Η κοινωνία εγκαταλείπει το πανεπιστήμιο

Ένα από τα λίγα πράγματα για τα οποία μπορούσε να υπερηφανεύεται το νεοελληνικό κράτος ήταν ότι μπορείτε να δημιουργήσει και να λειτουργήσει σε βάθος χρόνου μια σειρά ιδιαιτέρως αξιόλογων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η Ιατρική και η Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Η πρώην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών και τόσα αλλά εκπαιδευτικά ιδρύματα, τόσο στην Αθήνα όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Συχνά με πενιχρά μέσα, δημιουργούσαν εξαίρετους επιστήμονες που διέπρεπαν στο διεθνές στερέωμα. 

Αυτή η πραγματικότητα είχε αναγνωριστεί από την ελληνική κοινωνία και αποτελούσε ένα ιδιαίτερα σπάνιο παράδειγμα ισότητας: Ανεξάρτητα κοινωνικής τάξης, οικονομικής επιφάνειας ή πολιτικών πεποιθήσεων, οι νέοι ήθελαν όλοι να μπουν στις ίδιες σχολές. Η κατάσταση αυτή εξηγεί και το μοναδικό φαινόμενο αξιόπιστου και αδιάβλητου θεσμού στη σύγχρονη ιστορία, εκείνου των πανελλαδικών εξετάσεων. 

Η κατάσταση όμως εδώ και μερικά χρόνια αλλάζει. Πλέον ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας - από τη μεσαία τάξη και πάνω - αρχίζει να αδιαφορεί για το δημόσιο σχολείο, πηγαίνοντας μαζικά στην ιδιωτική εκπαίδευση (θυμηθείτε: «εσείς, σε ποιο σχολείο πάτε;», η ερώτηση που χαρακτηρίζει τη γενιά μας). Παράλληλα, άρχισε να κανονικοποιείται η απόφαση για βασικές σπουδές στο εξωτερικό: Αρχικά αφορούσε αποκλειστικά όσους δεν τα κατάφερναν να περάσουν στις πανελλαδικές, ενώ σιγά - σιγά άρχισε να γίνεται από μόνη της πρώτη επιλογή. Έτσι λοιπόν, δεν αργεί η στιγμή που οι καλύτεροι μαθητές της χώρας δεν θα επιλέγουν κάποια από τα ιδρύματα που ανέφερα στην αρχή του άρθρου αλλά κάποιες σχολές του εξωτερικού. 

Που οδηγεί αυτό όμως τελικά, ειδικά αν γίνει σε ευρεία κλίμακα; Δυστυχώς οδηγεί στην εγκατάλειψη της χώρας ναό στη μετατροπή της, στην καλύτερη περίπτωση, σε έναν τόπο διακοπών. Αφού πρώτα εγκαταλείψαμε την ύπαιθρο να ερημώσει και μαζευτήκαμε όλοι στην Αθήνα, σιγά σιγά θα την εγκαταλείψουμε και αυτήν για να ζήσουμε κάπου αλλού. 

Το υπέροχο βιβλίο του Robert Reich με τον εύγλωττο τίτλο “The Common Good” περιγράφει πολύ παραστατικά την τεράστια σημασία της δημόσιας παιδείας για την ισότητα, την κοινωνική συνοχή και τελικά την ευημερία μιας κοινωνίας. Με τεράστια ευθύνη των κυβερνώντων, η Ελλάδα κινείται προς την απολύτως λανθασμένη κατεύθυνση και αν δεν αλλάξει ρότα σύντομα, κινδυνεύουμε να αντιμετωπίσουμε βαρύτατες συνέπειες στο σύντομο μέλλον. 

Για την κουρελοποίηση του Συντάγματος

Ο συνταγματικός νομοθέτης στη χώρα μας δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρος: Τα Πανεπιστήμια δεν μπορούν να είναι παρά μόνο δημόσια και η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι παρά μόνο δωρεάν και προσβάσιμη ισότιμα σε όλους τους Έλληνες πολίτες. 

Προφανώς κάποιος θα μπορούσε να συμφωνεί ή να διαφωνεί με αυτήν τη συνταγματική επιταγή. Αυτό όμως δεν αλλάζει την πραγματικότητα ότι όντως αυτή είναι η επιταγή του Συντάγματος μας και ότι ισχύει κατ’ απόλυτο τρόπο μέχρι να καταργηθεί ή να τροποποιηθεί. 

Αν λοιπόν κάποια ελληνική κυβέρνηση ή γενικότερα μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία επιθυμεί να νομοθετήσει περί της λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων έχει αποκλειστικά έναν και μόνο τρόπο να το κάνει, εφόσον δεν θέλει να προχωρήσει σε συνταγματική εκτροπή: Να τροποποιήσει το συγκεκριμένο άρθρο του Συντάγματος. 

Η λογική που λέει ότι υπάρχει ένα «λογικό αίτημα», το οποίο συγκεντρώνει την υποστήριξη της πλειοψηφίας του κοινοβουλίου, ίσως και της κοινωνίας συνολικά, οπότε ‘δεν πειράζει και τόσο’ να παραβιάσουμε το Σύνταγμα είναι αδιανόητα επικίνδυνη και θα οδηγήσει στην καταστροφή της δημοκρατίας μας. 

Τα λόγια λοιπόν περιττεύουν: Αν η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη θέλει να φέρει στη χώρα μας τα ιδιωτικά πανεπιστήμια (είτε τα πει «μη κρατικά» ή «ελεύθερα» ή ότι άλλο σκαρφιστούν οι επικοινωνιολόγοι), οφείλει πρώτα να προχωρήσει σε αναθεώρηση του σχετικού άρθρου του Συντάγματος. 

Διαφορετικά θα πρόκειται γη εκτροπή που θα την καταστήσει υπεύθυνη απέναντι στην ιστορία, στον ελληνικό και και στην ελληνική δικαιοσύνη. 

Ένα ευχαριστώ στον Θανάση Φειδά

Μια από τις κεντρικότερες αναμνήσεις μου από το 1ο έτος στο πανεπιστήμιο Κρήτης είναι ο Θανάσης Φειδάς να μας διδάσκει Απειροστικό Ι & ΙΙ. 

Πολύ καλός δάσκαλος, είχε τη (δυστυχώς σπάνια) ικανότητα να κάνει τα μαθηματικά να φαίνονται απλά (ο Απειροστικός ΙΙ αντικειμενικά δεν είναι το απλούστερο πράγμα στον κόσμο). 

Ήταν αυστηρός στις εξετάσεις αλλά δίκαιος. Τότε νευριάζαμε, τώρα το εκτιμώ πολύ. Μόνο έτσι το να «περάσεις το μάθημα» έχει κάποια αξία. 

Σήμερα λοιπόν στενοχωρήθηκα πολύ όταν διάβασα την παρακάτω είδηση. Ο Θανάσης Φειδάς ήταν ένας άξιος πανεπιστημιακός δάσκαλος. Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω δημόσια, συλλυπούμενος ειλικρινά τους δικούς του ανθρώπους. 

Τέλος, όσον αφορά το Πανεπιστήμιο Κρήτης, εύχομαι να βρει καλούς συνεχιστές. 

Για την «υπαρκτή Πληροφορική»

Αυτές τις μέρες διαβάζω μια βιογραφία του John von Neumann γραμμένη από τον Βρετανο-Ινδό μαθηματικό Ananyo Bhattacharya. 

Πέραν του ότι είναι ένα υπέροχο ανάγνωσμα από μόνο του (χαρισματικός ο συγγραφέας και άψογη η μετάφραση), δεν μπορώ να κρύψω τον ενθουσιασμό μου διαβάζοντας για δυο τεράστιες προσωπικότητες, τον Kurt Gödel και τον Alan Turing (ειδικά όταν διάβασα για τους «αριθμούς Gödel», έπαθα πλάκα) μέσα από την αλληλεπίδραση τους με τον von Neumann για τη θεμελίωση της Επιστήμης Υπολογιστών αλλά και της δημιουργίας των πρώτων υπολογιστικών μηχανών γενικού σκοπού. 

Είναι εκπληκτικό να αντιληφθεί κανείς την δική τους οπτική στα πράγματα και θλιβερό (;) να δεις σε τι έχει καταντήσει η «υπαρκτή πληροφορική», που μάλλον μοιάζει με παιχνίδι Lego και αποστήθιση βιβλιοθηκών.

Ίσως από την άλλη να μην είναι θλιβερό αλλά να είναι μαγικό. Το ότι μπορεί κάποιος να «γράφει» χρήσιμα πρόγραμμα χωρίς να ξέρει τίποτα για λογική και αλγόριθμους, ούτε φυσικά για το υλικό στο οποίο αυτοί «τρέχουν», μπορεί να ιδωθεί ενδεχομένως και ως μια ύστατη μορφή εκδημοκρατισμού.

Εκδημοκρατισμός όμως που περιέχει μεγάλες παγίδες, όπως για παράδειγμα μας δίδαξαν οι δυο συντριβές των ολοκαίνουργιων Boeing 737 Max λόγω σφάλματος λογισμικού…

Αναρωτιέμαι, στις εταιρείες που εργαζόμαστε, μην πω και σε ερευνητικά ιδρύματα, «παράγουμε software» ή απλώς ενώνουμε κουτάκια;

Ογδόντα έξι

Σήμερα θα γινόσουν ογδόντα έξι ετών. 

Θα περίμενες άραγε να ζήσεις τόσο; Πολλές από τις συμμαθήτριές σου ζούν και είναι σχετικά καλά στην υγεία τους. Μακάρι να τα εκατοστίσουν και να τα ξεπεράσουν, θα είναι ένας τρόπος η μικρή Έλενα να μάθει για σένα από πρώτο χέρι! Σε κάθε περίπτωση, θα μπορούσες ακόμα να ήσουν μαζί μας. Δεν είσαι όμως, έτσι αποφάσισε ο Θεός, η μοίρα, το σύμπαν ή απλά η τύχη.

Πολλές φορές αναρωτιέμαι τι θα σκεφτόσουν σήμερα. Ξέρω, είναι αδύνατον να το γνωρίζουμε αυτό. Μπορούν όμως να γίνουν κάποιες βάσιμες εικασίες. Θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιος από τις αξίες που καθόρισαν τη ζωή σου. Μεθοδολογικά είναι μάλλον ο πιο σωστός τρόπος, φοβάμαι όμως πως ένας τρίτος μπορεί να μιλήσει καλύτερα για τις αξίες ενός προσώπου απ' ότι το ίδιο του το παιδί. Η αγάπη είναι, κατά κάποιο τρόπο, ένας φακός παραμορφωτικός.

Θα μείνω λοιπόν σε κάτι που σίγουρα γνώριζα: Τι ήταν αυτά που σε απασχολούσαν.

Πρώτα απ' όλα σε απασχολούσαν τα παιδιά σου. Ήθελες να είναι καλά, να τα δεις ευτυχισμένα στις οικογένειές τους και να προοδεύουν. Σε φαντάζομαι χαμογελώντας να μου θυμίζεις το σοφό ρητό του Σόλωνα, όμως θα το ρισκάρω: Νομίζω θα ήσουν ικανοποιημένη.

Μετά σε απασχολούσε ο σύζυγός σου. Ο μπαμπάς μας. Η πάλη με την άνοια είναι άνιση. Πέρα από τον ασθενή, τη βιώνει εξίσου και όποιος τον φροντίζει και, το θυμάμαι καλά, δεν ήθελες να τον φροντίζει κανείς άλλος. Έχω τύψεις γιατί νομίζω πως αυτό τελικά επιδείνωσε την υγεία σου. Όσες φορές κι αν 'τρέξω' και πάλι στο μυαλό μου την εξέλιξη των γεγονότων, στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγω: Όσο κι αι έπρεπε να γίνει διαφορικά, όσο κι αν ήταν τεχνικά εφικτό να αναλάβει κάποιος άλλος, δεν θα το επέτρεπες ποτέ (ίσως εδώ να φανερώνεται μια αξία, για τις οποίες μιλούσαμε παραπάνω). Σε κάθε περίπτωση, τα πράγματα εξελίχθηκαν όσο καλά γινόταν. Η απουσία σου έκανε τα πράγματα πιο δύσκολα, όμως οι καλύτερες δυνατές λύσεις δόθηκαν. Ο μπαμπάς, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις, έμεινε μαζί μας έξι ακόμα χρόνια. Ικανοποιημένη εδώ δεν θα ήσουν, ποτέ δεν συμβιβάστηκες με την απώλεια. Θα το καταλάβαινες όμως σίγουρα πως η πραγματικότητα θέτει τα τελικά όρια.

Σε απασχολούσε η ευρύτερη οικογένεια σου, τα αδέρφια και τα ανίψια σου. Εδώ θα σε περίμενε μεγάλη στενοχώρια. Μπορεί να έφυγες πρώτη, όμως και τα αγαπημένα σου αδέρφια επίσης έφυγαν σχετικά νωρίς. Όταν όμως ξεπερνούσες την θλίψη θα το έβλεπες, σε γενικές γραμμές η οικογένεια προοδεύει.

Ερχόμαστε τώρα στα πιο δύσκολα: Σε απασχολούσε πολύ η εκπαίδευση. Τόσο σε όλη τη χώρα όσο και ειδικά στον Ασπρόπυργο. Σίγουρα θα χαιρόσουν με κάποιες επιτυχίες των σχολείων της περιοχής, με κάποιους συναδέλφους σου που ξεπερνούν τους εαυτούς τους φέρνοντας απρόσμενα καλά αποτελέσματα. Όμως οι ήρωες, όσο κι αν είναι θαυμαστοί, δεν αλλάζουν μόνοι τους τη ροή των πραγμάτων. Το συζητούσαμε, αυτές είναι οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Η εκπαίδευση στη χώρα μας, μη εξαιρουμένης της γενέτειράς μας, βυθίζεται αργά αλλά σταθερά στην παρακμή. Αυτό θα σε γέμιζε απαισιοδοξία. Νομίζω σε είχε ήδη γεμίσει ήδη, το μακρινό 2011.

Σε απασχολούσαν τέλος δυο βασικότατες έννοιες. Κάποιοι θα τις έλεγαν πολιτικές, εσύ όμως ποτέ δεν χρησιμοποίησες αυτήν τη λέξη. Νομίζω είχες κατακτήσει το προνόμιο να βλέπεις τα πράγματα, τις έννοιες στην ουσία τους, απαλλαγμένα από τους διάφορους "-ισμούς": Η δικαιοσύνη και η ισότητα στις ευκαιρίες.

Υπηρέτησες την εκπαίδευση τριάντα επτά ολόκληρα χρόνια. Τη μισή ζωή σου. Αυτά τα χρόνια, η διαδρομή από τον Ασπρόπυργο, στις Βουκολίες, στην Κάνδανο και στο Πέραμα Μυλοποτάμου, στα Μέγαρα, στην Κερατέα, στην Ελευσίνα και πάλι πίσω στον Ασπρόπυργο, δεν ήταν παρά μια μάχη, ή μάλλον καλύτερα, μια ωδή στη δικαιοσύνη και στην ισότητα των ευκαιριών.

Η δικαιοσύνη ξεκινά από το σχολείο. Εκεί το παιδί χτίζει τα θεμέλιά του για την κατανόηση της κορυφαίας αυτής έννοιας. Αν από το εκπαιδευτικό μας σύστημα απουσιάζει η δικαιοσύνη, αν το παιδί βλέπει να επικρατεί το άδικο, πώς είναι δυνατόν μετά να υπηρετήσει το δίκαιο στην κοινωνία; Όχι, δεν θα το κάνει και δεν θα φταίει για αυτό. Για κάθε συμπολίτη μας που αδικοπραττεί, ευθύνονται πρώτοι κάποιοι δάσκαλοι και κάποιοι καθηγητές.

Το ίδιο, ίσως ακόμα περισσότερο, ισχύει και για την ισότητα των ευκαιριών. Θυμάμαι να μου λες πως δεν μπορούσες να είσαι σημαιοφόρος, παρότι πρώτη σε βαθμολογία, καθώς τη δεκατία του 1950 ακόμα απαγορευόταν στις κοπέλες. Θυμάμαι την περηφάνια σου να λες πως ήσουν η πρώτη από το χωριό μας που πέρασε σε ανώτατη σχολή και ποτέ δεν θα ξεχάσω την περιγραφή της συζήτησης σου με τον παππού μου ώστε εκείνος όντως τελικά να δώσει την άδειά του να σπουδάσεις. Θυμάμαι να μου λες για τα απομακρυσμένα σχολεία στα οποία υπηρέτησες, υπό συνθήκες ακραίες που μόνο στον κινηματογράφο μπορεί να δει κανείς.

Μια ζωή λοιπόν αφιερωμένη στην ισότητα των ευκαριών στη  μόρφωση. Και που φτάσαμε σήμερα, το 2022; Φτάσαμε να χαρακτηρίζει τη γενιά μας η ντροπιαστική ερώτηση "εσείς, σε ποιο σχολείο πηγαίνετε;".

Θα ήσουν, φοβάμαι, απολύτως απογοητευμένη.

Κάποια στιγμή κοντά στο απρόσμενο τέλος απηυδισμένη μου είχες πει: "να φύγετε, δεν γίνεται τίποτα εδώ, έχει χαθεί το παιχνίδι". Σου είχα απαντήσει θυμωμένος πως 'λες βλακείες'. Ότι 'υπάρχουν δυσκολίες', σίγουρα, 'αλλά όλα θα αλλάξουν προς το καλύτερο'. Σήμερα, έντεκα χρόνια μετά, το βλέπω: Ήμουν εντελώς εκτός πραγματικότητας. Το μυαλό μου πάει στους στίχους των Κατσιμιχαίων: "το κόλπο είναι στημένο και στα μέτρα σας". Είχες μεγάλο δίκιο.

Οι σκέψεις αυτές καταλήγουν στο εξής ερώτημα που φαντάζομαι βασανίζει πολλούς: Μπορεί η (όπως και να την ορίσει κανείς) επιτυχία στην ιδιωτική σφαίρα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μιας αξιοβίωτης ζωής, την στιγμή που διαλύεται η δημόσια σφαίρα;

Μπορούμε να ζήσουμε στα όμορφα κλουβιά μας, παραδεχόμενοι την ήττα μας στην πόλη, μέσα εν τέλει από τη διάλυση, την κατάρρευση της πόλης; Μπορούμε να υπάρχουν ως πολίτες χωρίς πόλη; Ή μήπως το σύστημα για το οποίο μιλούσαν οι Κατσιμιχαίοι μας κάνει πιόνια σε μια σκακιέρα που παίζουν άλλοι; Μια αόρατη (ενίοτε και ορατή) ολιγαρχία της οποίας δηλώνουμε υπάκουοι υπήκοοι;

Η απάντησή μου είναι σαφής: Όχι, δεν είναι αξιοβίωτη η ζωή αυτή. Ο άνθρωπος είναι ον πολιτικό, έχει ανάγκη τη δημόσια σφαίρα. Η πόλη φέρνει τον πολιτισμό, αυτή μας κάνει πολίτες. Η πόλη, όχι το κλουβί του καθενός! Είμαι βέβαιος πως θα συμφωνούσες.

Θα ήθελα πολύ να κάνουμε αυτήν τη συζήτηση. Είναι μεγάλη η θλίψη που ξέρω ότι δεν θα την κάνουμε ποτέ. Και πάλι όμως, ακόμα και όταν αναρωτιέμαι "τι θα μου απαντούσες" και η απάντηση αυτή με βοηθά να βάλω τις σκέψεις μου σε τάξη, είναι βοήθεια μεγάλη. 

Την οποία βοήθεια πια, έντεκα χρόνια μετά, έχω μάθει να την αποδέχομαι, να τη σέβομαι, μέχρι και να την απολαμβάνω.

"Το ημερολόγιο μιας μαθητευόμενης αστροναύτισσας" της Samantha Cristoforetti

Αγαπητοί φίλοι,

Με πολύ μεγάλη χαρά θα ήθελα να σας πληροφορήσω ότι ολοκληρώθηκε η έκδοση στα ελληνικά του παρακάτω βιβλίου: 

Το ημερολόγιο μιας μαθητευόμενης αστροναύτισσας - Cristoforetti Samantha | Εκδόσεις Πατάκη

Όπως κάποιοι γνωρίζετε, η υποστήριξη της έκδοσης του βιβλίου αυτού στα ελληνικά είναι η πρώτη δράση του Ιδρύματος Βασιλείου Τσίγκου (το site μας είναι ακόμα υπό κατασκευή), που αποτελεί και το πρώτο μου βήμα στο πεδίο της μη κερδοσκοπικής & κοινωφελούς επιχειρηματικότητας.

Στις αρχές του νέου έτους θα κάνω μια πιο αναλυτική σχετική ενημέρωση και με πολύ μεγάλη χαρά θα ακούσω ιδέες και προτάσεις ως προς το πως το ίδρυμα αυτό θα μπορούσε να έχει πραγματικά θετική συνεισφορά στους τομείς της έρευνας, της εκπαίδευσης και του συνεργατισμού, όπως είναι η ιδρυτική του αποστολή. 

Μαζί με τα ευχάριστα αυτά νέα στέλνω και τις θερμότερες ευχές μου για έτος 2022 γεμάτο υγεία, ευτυχία και ευημερία για εσάς και τα αγαπημένα σας πρόσωπα! 

Κάποιες ακόμα σκέψεις για την αστυνομία στα πανεπιστήμια

Σε συνέχεια προηγούμενου άρθρου μου, πολλοί φίλοι με ρώτησαν "για ποιο λόγο είμαι τόσο αντίθετος στη φύλαξη των πανεπιστημίων;". Καταλαβαίνω πως η ερώτησή τους είναι απόλυτα καλοπροαίρετη. Την ίδια στιγμή όμως είναι ενδεικτική του προβλήματος που υπάρχει στην ελληνική δημόσια σφαίρα, όπου η βιομηχανοποιημένη προπαγάνδα δεν αφήνει κανένα χώρο γόνιμου διαλόγου. 

Με αυτήν την αδιανόητη προπαγάνδα, τα πανεπιστήμια παρουσιάζονται περίπου ως εστίες εγκληματικότητας που χρήζουν αστυνομικής λύσης, την οποία κάποιοι σταλινικοί και αναρχοαυτόνομοι δεν αφήνουν να λάβει χώρα. Το πρόβλημα όμως είναι εκείνο που περιγράψει πολλά στελέχη των ελληνικών πανεπιστημίων, συχνά μάλιστα προερχόμενα από τον πολιτικό χώρο του κυβερνώντος κόμματος: Το μείζον ζήτημα είναι πως η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων είναι 75% λιγότερη του κανονικού!

Όταν λοιπόν υπάρχει τέτοια ένδεια πόρων και η ελληνική κυβέρνηση, για την εξυπηρέτηση του δόγματος 'νόμος και τάξη' με στόχο τη δεξαμενή ψήφων της άκρας δεξιάς, αποφασίζει να διαθέσει ....30 εκατομμύρια ευρώ για την ...''πανεπιστημιακή αστυνομία", τότε είναι πολύ λογικό όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας να εξεγείρονται.

Ναι, σίγουρα υπάρχει πρόβλημα φύλαξης στο ΟΠΑ, ίσως σε κάποιες σχολές του ΕΚΠΑ, του ΕΜΠ και του ΑΠΘ. Αυτά μόνο είναι το ελληνικό πανεπιστήμιο; Όχι δεν είναι μόνο αυτά. Υπάρχει πληθώρα πανεπιστημίων σε όλη τη χώρα που κάνει σοβαρότατο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο, που είναι ακραία υποχρηματοδοτημένη και που αντί να τους δώσουν πόρους να κάνουν εκπαίδευση και έρευνα, τους λένε πως χρειάζονται "πανεπιστημιακή αστυνομία".

Πέραν πάσης αμφιβολίας βρισκόμαστε εν μέσω μιας πρωτόγνωρης επιχείρησης προπαγάνδας που απαξιώνει συνειδητά το ελληνικό πανεπιστήμιο με σκοπό τελικά να το ιδιωτικοποιήσει, όπως έκανε ήδη με επιτυχία στη β' βάθμια εκπαίδευση ("αλήθεια, εσείς σε ποιο [ιδιωτικό] σχολείο πηγαίνετε;" - η ερώτηση - ντροπή για την κοινωνία μας - κάθε σύγχρονου γονέα).

Πραγματικά κανείς λοιπόν δεν διαφωνεί για την ανάγκη φύλαξης στα πανεπιστήμια. Δικαίως όμως εξεγείρονται στην πανεπιστημιακή κοινότητα όταν  βλέπουν μια μαζικη και αδιανόητη στρέβλωση της πραγματικότητας και μαζί με αυτή μια διάθεση πόρων όχι για την ίδια την εκπαίδευση και την έρευνα αλλά για την αστυνόμευση (πράξη που θα ενισχύσει αναμφίβολα τα φαινόμενα βίας και θα τα 'εξάγει' στη μεγάλη πλειοψηφία των πανεπιστημίων, από όπου μέχρι τώρα απουσιάζουν).

Το πρόβλημα κατ' εμέ πηγάζει από μια δογματική και αρρωστημένη αντίληψη ότι η δημόσια, δωρεάν τριτοβάμια εκπαίδευση είναι αναποτελεσματική. Τα δεδομένα όμως δείχνουν πως δεν είναι καθόλου αναποτελεσματική, αντίθετα μάλιστα, αποδίδει εξαιρετικά σε ένα περιβάλλον ακραίας υποχρηματοδότησης.

Τα πράγματα λοιπόν είναι απλά: Αύξηση του τακτικού προϋπολογισμού για την παιδεία, ώστε μεταξύ άλλων να καλυφθούν και οι ανάγκες φύλαξης - όμως πρώτα και κύρια να βελτιωθεί η εκπαίδευση και η έρευνα. Η παρουσία αστυνομικών μέσα στις Σχολές θα φέρει μόνο σύγκρουση και αναστάτωση και, το κυριότερο, θα είναι μια τεράστια σπατάλη πόρων που θα πάει πολύ πίσω το ελληνικό πανεπιστήμιο.

Οι νέοι της χώρας αξίζουν κάτι καλύτερο από αυτό.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: H silicon-παράνοια

Πριν από αρκετά χρόνια, όταν ήμουν πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Νέων Επιχειρηματιών - "Yes for Europe" (2011-2015), ακούγαμε δεκάδες ευρωπαϊκές περιφέρειες, πολλές φορές και χώρες ολόκληρες, να υπερηφανεύονται ότι είναι, ή ίσως πως σύντομα θα γίνουν, "η Silicon Valley της Ευρώπης". Το φαινόμενο είχε πάρει πραγματικά ακραίες διαστάσεις: Αν δεν με απατά η μνήμη μου το 2012 είχαμε μετρήσει περισσότερες από δεκαπέντε (15) "Silicon Valley της Ευρώπης".

Πέρα από το αστείο του πράγματος δύσκολα μπορεί κανείς να μην σχολιάσει το πόσο ρηχή είναι οι ανάλυση των εκάστοτε 'ιθυνόντων', τόσο σε τοπικό & περιφερειακό όσο και σε εθνικό & ευρωπαϊκό επίπεδο. Μιας μορφής πολιτικού και κοινωνικού επαρχιωτισμού που δεν αρμόζει στην Ευρώπη. Προφανώς είμαι ο τελευταίος που θα αρνηθεί την τεράστια αξία και τα αδιανότητα επιτεύγματα του οικοσυστήματος που μάθαμε να ονομάζουμε συλλήβδην "Silicon Valley". Αυτό που έχει συμβεί εκεί μετά τον Β' ΠΠ και ιδιαίτερα τα τελευταία πενήντα χρόνια είναι πραγματικά μοναδικό και αξιοθαύμαστο. Είναι όμως στα όρια του βλακώδους αν νομίζει κανείς ότι μπορεί να το αντιγράψει ή, ακόμα περισσότερο, ότι πρέπει να το αντιγράψει.

Στο Yes for Europe λέγαμε ότι "η Ευρώπη δικαιούται ένα δικό της, αυτόχθονο και πρωτότυπο μοντέλο ανάπτυξης το οποίο θα δίνει έμφαση κατά κύριο λόγο στη βιωσιμότητα και στην ισότιμη συμμετοχή". Νομίζω ότι η παραπάνω θέση είναι σήμερα απόλυτα επίκαιρη. Πλήθος αναλύσεων (πολύ συχνά μέσα από την ίδια τη Silicon Valley) αναδεικνύει τα τεράστια προβλήματα του συγκεκριμένου μοντέλου, είτε μέσα από εξώφθαλμες περιπτώσεις όπως η Theranos και η WeWork ή ακόμα και από περισσότερο περίπλοκες, θα έλεγε κανείς μέχρι και επικίνδυνα ύπουλες, όπως η τροπή που έχουν πάρει οι εταιρείες των κοινωνικών δικτύων.

Μέσα σε όλα αυτά, παραδέχομαι πως το πρόσωπό μου απέκτησε ένα πικρό χαμόγελο όταν τις προάλλες διάβασα για ...μια ακόμα ελληνική Silicon Valley που θα 'δημιουργηθεί στις παλιές εγκαταστάσεις της ΧΡΩΠΕΙ'. Το γεγονός ότι κάποιοι πιστεύουν πως η Silicon Valley έχει να κάνει με ...ντουβάρια έχει σίγουρα μια κωμική διάσταση. Αν σκεφτούμε πως η άποψη αυτή εκφράζεται από ανθρώπους επιφορτισμένους με τη λήψη σημαντικών αποφάσεων για τη χώρα, το αστείο μετατρέπεται σε μεγάλο κίνδυνο. Ή μάλλον σε προάγγελο πολλών ακόμα και μεγάλων χαμένων ευκαιριών.

Η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει πολύ καλύτερα. Δεν χρειάζονται τα ντουβάρια της ΧΡΩΠΕΙ ούτε τα υποτιθέμενα κεφάλαια των ΣΔΙΤ. Αυτό που χρειάζεται είναι μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την ανάπτυξης της οικονομίας της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας η οποία κατά κύριο λόγο έχει να κάνει με τη δημόσια πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και κατά δεύτερο λόγο με την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα.

Πόσο είπαμε πως είναι ο προϋπολογισμός για την παιδεία ως ποσοστό του ΑΕΠ; Εκείνο το 15% που ζητούσαν οι γενιές του '60 και του '70 για πόσα χρόνια θα μείνει όνειρο μακρινό και απατηλό;

Σχετικά άρθρα από το ιστολόγιο:​

• ​Silicon Paranoia 
• Επιστροφή στο Β5 και η τεράστια σημασία της δημόσιας παιδείας

Για τη φύλαξη των πανεπιστημίων (με αφορμή το εμετικό πανό)

Εμβρόντητος ο ελληνικός λαός είδε χθες ένα πανό με υβριστικά συνθήματα εναντίον του Δημάρχου Αθηναίων και του δολοφονημένου πατέρα του. Υποτίθεται πως αναρτήθηκε σε κάποιο πανεπιστήμιο από μέλη της "αντιεξουσιαστικής κοινότητας".

Το πανό αυτό ήταν τόσο χυδαίο, αρρωστημένο, αισχρό και βλακώδες που αναμφίβολα δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει ότι δεν ήταν προβοκάτσια. Ήρθε, βλέπετε, σε μια πολύ βολική στιγμή όπου αναπτύσσεται η φοιτητική αντίσταση στο αδιανόητα αισχρό νομοσχέδιο για το αστυνομοκρατούμενο πανεπιστήμιο. Όπως, ας μην κρυβόμαστε, ομοίως πολύ βολική στιγμή είχε γίνει και η επίθεση στον Πρύτανη του Ο.Π.Α., στην οποία με εκπληκτικά αντανακλαστικά αντέδρασε το ακροδεξιό δίδυμο των υπουργείων "παιδείας" και "προστασίας του πολίτη", δημοσιεύοντας μέσα σε λίγες ώρες μια αναλυτικότατη πρόταση για την 'πανεπιστημιακή αστυνομία'. Τι να πει κανείς, διαβολικές συμπτώσεις.

Κατά την γνώμη μου είναι αδαείς όσοι νομίζουν πως υπάρχει «γενικευμένο θέμα ανομίας» στα πανεπιστήμια — στο 95% των περιπτώσεων δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα και εκεί που υπάρχει κατά κανόνα τροφοδοτείται από μια υπόγεια σχέση καθηγητών με συγκεκριμένες κομματικές παρατάξεις. Είναι τα πρώην δυο "κόμματα εξουσίας" ("ΠαΣοΚ" & "Νέα Δημοκρατία"), αυτές οι κάστες που ο μεγάλος διανοητής Μιχάλης Χαραλαμπίδης ονόμασε "μιζοκόμματα", τα οποία εξέθρεψαν το αυγό του φιδιού στο ελληνικό πανεπιστήμιο: Στρέβλωσαν όσο δεν πάει τη συνδιοίκηση και οδήγησαν επίορκους καθηγητές να συναλλάσσονται με αγοραίους όρους με τους 'εκπροσώπους των παρατάξεων'. Παρατάξεις που κατάντησαν να μην κάνουν τίποτα άλλο από πάρτι στη νυχτερινή Αθήνα, εκδρομές στη Μύκονο και να ζητούν πιο εύκολα θέματα στις εξεταστικές.

Ας ειπωθεί μια αλήθεια: Το (μιζο)κόμμα της Νέας Δημοκρατίας πρωτοστάτησε στον εκφυλισμό της φοιτητικής συλλογικότητας. Η εικόνα αδιανόητης παρακμής της ''φοιτητικής παράταξης'' ΔΑΠ-ΝΔΦΚ έχει μείνει βαθιά χαραγμένη στην μνήμη όποιου έχει περάσει από το ελληνικό πανεπιστήμιο - ιδιαίτερα δε, από τα πανεπιστήμια που τώρα λέγεται πως "υπάρχει πρόβλημα ανομίας". Το πρόβλημα αυτό έχει σφραγίδα κατασκευαστή με την επωνυμία ΔΑΠ-ΝΔΦΚ.

Εννοείται πως φύλαξη στα πανεπιστήμια βεβαίως και χρειάζεται. Ουδείς είπε πως το πανεπιστήμιο είναι ξέφραγο αμπέλι. Ανοιχτό είναι, όχι ξέφραγο. Η ίδια η φοιτητική κοινότητα ζητά την ασφαλειά της απέναντι σε τρίτους που παρεισφρέουν μέσα στο πανεπιστήμιο (είναι γνωστό ποιοι έστελναν 'φουσκωτούς' στις γενικές συνελεύσεις της Νομικής Αθηνών τα πρώτα χρόνια μετά το 2000 - hint: Όχι, δεν ήταν ούτε οι αριστεροί, ούτε οι αναρχικοί). Η ομάδα φύλαξης αυτή βεβαίως είναι αδιανόητο να βρίσκεται υπό την επίβλεψη της ΕΛΑΣ. Πάλι καλά που δεν προτάθηκε και μια "Φοιτητική ΕΣΑ"! (Αλλά ας μην βάζω ιδέες στον κ. Βορίδη).  Η φύλαξη πρέπει να γίνεται από ανεξάρτητο σώμα που ανήκει στα πανεπιστήμια (ιδανικά) ή στο υπουργείο παιδείας και σε κάθε περίπτωση έχει νομιμοποίηση από την πανεπιστημιακή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών. 

Κάποια στην κυβέρνηση φαίνεται πως οραματίζονται το ελληνικό πανεπιστήμιο ως ένα πεδίο εφαρμογής του δόγματος "νόμος και τάξη". Η απειλή βίας όμως θα φέρει περισσότερη βία και αυτό θα κάνει ζημιά στα πανεπιστήμια. Ας μην ξεχνάμε όμως πως οι κυβερνώντες δεν έχουν κανέναν ηθικό & συναισθηματικό δεσμό με τα πανεπιστήμια της χώρας, όποτε είναι πολύ βολικό και ψηφοθηρικά αποδοτικό να τα βλέπουν απλώς ως ένα ακόμα πεδίο εφαρμογής των ακροδεξιών δογμάτων τους.

Κλείνω με μια καθόλου άσχετη ερώτηση: Θα μας πει κανείς πόσοι (σε αριθμό και ποσοστό) εκ των μελών της 1ης κυβερνήσεως της Αυτού Μεγαλειότητος Μητσοτάκη του Β' (Ιούλιος 2019) ήταν απόφοιτοι του Κολλεγίου Αθηνών;

Περί βάσεων εισαγωγής και άλλων δαιμονίων

Στα φοιτητικά μου χρόνια ήμουν πρόεδρος του Συλλόγου Φοιτητών του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Μεταξύ άλλων, μαζί με άλλους συμφοιτητές μου, εκπροσωπούσαμε τους φοιτητές στη Γενική Συνέλευση του Τμήματος - Μια ιδιαίτερα χρήσιμη εμπειρία πρέπει να πω η οποία με βοήθησε πολύ στη συνέχεια του επαγγελματικού μου βίου. Σε μια από αυτές τις συνεδριάσεις με μεγάλη έκπληξη άκουσα πως κάθε χρόνο το Υπουργείο Παιδείας "ρωτούσε" το Τμήμα πόσους εισακτέους  φοιτητές ήθελε να έχει στο επόμενο έτος. Το Τμήμα πάντοτε απαντούσε "40" και τότε, μιλάμε για τα τέλη της δεκαετίας του 1990, το Υπουργείο σταθερά, με το "έτσι θέλω" αποφάσιζε "60".

Όταν μπήκα εγώ στο Τμήμα αυτό, πράγματι πέρναμε 60 νέους φοιτητές κάθε χρόνο, οι οποίοι όμως τελικά γίνονταν σχεδόν 70, αφού επιπλέον πέρναμε από διάφορες άλλες κατηγορίες, όπως ομογενείς, κλπ. Ο λόγος που το Τμήμα μας ζητούσε να έχει 40 φοιτητές δεν ήταν άλλος ότι τόσους νόμιζε πως μπορούσε να υποστηρίξει παρέχοντας ένα υψηλότατο επίπεδο σπουδών. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση ο αυταρχισμός του ελληνικού κράτους που απαιτούσε να πάρει 50% περισσότερους φοιτητές δίχως να αυξήσει αντιστοίχως την χρηματοδότηση.

Ένας πολιτικός για τον οποίον έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά θετικά και πολλά αρνητικά, παρ' ολίγον πρωθυπουργός της χώρας μετά το 53-53-50 του Ιανουαρίου του 1996, ήταν ο Γεράσιμος Αρσένης (ο "50" στην παραπάνω τριπλέτα, όπου τα "53" ήταν του Σημίτη και του Άκη). Δεν είναι σκοπός μου στο άρθρο αυτό να κάνω μια συνολική αποτίμηση του έργου του Γεράσιμου Αρσένη, μπορώ όμως μετά βεβαιότητας να πω ότι στον χώρο της παιδείας βαρύνεται με ένα μεγάλο έγκλημα, έγκλημα μάλιστα που (ως συνήθως) βαφτίστηκε με ένα ωραίο όνομα: "Άνοιγμα του Πανεπιστημίου στην Κοινωνία".

Το 1995 και το 1996 που έδως πανελλήνιες οι πιθανότητες να περάσει κανείς σε ΑΕΙ ή ΤΕΙ ήταν σχετικά μικρές (και ήταν πολύ δύσκολο να περάσεις σε σχολές υψηλής προτίμησης - ένα πολύ ταλαιπωρημένο ζήτημα που έχω πολλές φορές θίξει σε αυτό το ιστολόγιο). Αν θυμάμαι καλά, στην πρώτη δέσμη (τώρα νομίζω λέγεται θετική-τεχνολογική κατεύθυνση) περνούσε περίπου ένας στους τρεις, ενώ στην τέταρτη δέσμη (οικονομικές σχολές κλπ) περνούσε ένας στου έξι. 

Μετά το κατά Αρσένη άνοιγμα του πανεπιστημίου στην κοινωνία, έπρεπε πραγματικά να προσπαθήσεις για να μην περάσεις, καθώς υπήρχαν θέσεις για ένα ποσοστό της τάξης του 85% με 90% των υποψηφίων. Το ερώτημα βέβαια είναι "που θα περάσεις;". Ξαφνικά γέμισε η Ελλάδα με νέα τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ τα οποία προκαλούσαν τόσο γέλιο όσο και κλάμα. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Τρίπολη που βρέθηκε με δυο (!) σχεδόν ταυτόσημα τμήματα πληροφορικής, απλώς το ένα υποτίθεται είχε έμφαση στις τηλεπικοινωνίες... (ευτυχώς μετά από χρόνια συγχωνεύτηκαν). 

Πανεπιστήμια και ΤΕΙ ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια, δίχως όμως να έχουν τις απαραίτητες υποδομές, δίχως να υπάρχει ο απαραίτητος προϋπολογισμός, δίχως να έχουν το απαραίτητο διδακτικό-ερευνητικό προσωπικό και, εννοείται, δίχως η χώρα να έχει οποιαδήποτε εκπαιδευτική και ερευνητική στρατηγική. Αυτό που συνέβαινε ήταν κάτι αντίστοιχο με την "οικονομική πολιτική των στρατοπέδων": Τα ακαδημαϊκά αυτά ιδρύματα δημιουργούνταν κατά βάση για να "στηρίξουν" άκουσον-άκουσον τις κατά τόπους οικονομίες με έναν ιδιαίτερα χαμηλής ποιότητας τρόπο (ενοίκια, κατανάλωση), καθώς βεβαίως και για να εξυπηρετήσουν διάφορα ρουσφέτια (είναι πολύ χαριτωμένη συχνά η ανθρωπογεωγραφία πολιτικών και άλλων "προσωπικοτήτων" που είναι, ο Μεγαλοδύναμος να τους κάνει, και "πανεπιστημιακοί").

Στο σημείο αυτό να σημειώσω πως δεν ήταν μόνο τα αμέτρητα ανούσια νέα Τμήματα αλλά και η δραματική αύξηση των εισακτέων στα υφιστάμενα: Το Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών που μετά βίας τα έβγαζε πέρα (για να έχει υψηλότετο επίπεδο, πάντα) με 60 εισακτέους, αναγκάστηκε να υποδεχτεί τελικά περί του 150 κάθε έτος!

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να καταλάβει πως μια τόσο τεράστια αύξηση της προσφοράς θέσεων θα είχει υποχρεωτικό επακόλουθο να πέσει η τιμή της θέσης, που στο συγκεκριμένο σύστημα είναι η βάση εισαγωγής. Πέρα από αυτό βέβαια δημιουργήθηκαν μια σειρά από παρακμιακά φαινόμενα, καθώς φτάσαμε να έχουμε τμήματα - σφραγίδες, ιπτάμενους καθηγητές, ανύπαρκτους φοιτητές και πολλά άλλα. Γιατί έγιναν όλα αυτά; Διότι το κατ' όνομα και μόνο "άνοιγμα του πανεπιστημίου στην κοινωνία" πολύ απλά είχε μοναδικό αποτέλεσμα την απόλυτη απαξίωση του πανεπιστημίου.

Καθώς κανείς δεν είχε τη δύναμη να θίξει την ουσία του ζητήματος, ότι δηλαδή ο αριθμός των εισακτέων πρέπει να μειωθεί σημαντικά, ότι πρέπει να έχουμε πολύ λιγότερα τμήματα και ότι αυτά τα λιγότερα τμήματα πρέπει να τα χρηματοδοτήσουμε πολύ, πολύ καλύτερα τόσο από τον τακτικό προϋπολογισμό για βασική έρευνα και εκπαιδευτικές δραστηριότητες όσο και με σειρά άλλων προγραμμάτων για εφαρμοσμένη έρευνα, επειδή λοιπόν κανείς δεν είχε τη δύναμη να μιλήσει την γλώσσα της αλήθειας, εφευρέθηκε το τέχνασμα της "βάσης του 10".

Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι απλά ένα φίλτρο κατάταξης. Δεν έχει σημασία ο απόλυτος βαθμός. Μπορεί μια χρονιά να έχει (πολύ) δύσκολα θέματα και ένας άριστος μαθητής να γράψει μαθηματικά 14. Μπορεί μια άλλη χρονιά να έχει (πολύ) εύκολα θέματα και ένας μέτριος μαθητής να γράψει μαθηματικά 17. Το απόλυτο νούμερο δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Η διαδικασία απλώς κατατάσσει τους υποψήφιους φοιτητές σε μια σειρά και μετά ανάλογα με τις προτιμήσεις τους και τις διαθέσιμες θέσεις, εισάγονται στα τμήματα.

Το πρόβλημα είναι ότι οι διαθέσιμες θέσεις είναι πάρα, πάρα πολλές, σε τμήματα που κανείς πραγματικά δεν θέλει να πάει, οπότε σε μια χρονιά με (σχετικά) δυσκολότερα θέματα θα δει κανείς φαινόμενα όπως αυτό που συζητήθηκε έντονα φέτος με το μαθηματικό της Σάμου, να περνά κανείς με πολύ χαμηλή βαθμολογία. Επειδή λοιπόν η γαλαζοπράσινη κακιστοκρατία δεν μπορούσε να πει στους τοπικούς κομματάρχες "ξέρεις, αυτό το Τμήμα που έχετε στο χωριό σας πρέπει να κλείσει", προσπάθησε να τους το πει πλαγίως "θα το κλείσουμε διότι δυστυχώς κανείς δεν περνάει τη βάση του 10 για να έρθει". Μιλάμε δηλαδή για απίστευτες γραφικότητες.

Η ορθολογική αντιμετώπιση του θέματος λοιπόν πρώτα και κύρια είναι η σημαντική μείωση του αριθμού τμημάτων και ταυτόχρονα η μείωση των εισακτέων ανά τμήμα. Παράλληλα, πρέπει επιτέλους να γίνει μια μακροπρόθεσμη εκπαιδευτική και ερευνητική στρατηγική για να δούμε πόσους νέους επιστήμονες τελικά χρειαζόμαστε σε κάθε γνωστικό πεδίο. Κατά τη διάρκεια του Erasmus μου στη Σουηδία μου είχε κάνει εντύπωση ο πολύ χαμηλός αριθμός των φοιτητών ανά έτος στο Τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης. Τον συνέκρινα τότε με τους χιλιάδες νέους φοιτητές μαθηματικών που είχαμε κάθε χρόνο στην Ελλάδα (θυμάμαι είχα μετρήσει το 1998 τμήματα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Πάτρα και Ηράκλειο και όλοι μαζί είχαν > 1.000 νέους φοιτητές κάθε χρόνο, όταν η Στοκχόλμη είχε < 100). Το ερώτημα προκύπτει ξεκάθαρα: Γιατί συνέβη αυτό;

Συνέβη λοιπόν γιατί η κακιστοκρατία που κυβερνά την Ελλάδα τα τελευταία 50 χρόνια είχε μόνο δυο σταθερές:
- Οι πανελλήνιες είναι αδιάβλητες
- Από το δημόσιο δεν απολύεσαι ποτέ

...αυτή η στρέβλωση οδήγησε στην παρανοϊκή έννοια του "αδιόριστου πτυχιούχου" και της "επετηρίδας". Ήταν δηλαδή το κράτος υποχρεωμένο να προσλάβει τους πτυχιούχους, για αυτό και η ελληνική οικογένεια έκανε τέτοια τεράστια προσπάθεια να μπουν τα παιδιά της στο πανεπιστήμιο. Όχι για να μορφωθούν, αλλά για να αποκατασταθούν;

Που φτάσαμε λοιπόν; Φτάσαμε στο τραγελαφικό οι σχολές που τελικά "διορίζονται", επί παραδείγματι οι αστυνομικοί, να έχουν υψηλότατες βάσεις, ενώ άλλες, που "δεν διορίζονται" να είναι πρακτικά στα αζήτητα.

Αν κατάφεραν λοιπόν κάτι οι γαλαζοπράσινοι κύριοι και κυρίες που με απύθμενο θράσος σήμερα μας κουνάνε το δάχτυλο, ήταν μόνο εξής: Πλέον στις διαδηλώσεις μπορείς να φας ξύλο από αριστούχους, αφού τέτοιοι βαθμοί χρειάζονται για να μπει κάποιος στα τμήματα που οδηγούν στην Ελληνική Αστυνομία (βέβαια, επειδή οι αριστούχοι καμιά φορά χρησιμοποιούν και τον εγκέφαλό τους και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο για την κακιστοκρατία, φυσικά άνοιξαν και την πίσω πόρτα για είσοδο ημετέρων στην Ελληνική Αστυνομία μέσω ειδικών φρουρών κλπ).

Έχοντας κάνει λοιπόν σαφή τη θέση μου, ότι δηλαδή θέλουμε λιγότερα τμήματα, λιγότερους φοιτητές ανά τμήμα, πολύ (εννοώ πολύ) μεγαλύτερη χρηματοδότηση ανά τμήμα και (επιτέλους) μια ολοκληρωμένη εθνική εκπαιδευτική & ερευνητική στρατηγική, θα ήθελα να σημειώσω και το εξής:

Ζούμε σε μια κατάσταση βαθιάς παρακμής όπου οι διευθύνουσες ομάδες που κατέχουν τους θεσμούς (κράτος), είναι στην πραγματικότητα εναντίον του έθνους (ή του λαού, αν προτιμάτε). Αυτή λοιπόν η διευθύνουσα ομάδα, ενώ θεωρητικά θα ήθελε να ενισχύσει τους θεσμούς (πχ το Πανεπιστήμιο), στην πραγματικότητα της είναι εντελώς αδιάφορο πλέον. Όπως κάνουν οι πλούσιοι στις τριτοκοσμικές χώρες, η ομάδα αυτή είναι αυστηρά διαχωρισμένη από την υπόλοιπη κοινωνία: Τα παιδιά της πάνε σε ιδιωτικά σχολεία, εξετάζονται στα ΙΒ και σπουδάζουν στα πανεπιστήμα του εξωτερικού, κοιτώντας  με λύπηση ή βδελυγμία εμάς τους βαλκάνιους ιθαγενείς. 

Μέσα από την τάση αυτή, που αρχικά υπήρχε μόνο στην κορυφή της πυραμίδας αλλά σιγά σιγά πηγαίνει και προς την (και πάλι, ο Μεγαλοδύναμος να την κάνει) ανώτερη-μεσαία τάξη, θα σπάσει ίσως το κοινωνικό συμβόλαιο της μεταπολίτευσης γύρω από τις πανελλήνιες και τον διορισμό στο δημόσιο. Θα σπάσει όμως μέσα από μια διαδικασία αποσάθρωσης η οποία δεν θα αφήσει τίποτα λειτουργικό πίσω της, παρά μόνο κάποιες νησίδες επιστημονικής και ερευνητικής αριστείας αποκλειστικά και μόνο χάρη στην αυταπάρνηση ορισμένων καθηγητών, ερευνητών και φοιτητών. 

Είναι ένας κίνδυνος που πρέπει άμεσα να τον δει πρώτα και κύρια η νεολαία και να απαιτήσει τον εκσυγχρονισμό, την αναδιάρθρωση και την ισχυροποίηση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας, διαδικασία που οπωσδήποτε πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά που περιγράφησαν παραπάνω. Τέλος, αν και θα χρειαζόταν ένα (ή και περισσότερα) άρθρο μόνο για αυτό, δεν γίνεται να μην πει κανείς ότι πρέπει να γίνει και μια πολύ σοβαρή αυτοκριτική στη μέση εκπαίδευση για το επίπεδο των σπουδών που παρέχει. Η αυτοκριτική αυτή οφείλει να ξεκινήσει (και ευελπιστώ ότι θα το κάνει) από την κοινότητα των ίδιων των καθηγητών.

Έξυπνη αλλά επικίνδυνη στρατηγική

Εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι η ελληνική κυβέρνηση αρέσκεται στο να ακολουθεί την εξής - κατά βάση επικοινωνιακή - στρατηγική:

• Ανακοινώνει μια τεράστια, χοντροκομμένη θα έλεγα, απόφαση, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακόμα και "ανοησία". Όπως για παράδειγμα ο αποκλεισμός επιστημόνων και μηχανικών από την έκτακτη βοήθεια των €800 για την επιδημία του κορονοϊού.
• Αμέσως της επιτίθενται  άπαντες, προεξαρχόντων των κατά κανόνα "φιλικά διακειμένων", είτε μιλάμε για ιδιώτες ή για μέσα ενημέρωσης την πέφτουν όλοι (και οι δικοί σου - δείτε τα ελεγχόμενα μέσα) 
• Μετά από κάποιο διάστημα, η κυβέρνηση  ανακαλεί την εν λόγω απόφαση, λέγοντας πως "ακούει την κοινωνία, ακούει τους πολίτες" και "αποδεικνύοντας" πως δεν υποφέρει από την"αλαζονεία της εξουσίας"
• Όσοι προ ολίγου επιτίθονταν, ξαφνικά επικρατούν ενθουσιασμένοι, χειροκροτούν, επευφημούν, λένε πόσο τυχερή είναι η Ελλάς που έχει τέτοια κυβέρνηση και τέτοιον πρωθυπουργό, αναμφίβολα ο καλύτερος που η χώρα είχε ποτέ.
• Εν όσω βεβαίως διαρκούν οι επευφημίες και πάντοτε σε κλίμα ενθουσιασμού, η κυβέρνηση επιτυγχάνει να περνάει την πραγματική της ατζέντα χωρίς να έχει ουσιαστικές αντιδράσεις.

Με τα παραπάνω δεν κατηγορώ. Καθόλου. Απλώς επισημαίνω, αφενός μεν προς τους αντιπολιτευόμενους οι οποίοι φαίνεται πως πέφτουν διαρκώς στην 'επικοινωνιακή παγίδα', αφετέρου δε, κατά κύριο λόγο θα έλεγα, προειδοποιώ τους κυβερνώντες να είναι προσεκτικοί.

Γιατί, ίσως ρωτήσουν. Διότι, το δείχνει η ιστορία, οι επικοινωνιακές στρατηγικές όπως αυτές - πολύ έξυπνες αναμφίβολα - εν τέλει το μόνο που καταφέρνουν είναι να κερδίσουν χρόνο. Η πραγματικότητα έρχεται πάντοτε στην επιφάνεια, πολλές φορές μάλιστα με σκληρό τρόπο. Το είδαμε με τον εκσυγχρονισμό (Σημίτης). Το είδαμε με την επανίδρυση του κράτους (Κωστάκης). Το είδαμε με τα λεφτά που υπάρχουν (Γιωργάκης). Το είδαμε με τα Ζάππεια και την επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου (Σαμαροβενιζέλος). Το είδαμε με το σκίσιμο του μνημονίου (Αλέξης). Το είδαμε φυσικά και με τη συμφωνία των Πρεσπών (Κυριάκος). Δηλαδή, τι άλλο πρέπει να γίνει;

Στην επικοινωνία οι περισσότεροι καλοί ήταν. Αλλού ήταν το πρόβλημα: Στη χάραξη και την υλοποίηση αποτελεσματικών και ρεαλιστικών παραγωγικών στρατηγικών. Εκεί θα κριθεί και η παρούσα κυβέρνηση, όπως κρίθηκαν και κατακρίθηκαν οι προκάτοχοί της.

Επιστροφή στο Β5 και η τεράστια σημασία της δημόσιας παιδείας

Πήγα πριν λίγο να ψηφίσω στο Λύκειο Ασπροπύργου. Βρέθηκα σε μια γνώριμη αίθουσα, η οποία στο μυαλό μου είναι το τμήμα Β5 του Γενικού Λυκείου Ασπροπύργου 1994-95.

Χάρηκα που ήμουν εκεί. Ήταν σε αρκετά καλή κατάσταση, παρότι λίγα πράγματα είχαν αλλάξει. Έχει προστεθεί διαδραστικός πίνακας και προτζέκτορας, ενώ υπήρχαν και κατασκευές που έμοιαζαν με πρόχειρο σκηνικό θεάτρου.

Αν υπάρχει ελπίδα για τον Ασπρόπυργο — όπως βεβαίως και για κάθε κοινωνία — εκείνη βρίσκεται στην εκπαίδευση. Στην προσπάθεια η επόμενη γενιά να μας ξεπεράσει σε όλα τα επίπεδα, πρώτα και κύρια όμως στον ανθρωπισμό και στην αντίληψη για το κοινό καλό.

Δεν μπορώ να μην σημειώσω πως κάτι πολύ περίεργο συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στην ελληνική εκπαίδευση. Όλες οι οικογένειες κάνουν τα αδύνατα - δυνατά ώστε να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία. Η απαξίωση όμως του δημοσίου συστήματος το μόνο που θα κάνει είναι να διευρύνει ακόμα περισσότερο τα υφιστάμενα ρήγματα της κοινωνίας (οποίος ενδιαφέρεται για την σχέση δημόσιας εκπαίδευσης και κοινωνικής συνοχής ας διαβάσει το "The Common Good" του εξαίρετου Robert Reich).

Αγαπητοί γονείς, αν θέλετε να ακούσετε μια σκέψη με ότι σημασία αυτή μπορεί να έχει, στείλτε τα παιδιά σας στο δημόσιο σχολείο, ανεξάρτητα του εισοδήματος ή της αντίληψης σας για τη θέση σας στην κοινωνία.

Ένα δυνατό δημόσιο σχολείο θα σημαίνει μια πιο ισχυρά συνδεδεμένη κοινωνία, πράγμα που με τη σειρά του θα σημάνει καλύτερη ζωή για τα παιδιά σας και τα δικά τους παιδιά αργότερα.

Η βελτίωση των σχολείων δεν είναι τόσο θέμα χρημάτων (μερικές φορές είναι, βεβαίως) αλλά περισσότερο θέμα ενδιαφέροντος. Ασχοληθείτε ενεργά, υποστηρίξτε και εμπιστευθείτε τους καθηγητές και το μέλλον θα είναι σίγουρα καλύτερο.

Τέλος, ας το πω ακόμα μια φορά, ας σταματήσουμε την παράνοια του φροντιστηρίου.

Entrepreneur απ' το Μπραχάμι

Εμβρόντητοι όλοι ακούσαμε χθες τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να μιλά για έναν εικοσάρη από το Περιστέρι που θέλει να κάνει ένα τεχνικό επάγγελμα. Αναρωτιέμαι, όπως φαντάζομαι όλη η Ελλάδα, εάν τελικά οι σύμβουλοι του κ. Μητσοτάκη πληρώνονται από τον ΣΥΡΙΖΑ, εάν εντός της λεγόμενης Νέας Δημοκρατίας υπάρχει κάποια πέμπτη φάλαγγα.

Εν πάση περιπτώσει, η Ελλάδα που κατέρρευσε το 2010 θεωρούσε την επιχειρηματικότητα ως ένα κληρονομικό ή/και ταξικό προνόμιο. Επιχειρήσεις δηλαδή είχες εάν ήσουν πλούσιος ή εάν ήταν επιχειρηματίες και οι γονείς σου.  

Ποιος άραγε δεν είχε ακούσει την φράση "τα λεφτά είτε τα παντρεύεσαι ή τα κληορονομείς"; Ήταν μια φράση αληθινή, βγαλμένη απ' τη ζωή. Μια ζωή που οι μάστορες θέλουμε να αλλάξουμε με όπλο την ομαδικότητα, τη δημιουργικότητα και την αποφασιστικότητά μας. 

Τις δεκαετίες του '50, του '60 και του '70 το αίτημα ήταν η ισότητα των ευκαιριών στη μόρφωση. Έχει ίσως ξεχαστεί πως κάποτε, όχι πολύ παλιά, και η ίδια η παιδεία ήταν ένα ταξικό και κληρονομικό προνόμιο (και δυστυχώς σε κάποιο βαθμό πάει να ξαναγίνει...).

Σήμερα το αίτημα είναι η ισότητα των ευκαιριών στη δημιουργία. Μίλησε για αυτό ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην πρόσφατη εκδήλωση του ΣΕΝ/Junior Achievement στο Μέγαρο Μουσικής.

Η νεοφυής επιχειρηματικότητα, η οικονομία των μαστόρων, έρχεται να αλλάξει την απαράδεκτη κατάσταση αυτή. Στις ΗΠΑ, οι περισσότεροι από τους δισεκατομμυριούχους της ψηφιακής οικονομίας είναι παιδιά μεταναστών.

Η Ευρώπη έχει μείνει πίσω στην επανάσταση αυτή και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση εντός της. Τα πράγματα όμως έχουν αρχίσει να αλλάζουν. 

Καθήκον όλων μας να επιταχύνουμε την αλλαγή αυτή. Πώς; Τόσο με τον λόγο όσο και, κυριώτερα θα έλεγα, μέσα από το προσωπικό μας παράδειγμα.

Ἕκτωρ, Αἴας και Αἰνείας: Διδάγματα για τη σύγχρονη Ελλάδα

Πρέπει να ήμουν στη Δευτέρα ή στην Τρίτη τάξη του Δημοτικού όταν είδα στο σπίτι δυο κάπως περίεργα, χοντρά βιβλία: Την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Αμφότερες, αν δεν κάνω λάθος,  σε μετάφραση των Νίκου Καζαντζάκη και Ιωάννη Κακριδή. Νομίζω πως τότε τα βιβλία αυτά  διδάσκονταν στο Γυμνάσιο.

Για κάποιο λόγο που δεν είμαι σίγουρος πως μπορώ να εξηγήσω, άρχισα να διαβάζω με μεγάλο ενθουσιασμό την Ιλιάδα. Αντίθετα, την Οδύσσεια νομίζω πως ουδέποτε κατάφερα να την τελειώσω – ούτε καν ως μαθητής γυμνασίου, αργότερα. Διάβαζα τις ραψωδίες της Ιλιάδας ξανά και ξανά, απολαμβάνοντας το κείμενο, τις λέξεις και τις τόσο παραστατικές εκφράσεις που περιέχει.

Ποτέ δεν μου άρεσε να διαβάζω για τον Αχιλλέα, τον κορυφαίο των Αχαιών. Ένιωθα ότι σαν ημίθεος που πολεμούσε με θνητούς κατά κάποιο τρόπο προσωποποιούσε την αδικία.  Ένα unfair έναντι των αντιπάλων του θα έλεγα σήμερα. Επίσης σιγά σιγά μειώθηκε το ενδιαφέρον μου για τον Αγαμέμνονα, ειδικά όταν διάβαζα για την ιστορία του μετά τη λήξη του Τρωϊκού Πολέμου. Ο Νέστωρ και ο Διομήδης ήταν αναμφισβήτητα μορφές που τράβηξαν το ενδιαφέρον μου, καμία όμως δεν συγκρινόταν με τον Αίαντα τον Τελαμώνιο και τον Έκτορα.

Για τον Αίαντα θα μιλήσω αναλυτικά σε επόμενη ανάρτηση. Το γεγονός ότι ήταν Βασιλιάς της Σαλαμίνας, την οποία έβλεπα από το μπαλκόνι του σπιτιού μας στον Ασπρόπυργο, βοηθούσε πολύ να τον θεωρήσω λίγο «δικό μας παιδί» και να εντείνει τον θαυμασμό μου.

Για ένα παιδί δημοτικού ήταν πολύ ενδιαφέρον να διαβάζει για τον ήρωα με την τεράστια δύναμη που κατατρόπωνε τους εχθρούς. Ο καλύτερος πολεμιστής των Αχαιών πέραν του ημιθέου Αχιλλέα, ο οποίος όμως αδικήθηκε κατάφορα από τους ίδιους τους συμπολεμιστές του. Σημειώνω πως ο Βασιλιάς της Σαλαμίνας μονομάχησε με τον Έκτορα και υπερίσχυσε – όχι όμως τόσο καθαρά ώστε να του «κατοχυρωθεί» η νίκη στη μονομαχία, που τελικά κρίθηκε ως ισοπαλία.

Όταν ο Πάρης σκότωσε τον Αχιλλέα, οι Αχαιοί τελικά επέλεξαν να δώσουν τα όπλα του τελευταίου στον Οδυσσέα, αδικώντας κατάφορα τον Αίαντα. Εκείνος, δικαίως, εξοργίστηκε. Δεν μπόρεσε, δυστυχώς, να ελέγξει την οργή του. Η Αθηνά όμως τον τύφλωσε και ξέσπασε σε ...ένα κοπάδι πρόβατα. Όταν το πρωί κατάλαβε τι είχε κάνει, ο ίδιος έδωσε τέρμα στη ζωή του. Άδικο τέλος για μια κορυφαία μορφή.

Το δίδαγμά μου από την ιστορία του Αίαντα του Τελαμώνιου είναι σαφές: Η ζωή είναι πολύ συχνά, πολύ άδικη. Η οργή όμως έναντι της αδικίας δεν οδηγεί πουθενά παρά στην απόλυτη καταστροφή, όπως έκανε στον ήρωα από τη Σαλαμίνα. Πρέπει αντίθετα να δεχόμαστε την αδικία, να διδασκόμαστε από εκείνη και να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τους παράγοντες και τις συνθήκες που τη δημιούργησαν. Με αποφασιστικότητα μεγάλη, όχι όμως με οργή.

Επανέρχομαι στον Έκτορα, τον κορυφαίο των «εχθρών» της Ιλιάδας. Πάντα μου φαινόταν μια μαγική προσωπικότητα. Όσο περνούν τα χρόνια η άποψή μου αυτή ενισχύεται. Αναμφίβολα τον θεωρώ παράδειγμα λαμπρό, μορφή διδακτική και καθοριστική για τη συγκρότησή μου – Νομίζω μάλιστα πως πολύ κακώς δεν του έχει δοθεί στην εκπαίδευση η δέουσα σημασία.

Πρώτα και κύρια, ο Έκτορας ηγείται του στρατού της Τροίας σε έναν πόλεμο για τον οποίο ο ίδιος ούτε ευθύνεται ούτε τον επιθυμούσε. Γνώριζε πως ο Πάρης ήταν υπεύθυνος για το επερχόμενο κακό και πρότεινε να λυθεί το θέμα με τον προφανή τρόπο: Μονομαχία του Πάρη με τον Μενέλαο, πράγμα που τελικώς έγινε. Οι Θεοί όμως είχαν αποφασίσει ο πόλεμος να γίνει και έτσι με παρέμβασή τους νικητής δεν αναδείχτηκε.

Ο Έκτορας προτρέπει τον Πάρη να πάρει μέρος στη μάχη.

Στην πορεία ο Έκτορας ήταν ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης του στρατού της Τροίας. Μονομάχησε με πολλούς και μόνο με τον Αίαντα, όπως είπαμε παραπάνω, δεν κατάφερε να επικρατήσει, ερχόμενος ισόπαλος - αν και με ελαφρύ, μη επαρκές δυστυχώς για εκείνον, προβάδισμα του Βασιλιά της Σαλαμίνας. Όταν μονομάχησε με τον Πάτροκλο και επικράτησε, γνώριζε πως έκανε το μοιραίο βήμα.

Ήρθε έτσι ο κορυφαίος των Τρώων αντιμέτωπος με τη μοίρα του. Έπρεπε να μονομαχήσει με τον Αχιλλέα. Ο Έκτορας είναι καλός, είναι πάρα πολύ καλός. Είναι σε επίπεδο τελειότητας για τα μέτρα των θνητών. Ο αντίπαλός του είναι όμως ημίθεος. Η μάχη είναι άδικη και χαμένη εκ των προτέρων.

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης θα πει αιώνες μετά:

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει

όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,

κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε. 

Δεν το γράφω τυχαία. Όσο το σκέφτομαι τόσο συμπεραίνω πως ο Έκτορας αναμφίβολα υπήρξε ο πρώτος από τους "Τριακόσιους" ή έστω ο πρόδρομός τους. Έκανε το χρέος του προς την πατρίδα, έπραξε το δέον γενέσθαι, ακόμα και αν ήταν γνώστης της μοιραίας κατάληξης που θα είχε η προσπάθειά του.

Για ότι σημαίνει η Ελληνική Παιδεία, ο Έκτορας ήταν ένας μεγάλος Έλληνας.

Είναι ιδιαίτερα διδακτική η πορεία της μονομαχίας. Ο Έκτορας σταθμίζει τα δεδομένα. Έρχονται στο προσκήνιο η λογική και το συναίσθημα. Η απόφασή του είναι πάρα πολύ δύσκολη, μα είναι δεδομένη και οριστική. Θα μονομαχήσει, γνωρίζοντας πως θα ηττηθεί. Μετά κυριαρχεί το ένστικτο. Δειλιάζει, φοβάται. Τρέχει να σωθεί. Καταφέρνει όμως να συγκροτήσει τις σκέψεις του, να σταθεί στα πόδια του και να κάνει το καθήκον του. Το κάνει μάλιστα πάρα πολύ καλά. Μόνο εύκολος αντίπαλος δεν ήταν για τον Αχιλλέα! Προσεκτική ανάγνωση της ιστορίας οδηγεί στο ότι ο ημίθεος των Αχαιών είχε διπλή παρέμβαση υπέρ του από την Αθηνά ώστε τελικά να επικρατήσει. Στο τέλος, ξεψυχώντας ο Έκτορας προβλέπει το τέλος του Αχιλλέα.

Η αναλογία με την ίδια τη ζωή είναι προφανής. Από πολύ μικρή ηλικία γνωρίζουμε καλά τη νομοτέλεια που μας διέπει. Το τέλος θα έρθει για όλους και δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να γίνει για να το σταματήσει. Σημασία όμως έχει η διαδρομή. Ο φόβος είναι που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Πρέπει να τον ζήσεις, να τον κατανοήσεις σε βάθος, να μην τον αποφύγεις ως σκέψη, ώστε εν τέλει να καταφέρεις να τον διαχειριστείς, να ανασυγκροτήσεις την σκέψη και τις δυνάμεις σου ώστε τελικά με τις πράξεις σου, με την εντιμότητα, τη δικαιοσύνη και την προσφορά, πράττοντας το δέον γενέσθαι, να δώσεις νόημα στη ζωή σου.

Στο εκπαιδευτικό μας σύστημα νομίζω πως θα έπρεπε να δώσουμε πολύ μεγαλύτερη έμφαση στον Έκτορα. Η αίσθηση της προσφοράς, του καθήκοντος αλλά και η ίδια η αριστεία χωρίς αμετροέπεια, που τόσο έντονα χαρακτήριζε τον ήρωα της Τροίας, είναι οι ποιότητες που έλειψαν τόσο από την Ελλάδα και μας οδήγησαν στην ηθική, κοινωνική και εν τέλει οικονομική χρεοκοπία. Πρέπει όλοι να μελετήσουμε, να διδαχτούμε από το παράδειγμα του Έκτορα. Να είμαστε δίκαιοι. Να πράττουμε τελικά το σωστό, να παίρνουμε τις δύσκολες αποφάσεις όταν χρειάζονται.

Ο Έκτορας πραγματώνει ένα παράδειγμα πολύ απαραίτητο για την ελληνική κοινωνία. Την κοινωνία που, δυστυχώς, έφτασε να θεωρήσει ως πρότυπό της εκείνο του "τζάμπα μάγκα" - κάτι για το οποίο όλοι θα έπρεπε να ντρεπόμαστε.

Στα δύσκολα προβλήματα δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Όταν λέμε ότι "κάποιοι πρέπει να πληρώσουν το τίμημα" πρέπει να ξέρουμε καλά πως στους "κάποιους" συχνά περιλαμβανόμαστε και εμείς οι ίδιοι. Οφείλουμε να ακολουθήσουμε τα βήματα του Έκτορα προς την προσφορά, το καθήκον, την επικράτηση της λογικής και τους συναισθήματος επί του ενστίκτου.

Κλείνω με μια σημείωση - παραπομπή για μελλοντικό κείμενο στο ιστολόγιο αυτό: Μια ακόμα μορφή από το στρατόπεδο των Τρώων που θεωρώ ιδιαίτερα διδακτική είναι εκείνη του Αινεία. Όπως κάποτε, σε μια δύσκολη συζήτηση μου είχε πει με ενθουσιασμό ένας Καθηγητής της Ιατρικής Αθηνών αναφερόμενος σε μερικούς φοιτητές του, "κάποια Ρώμη θα θεμελιώσουν". Καθήκον δικό μας είναι να προσφέρουμε στους νέους τη δυνατότητα να ακολουθήσουν τα βήματα του Αινεία, λεπτομέρειες όμως θα δώσω σε επόμενη ανάρτηση.

Προς το παρόν, δεν μπορώ παρά να εκφράσω εκ νέου το θαυμασμό μου στη μορφή του Έκτορα, την οποία θεωρώ παράδειγμα ζωής παντοτινό.

Tom Leighton, SAT problem, Επιχειρηματικότητα και κρίση στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο

Αναδημοσίευση από το ΕΜΕΑ.gr

Ντάλλας, Τέξας
27 Σεπτεμβρίου 2013

Tom Leighton, SAT problem, Επιχειρηματικότητα και κρίση στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο

Ο Tom Leighton δεν είναι ένας καθόλου τυχαίος άνθρωπος. Καθηγητής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών στο ΜΙΤ, το καλύτερο πανεπιστήμιο στον κόσμο στον κλάδο της πληροφορικής, είναι ταυτόχρονα και ο ιδρυτής της Akamai, της εταιρείας που πραγματικά μεταμόρφωσε το internet στα τέλη του περασμένου αιώνα δημιουργώντας την εμπειρία που οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε σήμερα με την απρόσκοπτη μετάδοση video και εικόνων.

Το «SAT problem» είναι ένα από τα πλέον δύσκολα προβλήματα μαθηματικών στο πεδίο της πληροφορικής («άλγεβρα Μπουλ»), το οποία στα τοπικά προγράμματα σπουδών διδάσκεται στο 4^ο ή 5^ο έτος – εάν και εφόσον φυσικά διδάσκεται.

Στην πρόσφατη επίσκεψή μου στη Βοστώνη πληροφορήθηκα τα ακόλουθα δυο γεγονότα:

1. Ο Tom Leighton διδάσκει το SAT problem στους φοιτητές του ΜΙΤ του 1^ου και του 2^ου έτους (!)
2. Στις σημειώσεις που δίνει αναφέρει στην ιδιότητά του «Καθηγητής ΜΙΤ» και «Ιδρυτής Akamai»

Το σημείο (1) θα το σχολιάσω σε κάποιο επόμενο άρθρο. Θα περιοριστώ να πω μόνο πως η θέση του ΜΙΤ στην κατάταξη των πανεπιστημίων διεθνώς δεν είναι τυχαία, ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια τουλάχιστον το μαθηματικό υπόβαθρο των Ελλήνων αποφοίτων ήταν από τα ισχυρότερά τους σημεία και ότι για κάποιο περίεργο λόγο το «σύστημα» εκπαίδευσης έχει βαλθεί να το καταστρέψει αυτό το ισχυρό σημείο – Κι ας είναι/ήταν από τα λίγα εναπομείναντα.

Το σημείο (2) όμως κρίνω πως αξίζει ιδιαίτερης προσοχής. Οι φοιτητές του ΜΙΤ είναι υπερήφανοι που Καθηγητής τους είναι ο ιδρυτής της εταιρείας που μεταμόρφωσε το ίδρυμα. Αλήθεια, πως θα ένιωθαν οι φοιτητές του ΕΚΠΑ, του ΕΜΠ ή ακόμα και του Πανεπιστημίου Κρήτης σε μια παρόμοια περίπτωση; Θα αντιδρούσαν θετικά ή αρνητικά;

Πέρασα στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης το 1996. Ήταν και παραμένει ένα από τα κορυφαία ιδρύματα της χώρας στον κλάδο της Πληροφορικής. Εκεί είχα την τύχη να γνωρίσω τον αείμνηστο Στέλιο Ορφανουδάκη, Καθηγητή του Τμήματος και Πρόεδρο του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Εκτός των αυτών των ιδιαίτερα σημαντικών ιδιοτήτων ο Στέλιος Ορφανουδάκης είχε και μία ακόμα, την οποία σήμερα κρίνω σημαντικότερη: Ήταν ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε και έκανε πράξη την Forthnet, την εταιρεία που έφερε το internet στην Ελλάδα – καθώς και μια από τις πρώτες στην Ευρώπη.

Αναρωτιέμαι λοιπόν, εάν ο Ορφανουδάκης το 1998, στο μάθημα της Ρομποτικής το οποίο δίδασκε, στις σημειώσεις του έβαζε διπλή ιδιότητα, κατά τα πρότυπα του Tom Leighton το 2013, «Καθηγητής Τ. Ε. Υπολογιστών Π.Κ.» και «Ιδρυτής Forthnet», ποια θα ήταν η αντίδραση των φοιτητών; Ποια θα ήταν η δική μου αντίδραση στο υποθετικό αυτό σενάριο;

Το διάστημα εκείνο ήμουν Πρόεδρος του Συλλόγου Φοιτητών Τ.Ε.Υ./Π.Κ. και εκπρόσωπος των φοιτητών του Π.Κ. στη Σύγκλητο του Ιδρύματος. Φοβάμαι πως, παρά τη μεταγενέστερη δραστηριότητά μου, αντί να υποδεχόμουν με ενθουσιασμό την κίνηση αυτή μάλλον θα ήμουν σκληρός επικριτής της – ίσως μάλιστα να οργάνωνα και φοιτητικές κινητοποιήσεις εναντίον της.

Με την σκέψη αυτή στο μυαλό μου διακατέχομαι από ανάμεικτα συναισθήματα απογοήτευσης, θλίψης ακόμα και πανικού. Αν εγώ ο ίδιος, που δυο χρόνια μετά ξεκίνησα ένα start-up, με μεγάλη υποστήριξη από τον Στέλιο Ορφανουδάκη και όλη την τότε ακαδημαϊκή κοινότητα,  μάλλον θα ήμουν αρνητικός στο υποθετικό αυτό σενάριο, πόσο μάλλον τα παιδιά, οι φοιτητές που δεν έχουν καμίαν σχετική κατεύθυνση; Γιατί άραγε η κοινωνία μας είναι τόσο αρνητική στην επιχειρηματικότητα;

Ακόμα και αν δικαίως η κοινωνία είναι αρνητική προς την επιχειρηματικότητα, αφού ως «επιχειρηματίες» προβάλλονται εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, γιατί αυτήν την ύστατη ώρα δεν βλέπουμε την ανάπτυξη της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας ως τη μοναδική διέξοδο από τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε;

Η Ελλάδα έχει πολλούς ερευνητές που θα μπορούσαν να είναι στη θέση του Tom Leighton. Τόσο στην Πληροφορική όσο και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα. Ο αείμνηστος Στέλιος Ορφανουδάκης ήταν ένας από αυτούς.  Αντί όμως να τους ενθαρρύνει, αντί να τους προτρέπει να πραγματώσουν τη δημιουργικότητα και την επιστημονική αριστεία τους παράγοντας προστιθέμενη αξία για τη χώρα και δημιουργώντας ποιοτικές θέσεις εργασίας, αντίθετα τους αποθαρρύνει συστηματικά, τους θέτει στο περιθώριο και τους κάνει σαφές πως αν «επιχειρήσουν» θα «μπλέξουν». Πολύ απλά λοιπόν, οι Έλληνες ερευνητές δεν βρίσκουν τον δρόμο της αξιοποίησης των ερευνητικών τους αποτελεσμάτων στην οικονομία με αποτέλεσμα αφενός η οικονομία να εξαρτάται πλήρως από τις εισαγωγές αφετέρου τα πανεπιστήμια να δημιουργούν στρατιές ανέργων.

Τι μπορεί να γίνει; Πρώτα απ’ όλα κάθε Έλληνας φοιτητής πρέπει να μάθει για τον Tom Leighton, την Akamai και το SAT problem – το οποίο πρέπει να  ζητά να το διδάσκεται, μαζί με άλλα απαιτητικά θέματα, νωρίς στις σπουδές του. Πολύ περισσότερο, ήδη από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση πρέπει οι νέοι να αποκτούν επιχειρηματική παιδεία. Να ανακαλύπτουν τη χαρά της δημιουργίας μέσα από τη μελλοντική επαγγελματική τους αποκατάσταση.

Με λίγα λόγια λοιπόν πρέπει να καταστεί συλλογικό μας όραμα αφενός η κατακόρυφη αύξηση του ποιοτικού επιπέδου των σπουδών (άρα, κάποιοι φοιτητές να μην τα καταφέρνουν  και να το αφήνουν ή να δοκιμάζουν κάτι άλλο), αφετέρου οφείλει να ανοίξει ο δρόμος της σύνδεσης της επιστημονικής αριστείας με την επιχειρηματική καινοτομία.

Η Ελλάδα σήμερα είναι σε πολύ δύσκολη θέση. Έχει όμως το ατελείωτο συμβολικό της κεφάλαιο καθώς και εξαιρετικό ανθρώπινο κεφάλαιο. Το οικονομικό κεφάλαιο που λείπει θα βρεθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Οι προοπτικές είναι εξαιρετικά καλές αρκεί να αφυπνίσουμε τη δημιουργικότητά μας και να αναπτύξουμε την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας πάνω σε υγιείς βάσεις.

Αν τα κάνουμε όλα αυτά, ελπίζω πως ο φοιτητής του 2013 όχι μόνο δεν θα αντιδράσει αν δει έναν νέο Στέλιο Ορφανουδάκη να είναι Καθηγητής του και ιδρυτής μιας καινοτόμου εταιρείας, αλλά θα είναι υπερήφανος για εκείνον, για το ίδρυμα και θα φροντίσει να προοδεύσει ώστε να γίνει ακόμα καλύτερος από εκείνον – και γιατί όχι, να κάνει ακόμα καλύτερες, βιώσιμες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις.

Θα το πω όσο πιο απλά γίνεται: Η θέση των επιχειρήσεων σήμερα είναι μέσα στις Σχολές! Προς Θεού, όχι για «cheap labor» φοιτητών που φτιάχνουν web sites («e-Government Portals») αλλά για επιχειρήσεις τεχνολογιών αιχμής που παράγουν στην Ελλάδα, δημιουργώντας πολλές και ποιοτικές θέσεις εργασίας, και πωλούν τις υπηρεσίες και τα προϊόντα τους σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το ελληνικό πανεπιστήμιο πρέπει να γίνει κύτταρο της οικονομίας της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Οι επόμενες Akamai σε όλους τους κλάδους θα μπορούσαν να ξεκινήσουν στην Ξάνθη, τα Γιάννενα, την Πάτρα και το Ηράκλειο.

Είμαι βέβαιος πως, αργά ή γρήγορα, οι επόμενες Akamai θα ξεκινήσουν ξεκινήσουν στην Ξάνθη, τα Γιάννενα, την Πάτρα και το Ηράκλειο.

Ο Δημήτρης Τσίγκος είναι ιδρυτής της StartTech Ventures, θερμοκοιτίδας επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας. Ήταν στους ιδρυτές της Virtual Trip, του πρώτου φοιτητικού start-up, και στη συνέχεια συμμετείχε σε πλήθος άλλων επιχειρήσεων πληροφορικής. Είναι Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Νέων Επιχειρηματιών και Πρόεδρος της Ελληνικής ΈνωσηςΝεοφυών Επιχειρήσεων ενώ έχει επιλεγεί στους 40 Ευρωπαίους ηγέτες κάτω τηςηλικίας των 40 ετών. Αυτό το διάστημα συμμετέχει στο Πρόγραμμα IVLP/ ANB του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ.

H Πληροφορική ως Ιφιγένεια της Οικονομικής Ολιγαρχίας

Είχα την τύχη πρόσφατα να βρεθώ σε τέσσερα σημαντικά διεθνή συνέδρια που επικέντρωσαν τις συζητήσεις τους στο ζήτημα της ανεργίας των νέων και στο ρόλο που μπορεί να παίξει η επιχειρηματικότητα για την αντιμετώπισή της. Τα συνέδρια αυτά ήταν το "Saving Europe's Lost Generation" στις Βρυξέλλες 15 Μαΐου, το "Economic Ideas Forum" στο Ελσίνκι 6 & 7 Ιουνίου, το "40 under 40" στην Αθήνα 13-15 Ioυνίου και το G20 Young Entrepreneurs Alliance Summit 2013 στη Μόσχα 15-17 Ιουνίου.

Πολλές διαφορετικές απόψεις ακούστηκαν από εκλεκτούς ομιλητές στα συνέδρια αυτά. Προσωπικά στήριξα με πάθος την ανάγκη για την ανάπτυξη της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας ως μονόδρομο για την Ευρώπη, όχι μόνο για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων αλλά γενικότερα για την επίτευξη οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητα μακροπρόθεσμα. Σε κάθε περίπτωση και με ιδιαίτερα εντυπωσιακό τρόπο ένας ήταν ο κοινός τόπος σχεδόν όλων των ομιλητών: Η τεράστια σημασία της Πληροφορικής στην κοινωνία και στην οικονομία. Η νέα οικονομία θα είναι η ψηφιακή οικονομία όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε. Με λίγα λόγια, η Πληροφορική θα παίξει τον καθοριστικό ρόλο για την επιτυχία των οικονομικών δραστηριοτήτων σε όλους τους κλάδους, από τη γαστρονομία και τον πολιτισμό μέχρι την ενέργεια και τις μεταφορές.

Ιδιαίτερα μεγάλο ενδιαφέρον είναι η τοποθέτηση του Nicolas Petit, COO της Microsoft Γαλλίας, στο 40 under 40 που έγινε στην Αθήνα. Συζητούσαμε για το ζήτημα της πολυγλωσσικότητας στην Ευρώπη και πως μπορούμε αφενός να διαφυλάξομε και να αναδείξουμε το συμβολικό κεφάλαιο που ορίζει μια γλώσσα ενώ παράλληλα διευκολύνουμε τις εμπορικές συναλλαγές και τη δημιουργία ενιαίας, Ευρωπαϊκής συνείδησης. Η θέση του Nicolas ήταν ρηξικέλευθη: Δεύτερη γλώσσα στο εκπαιδευτικό σύστημα κάθε Ευρωπαϊκής χώρας, δεν πρέπει να είναι τα Αγγλικά, ούτε τα Γαλλικά, ούτε τα Γερμανικά ή τα Ισπανικά. Αντίθετα, ήδη από την Πρώτη Δημοτικού, ως δεύτερη γλώσσα πρέπει να διδάσκεται ο προγραμματισμός! (Coding should be the second language in Europe).

Η θέση αυτή που με ενθουσιασμό έγινε δεκτή και επικροτήθηκε από τους 40 Ευρωπαίους νέους ηγέτες κάτω των 40 είχε πρακτικά ακουστεί και στα άλλα τρια συνέδρια. Περιέχει δυο σημαντικότατους άξονες: Προγραμματισμός ως δεύτερη γλώσσα - δηλαδή ο προγραμματισμός ως στοιχείο αλφαβητισμού, και μάλιστα Προγραμματισμός από την Πρώτη Δημοτικού! Είναι μια ιδιαίτερα προωθημένη άποψη που όπως εξηγούν οι υποστηρικτές της "είναι μια από τις τελευταίες ελπίδες της Ευρώπης να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητα και εν τέλει το ρόλο της στο παγκόσμιο σκηνικό του 21ου αιώνα".

Στη Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας, μάλλον τη σημαντικότερη εθελοντική επαγγελματική οργάνωση σε αυτήν τη χώρα, μιλούσαμε για χρόνια για την ανάγκη του ψηφιακού αλφαβητισμού και τις στρατηγικές που έπρεπε να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν για την επίτευξή του. Με λύπη λέω σήμερα πως κάναμε λάθος. Είναι απαράδεκτος πλεονασμός η φράση "ψηφιακός αλφαβητισμός". Στην πραγματικότητα μιλάμε πλέον για σκέτο αλφαβητισμό - ή μάλλον για τον νέο αναλφαβητισμό.

Ποια ήταν η αντίληψη στην Ελλάδα για τον σύγχρονο αλφαβητισμό; Οι "εκσυγχρονιστές" - ο Θεός να τους κάνει - που είχαν το τιμόνι της χώρας από το 1996 έως το 2004 έλεγαν πως οι Πληροφορικοί "δεν ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση" και "δεν είναι ικανοί για εκπαίδευση". Τι συνέβη τελικά; Θεολόγοι, Γυμναστές, Καλλιτεχνικοί, Μουσικοί και διάφορες άλλες ειδικότητες με "σεμινάρια 400 ωρών" διορίστηκαν ως Καθηγητές Πληροφορικής. Ας μην εκπλήσσεται κανείς λοιπόν για το επίπεδο του ψηφιακού αναλφαβητισμού σήμερα.

Άλλαξε τίποτα από το 2004 έως σήμερα; Απολύτως τίποτα. Τα ίδια και χειρότερα. Καμία στρατηγική για τον ψηφιακό αλφαβητισμό. Αντίθετα υπήρχε στρατηγική πλουτισμού με εμπόριο ελπίδας. Πόσοι και πόσοι δεν πήραν "γνωστό πιστοποιητικό γνώσεων χρήσης υπολογιστή", το οποίο έφτασαν να πουλάνε μέχρι και τα περίπτερα, για να "πάρουν μόρια στον ΑΣΕΠ"; Τι λες εσύ αγαπητέ αναγνώστη, οι άνθρωποι αυτοί ήταν ψηφιακά αλφαβητισμένοι ή ψηφιακά αναλφάβητοι;

Τι συμβαίνει τώρα; Έχει βγει ένα ιδιότυπο "κρεβάτι Προκρούστη". Δεν πιάσαμε τους στόχους του Μνημονίου, κινδυνεύουμε πάλι να μην πάρουμε τη δόση, χρειάζονται κάποιες κινήσεις "εντυπωσιασμού" για να πούμε στους κουτόφραγκους (;) ότι "κοιτάξτε να δείτε, μπορεί να μην πετύχαμε τους στόχους αλλά κοιτάξτε εδώ τι κάναμε! Τα βάλαμε με τις συντεχνίες, ρίχνουμε γροθιά στο μαχαίρι, επιχειρούμε να λύσουμε χρονίζοντα προβλήματα δεκαετιών. Προσπαθούμε, δώστε μας χρόνο". Στο πλαίσιο αυτό έγινε, ότι και όπως έγινε, η ΕΡΤ. Τώρα περιμένουμε και το επόμενο βήμα.

Παρατηρούμε όλοι διάφορους "έγκριτους" "δημοσιογράφους" - ο Θεός να τους κάνει και έγκριτους και δημοσιογράφους - να λένε ότι οι "Καθηγητές Πληροφορικής δεν πατάνε στα σχολεία". Γιατί να μην τους απολύσουμε λοιπόν; Εξαιρετικά!

Δεν νομίζω πως σηκώνει μεγάλη ανάλυση. Ας πούμε όμως τα προφανή:
- Όπως όλη η Ευρώπη έτσι και η Ελλάδα, ακόμα περισσότερο μάλιστα, αν θέλει να επιβιώσει οφείλει να αναπτύξει τις ψηφιακές δεξιότητες
- Στον 21ο αιώνα αλφαβητισμός σημαίνει ψηφιακός αλφαβητισμός
- Στον 21ο αιώνα δεύτερη γλώσσα είναι ο Προγραμματισμός και αρχίζει να διδάσκεται από την Πρώτη Δημοτικού
- Αν χρειάζεται να συγχωνεύσουμε Σχολεία, αφού ζούμε σε "συνθήκες πολέμου", ας το κάνουμε.
- Αν χρειάζεται να επιστρέψουμε σε 35 παιδιά / τάξη, αφού ζούμε σε "συνθήκες πολέμου", ας το κάνουμε.
- Αν χρειάζεται να απολύσουμε καθηγητές Πληροφορικής (και όχι μόνο πληροφορικής) που  τεκμηριωμένα "δεν πατάνε στο Σχολείο" ή κρίθηκαν για άλλο λόγο επίπορκοι, ας το κάνουμε.
- Σε καμία όμως απολύτως περίπτωση δεν μπορεί να μειωθεί το γνωστικό αντικείμενο της Πληροφορικής στην Πρωτοβάθμια και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση! Πολύ περισσότερο μάλλον πρέπει να αυξηθεί κατακόρυφα, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά.
- Να μεταταχθούν άμεσα οι διάφοροι "αλεξιπτωτιστές" "καθηγητές" "πληροφορικής" (Θεολόγοι, Γυμναστές, Μουσικοί, κλπ) στην κανονική τους ειδικότητα
- Με δεδομένα τα παραπάνω βήματα (συγχώνευση σχολείων, σύμπτηξη τάξεων, απολύσεις επιόρκων), πιθανότατα πρέπει να αυξηθεί ο αριθμός των Καθηγητών Πληροφορικής (αληθινών αυτή τη φορά) ώστε να μπορέσει να υλοποιηθεί ένα νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα αξασφαλίζει τον αλφαβητισμό του ελληνικού πληθυσμού με όεους 21ου αιώνα.

Η χώρα μας έχει πτωχεύσει. Για να μπορέσει να ξανασταθεί στα πόδια της θα στηριχτεί πρώτα και κύρια στο ανθρώπινο κεφάλαιό της. Τόσο οικονομικά, όσο κοινωνικά όσο και πολιτικά. Ο αλφαβητισμός είναι μια αυτονόητη προϋπόθεση. Αλφαβητισμός εν έτει 2013 σημαίνει ουσιαστική εκπαίδευση Πληροφορικής από την Πρώτη Δημοτικού.

Διαφορετικά, απλά κοροϊδευόμαστε.

Είναι γνωστό ότι πολλοί μας κοροϊδεύουν πολύ και για πολύ χρόνο. Είναι όλοι εκείνοι που περιγράφουμε με τον όρο "οικονομική ολιγαρχία". Όλοι εκείνοι που έχουν φροντίσει οι έχοντες να παραμένουν πρακτικά ανέγγιχτοι, αν όχι ενισχυμένοι, από την κρίση και οι χαμηλόμισθοι, οι χαμηλοσυνταξιούχοι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες να έχουν περάσει τα πάνδεινα.

Αυτή η οικονομική ολιγαρχία έχει βασικά δυο εργαλεία: Το "πολιτικό" σύστημα και τα μέσα "ενημέρωσης". Το σύστημα αυτό ψάχνει μια νέα Ιφιγένεια που θα τη θυσιάσει για τη διάσωσή του. Η πληροφορική φαντάζει ως μια εξαιρετική περίπτωση για τον σκοπό αυτό. Είναι έτοιμοι να το κάνουν.

Θα τους αφήσουμε;

Διδάσκεται η επιχειρηματικότητα;

Πρόσφατα δημοσίευσα ένα άρθρο για τα σεμινάρια παρακμής, την δραματική εκείνη στρέβλωση που προσπαθούν να εισαγάγουν στην κοινότητα της επιχειρηματικότητας. Πωλούν ελπίδα ψεύτικη σε νέους απελπισμένους από την ανεργία λέγοντας τους ότι "θα γίνουν επιχειρηματίες σε δέκα μέρες". Πρόκειται δυστυχώς για πραγματικό έγκλημα.

Από τα διάφορα σχόλια που πήρα ξεχώρισα ένα, ανώνυμο δυστυχώς, που ρωτούσε αν και πως διδάσκεται η επιχειρηματικότητα. Απαντώ λοιπόν: Ναι, διδάσκεται!

Διδάσκεται κυρίως από την μητέρα και τον πατέρα στην βρεφική & προνηπιακή ηλικία. Τότε που διαμορφώνονται τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα, της συμπεριφοράς, της προσωπικότητας συνολικά. Τότε που δεν έχει σημασία τι λέμε στο παιδί, αλλά τι βλέπει το παιδί να κάνουμε. Διότι απλά εκείνο μιμείται, μαθαίνει, διαμορφώνεται.

Αν λοιπόν θέλουμε να διδάξουμε την επιχειρηματικότητα ας προσέξουμε πρώτα και κύρια το προσωπικό μας παράδειγμα. Γονείς κλέφτες και τεμπέληδες δύσκολα θα δημιουργήσουν ένα δημιουργικό άτομο που θα προσφέρει στην κοινωνία, που θα είναι φορέας της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Είναι δυστυχώς επειδή οι επιτυχημένοι της εποχής μας έχουν κατά κανόνα βασιστεί στην κουλτούρα της αρπαχτής, στην κλοπή δηλαδή, που συνήθως οι γόνοι τους επιλέγουν δρόμους παρακμής. 

Στην οικογένεια λοιπόν. Εκεί διδάσκεται η επιχειρηματικότητα. Άντε και στον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο. Εκεί μαθαίνει κάνεις να απολαμβάνει της χαρά της δημιουργίας, την ευτυχία της προσφοράς, την αξία της ομάδας. Αν δεν το κάνει εκεί, αργότερα είναι μάλλον αδύνατον. 

Απαξιώνουμε λοιπόν την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση σε μια στρατηγική για την επιχειρηματικότητα; Τίποτα δεν μπορεί να γίνει εκεί;

Σαφώς και μπορούν πολλά να γίνουν! Μπορεί και πρέπει να υπάρχει ένα πλαίσιο προώθησης της δημιουργικότητας και της αποτελεσματικότητας σε όλα τα επίπεδα. Μια νέα λύση να επιβραβεύεται επιπλέον της σωστής που λέει το βιβλίο. Έτσι θα έχουμε καινοτομία. Οι ομαδικές εργασίες να επιβραβεύονται επιπλέον των ατομικών. Έτσι θα δημιουργήσουμε κουλτούρα συνεργασίας.

Η επιχειρηματικότητα λοιπόν δεν μπορεί να είναι "ένα μάθημα" αλλά οφείλει να είναι μια ευρύτερη αντίληψη, μια φιλοσοφία που θα διέπει όλα τα διδασκόμενα μαθήματα σε όλες τις βαθμίδες. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν μαθηματικά και φιλολογία. Αυτές είναι οι αρχές, αυτά είναι τα θεμέλια, χωρίς αυτά πάμε ολοταχώς στην παρακμή. Στα μαθηματικά και την φιλολογία όμως, όπως και σε όλα τα άλλα βασικά μαθήματα, πρέπει να εφαρμοστούν μέθοδοι που θα οδηγούν σε δράσεις δημιουργικότητας και συνεργασίας. Έτσι θα δημιουργήσουμε αληθινή επιχειρηματική παιδεία και όχι με κάθε λογής "σεμινάρια" και "ειδικούς".

Αν το κάνουμε τα παραπάνω θα έχουμε προχωρήσει πολύ πέρα από την "εκμάθηση της επιχειρηματικότητας". Θα έχουμε θέσεις τα θεμέλια της οικονομίας της δημιουργικότητας και της συνεργασίας. Του μοναδικού δρόμου δηλαδή προς την ευημερία και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Tα παραπάνω ισχύου διότι, όπως πολλές φορές έχουμε πει, η επιχειρηματικότητα είναι κάτι πάρα πολύ διαφορετικό από το "κάνω εταιρεία", όπως δυστυχώς το αντιλαμβάνεται η δημόσια συζήτηση στην εποχή μας. Η επιχειρηματικότητα τελικά είναι μια αντίληψη, μια στάση ζωής. Η ετοιμότητα και η αποφασιστικότητα για ανάληψη δράσης προς υλοποίηση συγκεκριμένων στόχων. Είτε είναι κανείς αυτοαπασχολούμενος, ή ιδιωτικός ή και δημόσιος υπάλληλος - Ο τύπος της εργοδοσίας είναι απολύτως αδιάφορος ως προς την επιχειρηματικότητα η οποία ευαγγελίζεται μια νέα σχέση με την εργασία που θα έχει στο επίκεντρό της τη δημιουργία.

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απολύτως αδύνατον να διδάξεις την επιχειρηματικότητα με σεμινάρια, με ειδικούς και με "μαθήματα επιχειρηματικότητας".

Όσοι αδιαφορώντας κατάφορα για τον ορθό λόγο & το δέον γενέσθαι κερδοσκοπώντας προωθούν "σεμινάρια επιχειρηματικότητας" απλώς επαναφέρουν θλιβερά την αντίληψη του "νερού του Καματερού". Ευτυχώς, θα έχουν και την ίδια κατάληξη. Η κοινωνία όμως θα προχωρήσει μπροστά.

Καθένας από εμάς είναι δυνητικός φορέας της αλλαγής. Καθένας από εμάς είναι δυνητικός εκπαιδευτής της επιχειρηματικότητας. Ας αναλάβουμε τώρα τις ευθύνες μας.

ΤΕΙ - Deree - Αγγλία και η εθνική παράνοια πανελληνίων & φροντιστηρίου

Είναι Αύγουστος του 1995 και κολυμπάω με τον Βασίλη στις Κουκουναριές σε μεγάλη απόσταση από την ακτή. Πριν λίγο είχαμε κάνει το τηλεφώνημα στον Ασπρόπυργο (δεν υπήρχαν κινητά τότε) και είχαμε μάθει τα άσχημα νέα. Οι γονείς είπαν "δεν πειράζει" και "κάθε εμπόδιο για καλό". Είμαι σίγουρος πως και εκείνοι παρέμεναν αμίλητοι όλην αυτήν ώρα. Με μένα, δεν ασχολήθηκε κάνεις. Ούτε κι εγώ, εδώ που τα λέμε.

Σχεδόν 20 στην ιστορία, 19+ στην κοινωνιολογία, 18+ στην έκθεση. Δεν μπορείς να πεις ότι είχε πάει και άσχημα! Κάθε άλλο μάλλον. Τον θυμάμαι καλά, την τρίτη χρονιά είχε προσπαθήσει πολύ σοβαρά. Τα άτιμα τα μαθηματικά όμως ήταν απελπιστικά χαμηλά. Η ΑΣΟΕΕ, την οποία είχε τελειώσει ο μπαμπάς το '60 κάνοντας μάλιστα μετά και το "έτος εξειδικεύσεως" (το πρώτο μεταπτυχιακό πρόγραμμα που έκανε το ΟΠΑ...), ήταν πια μακρινό όνειρο.

Η ώρα περνούσε, κουβέντα όμως δεν έβγαινε.

" ΤΕΙ - Deree - Αγγλία !" είπε ξαφνικά ο Βασίλης ενώ κολυμπούσαμε ακόμα και ξαφνικά νιώσαμε και οι δύο σαν να έχουμε πέσει απ'τον τέταρτο όροφο και την γλυτώσαμε με γρατζουνιές. Επιτέλους, είχε βρεθεί μια λύση. Μια λύση που μπορούσαμε να υποστηρίξουμε με αποφασιστικότητα έναντι οποιουδήποτε. Είχαμε εν τέλει βγει από το αδιέξοδο.

Ήταν εντελώς αδιανόητο να μην σπουδάσει. Όπως κι εγώ άλλωστε. Όπως σχεδόν όλοι οι συμμαθητές μας. Γιατί άραγε; Για διάφορους λόγους. Κυρίως γιατί στο αμείλικτο ερώτημα "τι δουλειά θα κάνεις όταν μεγαλώσεις;" από την πρώτη δημοτικού και μετά όλες οι απαντήσεις αφορούσαν επαγγέλματα αυστηρά πανεπιστημιακής μόρφωσης. Επίσης, είτε μας αρέσει ή όχι, όταν και οι δυο γονείς "έχουν σπουδάσει", φαντάζει μάλλον περίεργο το παιδί να μείνει εκτός πανεπιστημίου.

Για την ιστορία την ίδια χρονιά είχα δώσει και εγώ πανελλήνιες. Με 10+ μαθηματικά, ~14 Χημεία & Φυσική και 15 στην έκθεση έμεινα μακριά από τα Τμήματα που είχα δηλώσει. Πέρασα όμως στο "τελευταίο ΤΕΙ" που είχα δηλώσει "για την αναβολή", το οποίο τότε δεν ήταν άλλο από το "Τμήμα Φυτικής Παραγωγής - Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας - ΤΕΙ Κοζάνης - Παράρτημα Φλώρινας". Τι μου έμεινε από αυτό; Μια εξαιρετική εκδρομή στην Φλώρινα για την εγγραφή, η ακτινογραφία θώρακος που ακόμα κοσμεί τον τοίχο στο δωμάτιό μου, τα λιοντάρια στο ζωολογικό κήπο που μάλλον ένιωθαν εντελώς εκτός κλίματος και οι καταπληκτικές Πρέσπες. Θυμάμαι ακόμα και την 'Αννυ από το πρώτο μου φοιτητικό βράδυ - για αυτό όμως μάλλον θα μιλήσω μια άλλη φορά. Ας πω μόνο πως η πρώτη εντύπωση φοιτητικής ζωής δεν επιβεβαιώθηκε από τα πολλά χρόνια που ακολούθησαν.

ΤΕΙ - Deree - Αγγλία ήταν λοιπόν η λύση στο αδιέξοδο. Ο Βασίλης τελικά επέλεξε την Αγγλία.. Έτσι και έγινε λοιπόν: A-levels στο Κολλέγιο την χρονιά 1995-96, εισαγωγή στο Cranfield University, λουκουμάδες για πέντε μέρες στον Ασπρόπυργο τον Σεπτέμβρη του 1996, HND το 1998, BSc το 1999 και MSc το σωτήριο έτος 2000. Χωρίς αμφιβολία λοιπόν, το τέλος του κόσμου που βιώσαμε εκείνο το καλοκαιρινό μεσημέρι του 1995 στις Κουκουναριές της Σκιάθου δεν είχε καμία, μα καμία απολύτως σχέση με την πραγματικότητα. Υπάρχει ζωή και μετά τις πανελλήνιες.

Θέλησα να γράψω το άρθρο αυτό λόγω των αποτελεσμάτων των πανελληνίων εξετάσεων που ανακοινώθηκαν πρόσφατα και επειδή πιστεύω βαθιά πως η εθνική παράνοια γύρω από το θεσμό των πανελληνίων και το μαύρο, ένοχο business του φροντιστηρίου είναι από τους σημαντικότερους υπεύθυνους του καταντήματος που βιώνουμε στη χώρα μας εν έτει 2012.

Οι αγρότες κλείνουν τον δρόμο και φωνάζουν "δεν έχουμε να πληρώσουμε τα φροντιστήρια των παιδιών μας". Υπάρχουν οικογένειες με μηνιαίο εισόδημα 800 € που δίνουν 300 € για φροντιστήριο "για το μέλλον των παιδιών τους". Οι τιμές φροντιστηρίου στο Κερατσίνι είναι σε ίδια τάξη μεγέθους με το Κεφαλάρι. Το φροντιστήριο είναι το σημαντικότερο είδος πρώτης ανάγκης στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Έχουμε τρελαθεί όλοι λοιπόν;

Πραγματικά, δεν ξέρω.

Η ερμηνεία που δίνω είναι η ακόλουθη: Πίσω από την παράνοια των πανελλαδικών και του φροντιστηρίου κρύβεται ένα κοινωνικό κοινό μυστικό, ένα ηθικό συμβόλαιο μεταξύ των μιζοκομμάτων και του λαού που δεν έσπασε μέχρι σήμερα: 

Όποιος καταφέρει να μπει στο Πανεπιστήμιο δικαιούται να "αποκατασταθεί". 

Πραγματικά, το μοναδικό παράδειγμα παγκοσμίως μιας "entitlement economy" όπως έλεγε η Founding Chair του G20 Young Entrepreneurs Alliance. Μέρι εκεί έφτασε η χάρη μας. Entitlement economy. Αν έμπαινες στο Πανεπιστήμιο, είχες δικαίωμα στην αποκατάσταση. Αυτό ήταν λοιπόν το Return-on-Investment της ελληνικής οικογένειας: Θα τα σκάσουμε χοντρά για να μπει το παιδί στο Πανεπιστήμιο, μετά όμως θα αποκατασταθεί!

Έτσι ίσως ερμηνεύονται και οι δυο μοναδικές σταθερές στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης:

1. Οι πανελλήνιες είναι αδιάβλητες

2. Κανείς δεν απολύεται από το δημόσιο.

...θυμίζω εξάλλου πως μια φορά το 1979 με τον ανεπανάληπτο Γ. Ράμμο διέρευσαν τα θέματα των πανελληνίων πράγμα που συνετέλεσε τα μέγιστα στην κατάρρευση της τότε κυβέρνησης.

Ένα τελευταίο ζήτημα που θέλω να θίξω, μάλλον το σημαντικότερο από όλα τα παραπάνω, είναι εκείνο του μηχανογραφικού δελτίου. Εκείνου του μηχανισμού δηλαδή που δημιουργεί δυστυχισμένους ανθρώπους. Εδώ και αν μιλάμε για παράνοια! Θυμάμαι πολύ καλά ένα (σχεδόν*) συμφοιτητή μου στο Μαθηματικό Κρήτης που έλεγε την εξής ιστορία: Είχε γράψει πολύ καλά στις πανελλήνιες και ήρθε η ώρα να συμπληρώσει το μηχανογραφικό. "Θα βάλω πρώτη επιλογή το Μαθηματικό!", είπε με χαρά. Αμέσως γονείς, αδέρφια, συγγενείς, καθηγητές, φίλοι, γνωστοί, με ένα στόμα - μια φωνή, έπεσαν πάνω του και φώναζαν! ΕΙΣΑΙ ΤΡΕΛΟΣ; ΘΑ ΒΑΛΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ; ΑΦΟΥ ΜΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΒΑΘΜΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ! 

Αν αυτό δεν είναι Ο ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ  τότε τι είναι;;;;

Ευτυχώς ο (σχεδόν) συμφοιτητής βρήκε στο θάρρος να τους στείλει όλους στον αγύριστο και να κάνει την επιλογή που ήθελε. Πολύ φοβάμαι πως ήταν μια μικρή μειοψηφία. Με στατιστικά ασφαλές δείγμα, γνωρίζω πως ήταν μια μικρή μειοψηφία.

Δημιουργήσαμε γενιές δυστυχισμένων ανθρώπων. Γενιές νέων που δεν σπούδασαν αυτό που ήθελαν. Γενιές νέων που δεν κυνήγησαν το όνειρό τους. Απλά, έκαναν "αυτό που πρέπει". Έγιναν πολιτικοί μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι, αντί να γίνουν ίσως μαθηματικοί, βιολόγοι, φιλόλογοι ή ότι άλλο επιθυμούσαν. Αντί ακόμα να κάνουν ένα τεχνικό ή ένα αγροτικό επάγγελμα. Ένας κοινωνικά αποδεκτός φασισμός είναι αυτός.

Σε μια ανοιχτή συζήτηση στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών πρόσφατα είπα πως "μόνος δρόμος για να βγούμε από την κρίση είναι να ανακαλύψουμε ξανά τη χαρά της δημιουργίας". Αναγκαία και ικανή συνθήκη για αυτό είναι να δημιουργήσουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που επιτρέπει στους νέους να θελήσουν και να βιώσουν τη χαρά της δημιουργίας. Για να γίνει αυτό, ριζικές, ριζοσπαστικές αλλαγές απαιτούνται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. 

Σαν "γέφυρα" για επόμενο σχετικό άρθρο - πρόταση, θα πω ότι ένα μεγάλο πρώτο βήμα θα ήταν στην εκπαίδευση να ξαναβρούν οι λέξεις το αυθεντικό νόημά τους.