατη τιμωρία της διαφθοράς και με προώθηση ενός αναπτυξιακού οράματος στο ανθρώπινο δυναμικό του δημοσίου τομέα. Όλα αυτά θα έχουν θετικότατη συνεισφορά στη διαμόρφωση μιας νέας εργασιακής κουλτούρας σε όλη την κοινωνία. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, η προώθηση της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, περνάει μέσα από την αναδιοργάνωση και την αλλαγή της κατεστημένης κουλτούρας στο δημόσιο.

Υπάρχουν παραδείγματα πολυεθνικών επιχειρήσεων με όμοιας τάξης μεγέθους αριθμό υπαλλήλων με το ελληνικό δημόσιο όπου κατάφεραν τα παραπάνω και ενώ βάδιζαν ολοταχώς προς την καταστροφή σήμερα ευημερούν. Ας μην ακούμε παραμύθια λοιπόν πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Αυτό το λένε ανίκανες & διεφθαρμένες διοικήσεις, όπως ομοίως ανίκανες και διεφθαρμένες ήταν οι διοικήσεις των πολυεθνικών που ανέφερα παραπάνω ως παράδειγμα.

Να το πούμε απλά: Αν αύριο διώξουμε 400.000 δημοσίους υπαλλήλους όπως τόσο επίμονα ζητούν κάποιοι το μόνο που θα συμβεί είναι το απόλυτο μπλοκάρισμα της οικονομίας και μια άνευ προηγουμένου κοινωνική έκρηξη. Ξαφινά θα υπάρξει μαζική στάση πληρωμών από όλους και για όλα, κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος και σύντομη κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Θα συμβούν όλα αυτά που υποτίθεται πως παλεύουμε να αποφύγουμε.

Είτε μας αρέσει η όχι η σχέση του υποκειμένου με την εργασία του δεν εξαρτάται από τη φύση του εργοδότη. Με άλλα λόγια αν το εθνικό ιδανικό είναι η "καλή δουλειά", δηλαδή η τεμπελιά, τεμπέλης θα είσαι είτε στο δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα. Για παράδειγμα, οι "wannabe entrepreneurs" που συνωστίζονται στα διάφορα trendy events και τα εξάμηνα περνούν χωρίς να προοδεύουν καθόλου και επειδή πάντοτε φταίει κάποιος άλλος, δεν είναι παρά η έκφραση του παραπάνω εθνικού ιδανικού της τεμπελιάς στο χώρο της επιχειρηματικότητας.

Αυτό που χρειάζεται λοιπόν η χώρα μας είναι να ορίσει εκ νέου το νόημα της "καλής δουλειάς" και όχι να ενισχύσει ακόμα περισσότερο το καρκίνωμα της ανεργίας. 

Θα ήταν πολύ απλά τα πράγματα αν μπορούσαμε να λύσουμε το "ελληνικό ζήτημα" απλά και μόνο με μερικές, έστω και μαζικές, απολύσεις. Δυστυχώς είναι πολύ δυσκολότερα τα πράγματα. Χρειάζεται μια ριζική αλλαγή στη σχέση μας με την εργασία που τόσο βάναυσα έχει στρεβλωθεί. Αυτή η νέα σχέση με την εργασία θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για βιώσιμη ανάπτυξη. Φοβάμαι όμως πως, δυστυχώς, η κατεύθυνση που έχουμε πάρει από το 2009 είναι εντελώς διαφορετική, προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε μια σοβαρότατη ασθένεια με παυσίπονα.

Τελικά, όσο αφήνουμε στο τιμόνι αυτούς που δημιούργησαν την κρίση, τόσο θα χειροτερεύουν τα πράγματα. Εμφανιζόμαστε σήμερα έτοιμοι ως κοινωνία να αποδεχτούμε τον μεγαλύτερο των παραλογισμών και την ώρα που μας μαστίζει η ανεργία να αποφασίσουμε να τη διπλασιάσουμε. Ελπίζω έστω και την ύστατη ώρα η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών να ανακαλύψει τον ορθό λόγο, πριν να είναι πολύ αργά.

Tο Portal των 150 € και οι βυθισμένοι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων

Γίναμε όλοι μάρτυρες της ανακοίνωσης του νέου Portal του Υπουργείου Παιδείας με την επισήμανση ότι η συνολική δαπάνη του δημοσίου ήταν 150 €. Μάθαμε ακόμα ότι για την ανάπτυξη του εργάστηκε μια ομάδα οχτώ στελεχών του Υπουργείου, στους οποίους φυσικά αξίζουν θερμά συγχαρητήρια.

Κάπου εδώ όμως αρχίζει η αριθμητική. Πόσο χρόνο εργάστηκαν τα άτομα αυτά; Ας υπολογίσουμε κατά μέσο όρο δυο μήνες. Έτσι, το Portal κοστολογικά απαίτησε τη δαπάνη 16 ανθρωπομηνών. Και πόσο κοστίζει ο ανθρωπομήνας, θα αναρωτηθεί κάποιος. Να πούμε ίσως 2.000 €; Φοβάμαι πως το νούμερο αυτό είναι εξωπραγματικά χαμηλό. Αν υπολογίσουμε ασφαλιστικές εισφορές και εφαρμόσουμε βασικές αρχές activity based costing, όπως θα έπρεπε να γίνει σε όλο τον δημόσιο τομέα, θα πρέπει να επιμερίσουμε όλα τα overheads τα οποία είναι πολύ πάνω του 100% του actual costs για το ελληνικό δημόσιο. Ακόμα, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι ο μισθωτός πληρώνεται [έστω, προ-ΔΝΤ :-(] 14 μισθούς αλλά εργάζεται 11, οπότε ότι βγαίνει από actual monthly cost + overheads πολλαπλασιάζεται με 14/11. Αν γίνουν αυτοί οι υπολογισμοί στο Υπυργείου Παιδείας το ποσό που θα βγει ανά ανθρωπομήνα θα είναι >> 5.000 €. Μιλάμε λοιπόν για ένα κόστος για τον έλληνα φορολογούμενο που θα μπορούσε να φτάνει και στις 80.000 €

Κάποιος παρατήρησε πως το κόστος αυτό είναι "θεωρητικό". Φοβάμαι όμως ότι οι αμοιβές του προσωπικού - όπως και τα overheads - δεν είναι καθόλου μα καθολου θεωρητικές. Είναι πολύ πραγματικές. Αντίθετα, εντελώς θεωρητικό είναι το κόστος των 150 €, που στην πραγματικότητα είναι κάποιες τάξεις μεγέθους μεγαλύτερο.

Δεν μπορώ ακόμα παρά να μην σημειώσω ότι διεθνώς τα IT departments μεγάλων οργανισμών, όπως π.χ. τα Υπουργεία, προωθούν όλο και περισσότερο το outsourcing και μειώνουν το in-house development. Επικεντρώνονται έτσι σε θέματα διοίκησης έργου και διασφάλισης ποιότητας τα οποία είναι και η αποστολή τους. Υπό το πρίσμα αυτό, η "εσωτερική ανάπτυξη" είναι αναχρονιστική.

Μια άλλη παράμετρος είναι η απαξίωση των εταιρειών πληροφορικής και η τοποθέτησή τους στην ομάδα των de facto κερδοσκόπων. Ακούει ο Πολίτης επίσημα χείλη να του λένε πως "το Portal του Υπουργείου Παιδείας κόστισε 150 €". Στη συνέχεια ο ίδιος Πολίτης δέχεται μια προσφορά για την ανάπτυξη μιας απλής εφαρμογής ηλεκτρονικού εμπορίου στην - ιδιαίτερα χαμηλή - τιμή των 2.500 €. Προφανώς ο Πολίτης θεωρεί ότι ο επαγγελματίας Πληροφορικός αισχροκερδεί εις βάρος του. Είναι όμως έτσι; Μάλλον όχι.

Το ζήτημα δεν είναι τελικά αν το Υπουργείο έδωσε 150 € ή περισσότερα αλλά να καταλάβουμε που αποσκοπεί η ανακοίνωση αυτή. Προφανώς το Υπουργείο θεωρεί το κόστος προσωπικού ως Sunk Costs σύμφωνα με την κοστολογική ορολογία. Γιατί να δεχόμαστε ότι το κόστος μισθοδοσίας του προσωπικού είναι εξ΄ ορισμού χαμένο; Είναι πολύ ύπουλη αυτή η προσέγγιση.

Η ταπεινή μου γνώμη είναι πως οι αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων θα έπρεπε να διπλασιαστούν - τουλάχιστον - παράλληλα όμως με την εισαγωγή ενός results-oriented μοντέλου διοίκησης και πολύ σκληρής μείωσης των overheads. Δίνουμε λεφτά για την Παιδεία. Δίνουμε λεφτά για την Υγεία. Δίνουμε λεφτά για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Ούτε Παιδεία όμως έχουμε, ούτε Υγεία, ούτε δύναμη αποτροπής. Γιατί;

Το πρόβλημα δεν είναι οικονομικό, είναι ξεκάθαρα διοικητικό. Υπάρχει μια ένοχη συναλλαγή. Σου δίνω λίγα λεφτά, δίνεις λίγη εργασία. Μετά σε κατασυκοφαντώ στην κοινωνία και στο τέλος σε καταργώ. Οι οργανώσεις δημοσίων υπαλλήλων θα έπρεπε να κάνουν το παν για να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους ώστε να διατηρήσουν τα κοινωνικά τους κεκτημένα.

Ρωτώ πολύ απλά:

- Αυτοί οι 8 υπάλληλοι προσελήφθησαν με job description του web developer;
- Αν όχι, τι έγινε με τα καθήκοντά τους το Χ διάστημα που έκαναν web development; Είτε καλύφθηκαν από κάποιον άλλο, ή έμειναν ακάλυπτα για το Χ διάστημα, ή - ακόμα χειρότερα - ουδέποτε υπήρξαν...

Καθένας μας ας δώσει τις απαντήσεις του.