Η κακιστοκρατία είναι μια οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά μεταβλητή «ιδεολογία». Σημαίνει την «κυριαρχία των ανόητων» ή πιο κυριολεκτικά την «κυριαρχία των χειρότερων».
Η λέξη κατασκευάζεται ως αντώνυμο της «αριστοκρατίας», δηλαδή της «κυβέρνησης των καλύτερων», κατά την ελληνική ετυμολογία.
Οι Έλληνες γνώριζαν να μιλούν για την πολιτική και την εξουσία, και να δίνουν στις έννοιες ακριβείς λέξεις.
Η λέξη δεν είναι νέα. Το 1797 ο Ιταλός ποιητής Vittorio Alfieri τη χρησιμοποίησε για να σαρκάσει την παρακμή της Βενετσιάνικης Δημοκρατίας μετά την εισβολή του Ναπολέοντα: «La nostra santa KaKistocrazìa».
Στην Αγγλία, ο όρος kakistocracy κατέχει θέση στα λεξικά και επιστρέφει κάθε φορά που η πολιτική ζωή βυθίζεται στην παρακμή. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εφημερίδες επανέφεραν τον όρο το 2016, για να περιγράψουν τα πρώτα βήματα του Donald Trump. Είχε ήδη χρησιμοποιηθεί και επί George W. Bush, δείχνοντας πως η κακιστοκρατία έχει διεθνή διάσταση.
Ο Έλληνας που μίλησε πρώτος
Στην Ελλάδα, ο μόνος που μίλησε ανοιχτά για την κακιστοκρατία, ήταν ο πολιτικός επιστήμων και κοινωνιολόγος Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Από το 2009 προειδοποιούσε ότι η χώρα έχει ανάγκη από μια «ηγεσία των αρίστων και όχι των κακίστων».
Μίλησε πολλές φορές σε όλη την Ελλάδα για την σχολή της κακιστοκρατίας και πολλά κείμενα του υπάρχουν στα βιβλία του.
Έβλεπε πως το καλύτερο που διαθέτει η Ελλάδα σε επάρκεια και ικανότητα δεν εκπροσωπείται στο πολιτικό διάλογο, ούτε στα κόμματα.
Αντί για πολιτική ποιότητα, επικράτησε η μετριότητα και η peggiocrazia.
Οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα, δεν ήταν και ιδιαίτερα μελετηροί. Ανακάλυψαν τον όρο χρόνια αργότερα, όταν ο Economist το 2024 αφιέρωσε σχετικό άρθρο.
Κάποιοι μάλιστα έγραψαν ότι η λέξη κακιστοκρατία, άρχισε να χρησιμοποιείται μόλις το 2020 γεγονός που δεν ανταποκρίνεται ούτε στην ιστορία της ούτε στην ελληνική εμπειρία.
Τηλεκρατία και λόμπι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Πώς επιβλήθηκε η κακιστοκρατία στην Ελλάδα; Σύμφωνα με τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, Η τηλεκρατία επέβαλε την κακιστοκρατία. Δημιουργήθηκε μια συμμαχία των ανεπαρκών πολιτικών με τα ΜΜΕ και τα λόμπι.
Οι μικροί, αδύνατοι και βουβοί πολιτικοί συμμάχησαν με τα οργανωμένα συμφέροντα. Έτσι γεννήθηκαν η μίζα και τα μιζοκόμματα.
Πολιτικοί που δεν μπορούσαν να σταθούν στον εσωτερικό διάλογο των κομμάτων στράφηκαν σε εξωθεσμικά και εξωελλαδικά κέντρα εξουσίας.
Η Ελληνική Εμπειρία: 2008–2012
Η περίοδος της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα ανέδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο την κυριαρχία της κακιστοκρατίας: η περίοδος της οικονομικής κρίσης βρήκε τη χώρα εγκλωβισμένη σε αυτό το καθεστώς.
Τότε που έπρεπε να ληφθούν πρωτοβουλίες για να αντιμετωπιστεί η επίθεση των κερδοσκόπων και να κυβερνηθεί η χώρα, στην κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους ξένους, οι θεσμοί απέτυχαν.
Αντί για πραγματική ανανέωση, επιβλήθηκε η ανακύκλωση του παλιού.
Η κρίση, αντί να γίνει ευκαιρία επαναθεμελίωσης, έγινε όχημα βαθύτερης κακιστοκρατικής παγίδας.
Η αποχή ως πολιτική πράξη τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια.
Μια σημαντική αλλά αποσιωπημένη αλήθεια είναι ότι η δεξιο-αριστερή κακιστοκρατία είναι μειοψηφική. Η αυξανόμενη αποχή στις εκλογές δεν είναι αδιαφορία, αλλά συνειδητή απόρριψη και απονομιμοποίηση του συστήματος.
Η στάση αυτή λειτουργεί ως συμβολή στη σύγχρονη πολιτική εκπαίδευση των Ελλήνων. Είναι ένα σιωπηλό μήνυμα πως οι πολίτες δεν αναγνωρίζουν τη νομιμότητα μιας ένοχης μνημονιακής και διεφθαρμένης κακιστοκρατίας.
Το αίτημα της εποχής.
Το αίτημα είναι ξεκάθαρο:
- Επαναθεμελίωση της πολιτικής δημόσιας ζωής.
- Όχι ανακύκλωση προσώπων και πρακτικών.
- Όχι κυβέρνηση των χειρότερων.
- Ναι σε μια ηγεσία με ηθικές αξίες, με αρετή, επάρκεια και ευθύνη.
Η κακιστοκρατία μπορεί να έγινε η λέξη της χρονιάς για το 2024, όμως για την Ελλάδα είναι μια εμπειρία παλιά, οδυνηρή και διδακτική. Το ζητούμενο σήμερα είναι να μην αποτελέσει το μέλλον της χώρας.
__
Το παραπάνω άρθρο συνέγραψε ο Ντίνος Παπαντωνίου. Είναι μεγάλη μου τιμή που το αναδημοσιεύω και το προσυπογράφω στο ακέραιο.
