Γυναίκα και Πληροφορική: Χαιρετισμός σε εκδήλωση της Μαθηματικής Εταιρείας

Το Σάββατο 21 Μαΐου 2022 η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία οργάνωσε ημερίδα με θέμα: "Η παρουσία των γυναικών στις Θετικές Επιστήμες: προβληματισμοί και προοπτικές", η οποία τελούσε υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Συνδιοργανωτές ήταν επτά Επιστημονικά Σωματεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με αντικείμενο τις Θετικές Επιστήμες, και πιο συγκεκριμένα, η Ελληνική Γεωλογική Εταιρεία -ΕΓΕ, η Ένωση Ελλήνων Φυσικών -ΕΕΦ, η Ένωση Ελλήνων Χημικών -ΕΕΧ, η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία -ΕΜΕ, η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας -ΕΠΕ, η Ένωση Πτυχιούχων Περιβαλλοντολόγων Ελλάδας -ΕΠΠΕ και η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων –ΠΕΒ.

Η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας μου έκανε τη μεγάλη τιμή να μου ζητήσει να απευθύνω χαιρετισμό εκ μέρους της, το οποίο και έκανα με μεγάλη χαρά. Παραθέτω λοιπόν τον χαιρετισμό μου παρακάτω, ζητώντας την κατανόησή σας καθώς πρόκειται για την καταγραφή προφορικού λόγου, με ότι σημαίνει αυτό για τη δομή του. 

Κρίνω πως το θέμα είναι θεμελιώδους σημασίας και ότι έχει διαστάσεις κοινωνικές, οικονομικές αλλά και πολιτικές.

Ακολουθεί ο χαιρετισμός:

"Καλημέρα σε όλους

Θα ήθελα πρώτα απ’ όλα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους οργανωτές της ημερίδας και τους εκπροσώπους της πολιτικής ηγεσίας που είναι σήμερα εδώ να ακούσουν τις απόψεις μας για τα πολύ σημαντικά αυτά ζητήματα καθώς και το Πανεπιστήμιο Αθηνών που μας φιλοξενεί.

Το 1996 πέρασα στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ένα μικρό τμήμα. Έφτασα εκεί, 60 πρωτοετείς. Κοιτάζω γύρω γύρω στην υποδοχή (των πρωτοετών), 15 κοπέλες, λέω κάτι περίεργο συμβαίνει εδώ. Γιατί; Μετά βέβαια έμαθα και από συναδέλφους, σε όλα τμήματα, ότι αλλού ήταν πολύ χειρότερα. Στα Χανιά είχε ένα άλλο Τμήμα, επίσης πληροφορικής, όπου είχανε 5 φοιτήτριες στους 50, ποσοστό 10%.

Στη συνέχεια μαθαίνοντας τους καθηγητές μου, είδα ότι στα μέλη ΔΕΠ, ήταν μικρό τμήμα, αν δεν κάνω λάθος είχαμε 17 ή 18 μέλη ΔΕΠ, τότε είχε μία γυναίκα. Σήμερα είναι πολύ καλύτερα. Μάλιστα θα ακούσουμε στην συνέχεια ένα βίντεο με μια καθηγήτρια του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών, την κυρία Παπαδοπούλη, η οποία έχει μια εξαιρετικά λαμπρή καριέρα και είναι καμάρι του Τμήματος.

Να δούμε όπως που βρισκόμαστε: 

Η συμμετοχή των γυναικών είναι πάρα πολύ χαμηλά. Προχωρώντας και μαθαίνοντας είδα ότι το τελευταίο επιστημονικό πεδίο που θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό είναι η Πληροφορική. Είναι δηλαδή ειρωνικό. Η πληροφορική θεμελιώθηκε από τις γυναίκες. Είναι μια γυναικεία επιστήμη. Κάτι που πολλοί δεν γνωρίζουν. 

Γιορτάσαμε πρόσφατα τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση. Ο λόρδος Βύρων νομίζω ότι έχει καταγραφεί στην Ιστορία. Δεν ξέρω πόσοι από εσάς γνωρίζετε ότι η κόρη του λόρδου Βύρωνα, η Ada, υπάρχει γλώσσα προγραμματισμού Ada Byron ή Ada Lovelace είναι η πρώτη προγραμματίστρια παγκοσμίως. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που έδειξε ότι ο υπολογιστής μπορεί να κάνει κάτι παραπάνω από αυτό που λέει το πενιχρό του όνομα. Δηλαδή μαθηματικούς υπολογισμούς. Ότι μπορούμε να έχουμε υπολογιστές γενικού σκοπού. Να κάνουμε τα πάντα. Αυτό το έδειξε η Ada πρώτη.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπου στον 20ο αιώνα; Τι θα πει άραγε ένας ιστορικός το 2500; Τι πέτυχε ο άνθρωπος τον 20ο αιώνα; Ποιο ήταν το μαγικό; Δεν ήταν ότι πήγαμε στην Σελήνη ό,τι πιο εντυπωσιακό πέτυχε ο άνθρωπος. Πώς το πέτυχε o άνθρωπος αυτό; To πέτυχε χάρη στη Margaret Hamilton. Τη γυναίκα που συντόνισε τους προγραμματιστές, που έφτιαξαν το software, που οδήγησε τα διαστημόπλοια Apollo στην Σελήνη. Πρώτα και κύρια χάρη στη Margaret Hamilton.

Δεν είναι λοιπόν μόνο ηθικό το ζήτημα ή κοινωνικό. Οι γυναίκες είναι καλύτερες σε πάρα πολλά πράγματα. Αυτή είναι η αλήθεια. Οπότε νομίζω πρέπει να δούμε και την ωφελιμιστική διάσταση του θέματος, διότι τα ανθρώπινα όντα έτσι προχωράνε μπροστά.

Προσωπικά ασχολούμαι επαγγελματικά με αυτό που λέμε νεοφυείς επιχειρήσεις, εμένα μ’αρέσει πιο πολύ ο όρος οικονομία της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Τι λένε διεθνώς οι στατιστικές; Οι καλύτερες Startup CEOs είναι γυναίκες. Εμείς που βοηθάμενεοφυείς επιχειρήσεις, είμαστε αυτό που λέει επιχειρηματικοί άγγελοι (Angels Investors), όποτε βλέπουμε γυναίκα CEO τρέχουμε. Αλλά δεν βλέπουμε όμως. 7% είναι. 

Πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι η κουβέντα περί ισότητας, προσωπικά τη θεωρώ και λίγο ξεπερασμένη. Οι γυναίκες είναι καλύτερες. Αυτή είναι η πραγματικότητα. 

Πρέπει να δούμε γιατί είμαστε τόσο πίσω. Είμαστε πολύ πίσω. Τι μπορεί να γίνει:

- Βραχυπρόθεσμα το μόνο που μπορεί να γίνει είναι περισσότερες χρηματοδοτήσεις για γυναίκες ερευνήτριες. Πρέπει να δώσουμε κίνητρα. Βραχυπρόθεσμα μόνο τα κίνητρα δουλεύουν. Πολύ ισχυρά κίνητρα. 

- Ποσοστώσεις. Υπήρχε μια πολύ μεγάλη συζήτηση παλιά, αν έχουν νόημα, και στην πολιτική νομίζω, οι ποσοστώσεις για τις γυναίκες. Πολύ καταφέρθηκαν εναντίον. Εγώ είμαι πολύ υπέρ. Ποσοστώσεις. Πρέπει αυτό να καταλάβει η κοινωνία μέσα από τα κίνητρα. 

- Πολλές χρηματοδοτήσεις.

- Επόμενο βήμα, μεσοπρόθεσμα. Στην εκπαίδευση. Και πρώτα και κύρια στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εκεί δυστυχώς που έχει γίνει η μεγάλη ζημιά. Αν εξακολουθεί η κοινωνία να θεωρεί φυσιολογικό: Αυτό το παιδί είναι πολύ καλό στα μαθηματικά, αγόρι. Αυτό είναι πολύ καλό στο φιλολογικά, κορίτσι. Αυτό το θεωρούν φυσιολογικό, το λένε, ακόμα και οι καθηγητές. Και μετά λέμε γιατί δεν έχουμε γυναίκες στην πληροφορική. Τι περιέργο!

- Και κλείνω αγαπητοί φίλοι με το μακροπρόθεσμο και είναι κοινωνικό και ας μου επιτραπεί κατ΄εξοχήν πολιτικό με την αυθεντική έννοια του όρου πολιτικό: 

Όταν βλέπουμε ένα παιδάκι δύο χρονών και αυθόρμητα χωρίς να το σκεφτούμε λέμε τι καλό και έξυπνο παιδάκι το αγοράκι και τι καλό και όμορφο παιδάκι το κοριτσάκι, τότε το πρόβλημα δεν θα λυθεί ποτέ. Αυτό νομίζω είναι η πολιτική διάσταση του ζητήματος.

Σας ευχαριστώ πολύ. Εύχομαι κάθε επιτυχία!"

Αν κρατούσα ένα σημείο από τον χαιρετισμό αυτό, επιτρέψτε μου να σημειώσω πως θα ήταν το εξής: "Πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι η κουβέντα περί ισότητας, προσωπικά τη θεωρώ και λίγο ξεπερασμένη. Οι γυναίκες είναι καλύτερες. Αυτή είναι η πραγματικότητα.".

Ελπίζω να το καταλάβουν πρώτα και κύρια οι ίδιες οι γυναίκες και να διεκδικήσουν στην πράξη αυτά που δικαιούνται. Αν μη τι άλλο, αυτό θα οδηγήσει σε μια καλύτερη κοινωνία για όλους. 

Σχετικά με τις δράσεις κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύ μεγάλη συζήτηση σχετικά με τη λεγόμενη "κοινωνική ευθύνη" των επιχειρήσεων και όχι σπάνια (μάλλον, ακριβώς το αντίθετο) διαβάζουμε ή ακούμε στα μέσα ενημέρωσης για την τάδε δράση μιας ή άλλης επιχείρησης με σκοπό να βοηθήσει μια κοινωνική ομάδα που αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα.

Θα έλεγα κανείς πως από μόνο του αυτό δεν είναι καθόλου κακό, τουναντίον είναι ένα φαινόμενο που οφείλουμε να επικροτήσουμε και να ενθαρρύνουμε όλους τους συμπολίτες και όλες τις επιχειρήσεις που μπορούν να ακολουθήσουν τα σχετικά παραδείγματα.

Δυστυχώς όμως τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα, όπως συνήθως συμβαίνει. Τόσο τα κίνητρα όσο και η αποτελεσματικότητα των δράσεων αυτών είναι πολλές φορές αμφισβητήσιμα ενώ, δυστυχώς, μπορούν να έχουν και μακροπρόθεσμα αρνητικές συνέπειες.

Τυχαίνει να έχω κάποια προσωπική εμπειρία στο θέμα: Από την αρχή της επιχειρηματικής μας πορείας, ακόμα και σε εποχές που αντιμετωπίζαμε τεράστιες δυσκολίες, οι συνεργάτες μου κι εγώ προσπαθούμε να ενισχύουμε κοινωφελείς σκοπούς όσο επέτρεπαν οι δυνατότητές μας κάθε φορά. Το κάναμε και το κάνουμε καθώς, μεταξύ άλλων, κρίνουμε πως αυτό ανήκει στα καθήκοντα μιας επιχείρησης και των μετόχων της. Όποιος ενδιαφέρεται για το θέμα μπορεί να αναζητήσει τη διαφορά του 'stakeholder capitalism' από τον 'shareholder capitalism' (ή για κάποιους άλλους, 'responsible capitalism') καθώς γίνεται μια μεγάλη σχετική συζήτηση διεθνώς.

Κάποιος που δεν εργάζεται στον οργανισμό μας πιθανότατα αγνοεί το παραπάνω γεγονός καθώς πολύ σύντομα καταλάβαμε πως δεν πρέπει ποτέ να κάνουμε σχετικές δημόσιες ανακοινώσεις. Αυτό διότι αντιληφθήκαμε νωρίς πως μια τέτοια πράξη εκφυλίζεται [ίσως ακόμα και να 'εκπορνεύεται' - ζητώντας συγγνώμη για την ένταση της λέξης, αυτή όμως είναι η προσωπική μου γνώμη] εάν μετατρέπεται σε αντικείμενο δημοσίων σχέσεων. 

Δυστυχώς η εμπειρία το έχει αποδείξει ότι πολύ συχνά τέτοιες πράξεις γίνονται αποκλειστικά και μόνο στο κυνήγι μιας καλής δημοσιότητας και συχνά δεν υφίσταται το παραμικρό ενδιαφέρον για την ειλικρινή ενίσχυση ενός κοινωφελούς σκοπού. Αυτό όχι μόνο καθιστά τις ενέργειες αυτές σποραδικές, σπασμωδικές και μικρού βεληνεκούς αλλά, πολύ χειρότερα, κάνει θνησιγενείς τις προσπάθειες που ξεκινούν με τέτοιου τύπου υποστήριξη. Επιπλέον, καθόλου σπάνιο δεν είναι, τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού, οι δράσεις αυτές δυστυχώς να 'μεγαλοποιούνται' και να προβάλλονται ως κάτι πολύ μεγαλύτερο απ' ότι στην πραγματικότητα είναι.

Πολύ σημαντικότερα, πιστεύουμε πως κάθε λογής υποστήριξη και αγαθοεργία τόσο από ιδιώτες όσο και από επιχειρήσεις δεν μπορεί να δίνει άλλοθι στο ελληνικό κράτος ώστε αυτό να μην ανταποκρίνεται επαρκώς στην αποστολή του για την παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης, υγείας, πρόνοιας, δικαιοσύνης και ασφάλειας σε όλους τους κατοίκους αυτής της χώρας. 

Η πολιτική λοιπόν που εφαρμόζουμε είναι απλή: Ενημερώνουμε μόνο όσους οφείλουν να γνωρίζουν, δηλαδή τους εργαζομένους και τους μετόχους μας. Αυτό σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να κάνουμε και ευελπιστούμε πως και άλλες εταιρείες θα ακολουθήσουν το παράδειγμα αυτό: Να επιστρέφουν περισσότερα στην κοινωνία και να μιλούν λιγότερο για αυτό.

Όσον αφορά το ελληνικό κράτος αυτό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να βασίζεται σε αγαθοεργίες ή στην καλή προαίρεση οποιουδήποτε να επιτελέσει την υπαρξιακή του αποστολή: Να φροντίζει και να προστατεύει τους πολίτες του όπως επιτάσσουν οι συνθήκες κάθε φορά.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι τα συναισθηματικά

Πριν περίπου τριάμιση χρόνια, ένας καλός φίλος και συνεργάτης που είχε πει ότι ενθουσιάστηκε παρακολουθώντας αυτό εδώ το video, με τον ευφάνταστο τίτλο "How to Make a Million Dollars a Year" το οποίο μου πρότεινε ενθέρμως να δω και εγώ. Παρότι ο τίτλος από μόνος σου προσέφερε επαρκείς λόγους για να το αγνοήσω, αποφάσισα να σεβαστώ τη συμβουλή του φίλο μου και να το δω. 

Το είδα λοιπόν αλλά στην αρχή δεν μου άρεσε. Για την ακρίβεια, δεν μου άρεσε καθόλου. Είναι θα έλεγα πολύ «αμερικανιά», σε σημείο που με ενοχλούσε πολύ και δεν μπορούσα να το δω αντικειμενικά. Καθώς όμως πραγματικά εκτιμούσα πολύ τον συνεργάτη που μου το έστειλε, προσπάθησα να το ξαναδώ προσπαθώντας να αποβάλλω όλα τα στερεότυπα που δεν με άφηναν να δω την ουσία. 

Είχε, τελικά, μεγάλο ενδιαφέρον και σας προτρέπω να κάνετε το ίδιο.

Αν λοιπόν κάποιος ξεπεράσει αυτήν τη συναισθηματική/στερεοτυπική αντίδραση, νομίζω πως το video λέει κάποια  ενδιαφέροντα πράγματα:

1. Η επιχειρηματικότητα, η οποία δεν είναι ποτέ ατομική δραστηριότητα αλλά ομαδική, είναι ο μοναδικός τρόπος να αλλάξει κανείς θεμελιωδώς την οικονομική του μοίρα (τουλάχιστον στο οικονομικό & κοινωνικό σύστημα που ζούμε). Αυτό δεν το κάνεις μόνο για να ανεβάσεις το βιοτικό σου επίπεδο (για να "βγάλεις λεφτά") αλλά και να έρθεις σε θέση να βοηθήσει τους δικούς σου ανθρώπους αλλά και άλλες ομάδες ή σκοπούς που σε ενδιαφέρουν - ακόμα και την κοινωνία συνολικά.
2. Πριν ξεκινήσεις κάτι, πρέπει να είσαι όσο γίνεται σίγουρος ότι "βγαίνουν τα νούμερα". Ότι δηλαδή το πρόβλημα που πάμε να λύσουμε είναι όντως επιλύσιμο. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πόσα εγχειρήματα ξεκινούν δίχως να έχει γίνει ούτε μια στοιχειώδης ανάλυση των δεδομένων της αγοράς (customer validation, target addressable market size estimation).
3. Το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι τα πραγματικά δεδομένα (αριθμοί) αλλά το συναίσθημα. Πάντα κάτι μας φταίει, κάτι άλλο, και το προβάλλουμε στα προβλήματα της δουλειάς. Συνήθως η ανασφάλεια και η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι που μας οδηγούν σε σπασμωδικές κινήσεις.
4. Δίνει τέλος μερικές συγκεκριμένες συμβουλές:

• Out-work: Πρέπει να δουλέψεις πολύ. Δεν θα είναι εύκολο.
• Out-improve: Πρέπει διαρκώς να μαθαίνεις και συνεχώς να βελτιώνεσαι (Αναρωτηθείτε: Ποιο ήταν το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε; έχετε διαβάσει αρκετά φέτος; ένα τον μήνα είναι το λιγότερο;  -- μιλάμε για business and/or tech books, οχι video, online articles, YouTube videos, etc)
• Out-last: Δεν αρκεί να προσπαθήσεις πάρα πολύ για λίγο χρόνο. Πρέπει η προσπάθεια να γίνει σε βάθος χρόνου - για αυτό και δεν χρειάζονται 12-ωρα και 14-ωρα, θα κλατάρεις. Μπορείς να δουλεύεις *αληθινά* 8 ωρες τη μέρα, για μερικά χρόνια; (δεν βάζω μέσα commuting, lunches etc, μιλάω για δουλειά). Τότε θα κάνεις τη διαφορά.

Αν κάποιος καταφέρει να κάνει και τα 3 παραπάνω βήματα, έρχεται μετά το 4ο

• Out-strategize. Την στρατηγική, όπως και οτιδήποτε άλλο, την μαθαίνεις μόνο με την εξάσκηση. Πρέπει να πάθεις για να μάθεις, η εμπειρία δεν μαθαίνεται, μόνο αποκτάται.

Θα αναρωτηθεί, δικαίως, κάποιος τι σχέση έχει η επιθυμία για "ετήσιο εισόδημα ενός εκατομμυρίου" με την ίδρυση μιας νεοφυούς επιχείρησης. Σκεφθείτε το ξανά! Στην περίπτωσή μας δεν μιλάμε για $1Μ annual income of an individual αλλά, όσον αφορά τον τομέα που έχω πρακτική εμπειρία, για μια B2B SaaS company με $1Μ ARR. Αυτή η εταιρεία έχει enterprise value που, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, μπορεί να φτάνει και τα ~ $10M (εάν παράλληλα καταφέρνει να έχει και μια στοιχειωδώς καλή κερδοφορία). 

Αυτό το επίτευγμα, η δημιουργία μιας τέτοιας εταιρείας, δεν είναι παρά ένα 'future truth' στην ορολογία του video, στο οποίο καθένας μπορεί αν φτάσει μέσα από την γνώση, τη δημιουργικότητα και, πάνω απ' όλα, μέσα από τη συνεργασία. 

Αρκεί, σαν πρώτο βήμα, να πιστέψει ότι είναι εφικτό ώστε να ξεκινήσει.