Όπισθεν ολοταχώς: Από τον πολιτικό πίσω στον θρησκευτικό όρκο

Θυμάμαι πως τον Ιανουάριο του 2015 ο Αλέξης Τσίπρας πριν ορκιστεί πρωθυπουργός έκανε μια επίσκεψη στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Κ.κ. Ιερώνυμο Β', τον οποίο και ενημέρωσε ότι ενώ μεν δεν εσκόπευε να δώσει θρησκευτικό όρκο, επιθυμούσε να έχει μια καλή συνεργασία με την Εκκλησία της Ελλάδος.

Κάθε λογικός πολίτης πρέπει να χάρηκε πολύ βλέποντας τον τότε πρωθυπουργό να δίνει πολιτικό όρκο, όπως είναι η ευρωπαϊκή πρακτική, ανεξάρτητα των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Εξάλλου, ένας καλός χριστιανός φαντάζομαι στενοχωριέται πολύ όταν βλέπει να μπλέκουν τον Θεό σε θέματα εντελώς ανθρώπινα, πρακτικά και διοικητικά, που σε τίποτα δεν έχουν να κάνουν με την θρησκευτική πίστη.

"Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ", διδασκόμαστε ότι είπε ο Κύριος, σύμφωνα με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κβ':21. Αν κάποιος κρίνει πως η φορολογική πολιτική, η εξωτερική πολιτική, ή κάποιο άλλο ζήτημα που πραγματεύεται μια κυβέρνηση είναι ζήτημα τοῦ θεοῦ, μάλλον έχει μια εσφαλμένη αντίληψη της πραγματικότητας.

Βέβαια, κάθε προοδευτικός πολίτης ένιωσε κάποιο διάστημα αργότερα μια τεράστια απογοήτευση όταν ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας δεν τόλμησε ούτε κατά διάνοια να αμφισβητήσει την πολιτική εξουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ούτε η εκκλησιαστική περιουσία φορολογήθηκε, ούτε το μάθημα των θρησκευτικών άρχισε να διδάσκεται σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα και την επιστημονική προσέγγιση του θέματος, ούτε εν γένει προχώρησε ο διαχωρισμός εκκλησίας - κράτους (πολύ περισσότερο η αφαίρεση του τόσο αναχρονιστικού άρθρου του Συντάγματος που μιλά για ...επικρατούσα θρησκεία).

Μας απογοήτευσε λοιπόν ο κ. Τσίπρας και αποφάσισε με τη σειρά του να μας απογοητεύσει ακόμα περισσότερο ο κ. Μητσοτάκης. Ξαναείδαμε αυτήν την προσβλητική εικόνα του θρησκευτικού όρκου, η οποία μας φέρνει στο νου ολοκληρωτικά καθεστώτα, κοινωνίες που ο ανθρωπισμός δεν έχει βρει τη θέση που του αξίζει. Θέλω πραγματικά να επιμείνω σε αυτό: Ο θρησκευτικός όρκος μιας κυβέρνησης είναι προσβλητικός πρώτα και κύρια για τους αγνούς χριστιανούς, όπως και για κάθε ενσυνείδητο πολίτη που πιστεύει σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος στο οποίο η απόλυτη ανεξιθρησκεία δεν είναι τίποτα λιγότερο από αυτονόητη.

Θέλω να πιστεύω πως η νέα κυβέρνηση θα μείνει πιστή στις φιλελεύθερες αρχές στις οποίες διατείνεται ότι πιστεύει. Οι αρχές αυτές δεν έχουν σε τίποτα να κάνουν με θρησκευτικούς όρκους και απαιτούν τον πλήρη διαχωρισμό εκκλησίας κράτους, τη δίκαιη φορολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και την επιστημονική διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών.

Όλα για το γραφείο τύπου

Το 2007 έγινα πρόεδρος της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας και στη συνέχεια το 2008 της Ομοσπονδίας Νέων Επιχειρηματιών Ελλάδας. Μετά, το 2009 έγινα Αντιπρόεδρος και το 2010 Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Νέων Επιχειρηματιών ενώ το 2011 ίδρυσα μαζί με άλλους την Ελληνική Ένωση Νεοφυών Επιχειρήσεων. Από όλες αυτές τις εκλεγμένες και εθελοντικές θέσεις είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με πλήθος υψηλοβάθμων αξιωματούχων τόσο της Ελληνικής κυβέρνησης όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Παρότι τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι συνθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά καιρούς άλλαζαν, ένα πράγμα έμενε πάντα σταθερό: Όσες συναντήσεις, συνέδρια, διασκέψεις και άλλες παρόμοιες δράσεις γίνονταν, δεν γίνονταν για την ουσία αλλά για το φαίνεσθαι. Για να το πω απλά, οι υπουργοί, οι πρωθυπουργοί και οι επίτροποι ζούν μόνο για τα γραφεία τύπου. Απολύτως τίποτα άλλο δεν τους ενδιέφερε παρά μόνο "να βγει μια καλή είδηση', είτε στον έντυπο, ή τον ηλεκτρονικό τύπο.

Δυστυχώς η νέα ελληνική κυβέρνηση δεν κατάφερε να ξεφύγει από τον κανόνα - θα έλεγα μάλλον έφτασε σε ένα υψηλό σημείο γραφικότητας. Τα μπλε ντοσιέ με τους εξαμηνιαίους στόχους και οι υπουργοί που ξυπνάνε πριν από τον φούρναρη της γειτονιάς τους για να πάνε στα υπουργεία άγρια χαράματα. Δεν μπορώ να φανταστώ πόσο γέλιο (ή και κλάμα - άυπνοι μένουν οι ανθρωποι) πέφτει όταν φέυγουν οι κάμερες.

Οι συμβολισμοί είναι καλοί αλλά μέχρι ένα σημείο. Ο Αλέξης Τσίπρας είχε επιλέξει δυο ισχυρούς συμβολισμούς όταν έγινε πρωθυπουργός: Πρώτον έδωσε πολιτικό όρκο και δεύτερον πήγε στην Καισαριανή για να τιμήσει τους ήρωες της Εθνικής Αντίστασης. Παρότι αμφότεροι οι συμβολισμοί ήταν εξαίρετοι (ας τους συγκρίνουμε με τα μπλε ντοσιέ και με τα ξυπνητήρια...), δυστυχώς έμειναν και οι δυο κενοί περιεχομένου. Ούτε κατάφερε να διαχωρίσει - επιτέλους - το κράτος από την εκκλησία ο Αλέξης Τσίπρας, ούτε φυσικά μπόρεσε να κυβερνήσει με γνώμονα τη δικαιοσύνη και την εθνική ανεξαρτησία όπως ονειρεύονταν οι αγωνιστές της Καισαριανής.

Αυτό όμως δεν δίνει καμία δικαιολογία στον νέο Έλληνα Πρωθυπουργό. Δυστυχώς δεν έχει ξεκινήσει καθόλου καλά όσον αφορά το πεδίο των συμβολισμών καθότι τόσο ρηχοί είναι όσο και κοινότυποι. Ευελπιστώ η συνέχεια να είναι διαφορετική και, επιτέλους μια φορά, η ουσία να είναι σημαντικότερη του φαίνεσθαι. Όλοι οι προηγούμενοι εξάλλου που κυβέρνησαν με πυξίδα τα γραφεία τύπου, είδαμε που κατέληξαν. Η προπαγάνδα ούτε ήταν ούτε θα γίνει ποτέ καλός σύμβουλος.

Και επιτέλους, αφήστε τους υπουργούς και τους υφυπουργούς να κοιμηθούν σαν άνθρωποι.

Για το αποτέλεσμα των εκλογών: Βλέποντας τα πράγματα απ' έξω

Χθες το βράδυ παρακολουθούσα τα εκλογικά αποτελέσματα και προσπαθούσα να καταλάβω τι ήταν αυτό που ώθησε τον ελληνικό λαό να επαναφέρει τα μιζοκόμματα στην κυβέρνηση. Οι ερμηνείες που μπορεί να δώσει κανείς είναι πολλές και όλες πρέπει να μελετηθούν και να αναλυθούν προσεκτικά. Το σίγουρο είναι πάντως πως το ''τρίγωνο της καταστροφής" είναι και πάλι εδώ, κρατώντας τα ηνία της χώρας.

Είναι πολύ χρήσιμο στις περιπτώσεις αυτές να κοιτάξει κανείς τα ξένα μέσα ενημέρωσης. Δυο από τα πλέον αξιόπιστα διεθνώς είναι το BBC και η Libération, για τον αγγλόφωνο και τον γαλλόφωνο κόσμο αντίστοιχα.

Ας δούμε λοιπόν τι είπαν χθες βράδυ:

BBC: Greek elections: Where did Alexis Tsipras go wrong?

"As Kyriakos Mitsotakis spoke to his cheering supporters after victory, he paused for a moment of reflection. "I feel the spirit of my parents protecting me," he said. For Greece's new slick prime minister-elect, talk of his family is not just a personal issue. He is a scion of one of the country's most powerful political dynasties: his father, Konstantinos, was prime minister, his sister is a former foreign minister and his nephew is the new mayor of Athens. No other European country has the tradition of family politics like Greece. That is one of the reasons behind its financial crisis - the culture of nepotism that plagued successive post-war governments."

Libération: Dynastie Mitsotákis : le petit «Koulis» est appelé au pouvoir

"Pour les Grecs, le vainqueur du scrutin de dimanche est un visage connu. Fils de Constantin Mitsotákis, longtemps leader de la droite, Premier ministre de 1990 à 1993, Kyriákos est aussi le frère cadet de Dóra Bakogiánnis, qui fut notamment la première femme maire d’Athènes, de 2003 à 2006, puis la première femme ministre des Affaires étrangères de 2006 à 2009, à la veille de la crise de la dette grecque, qui chamboule le paysage politique local. Le retour d’un Mitsotákis aux affaires sonne donc comme une résurrection de ces dynasties politiques (Papandréou ou Karamanlís) qui ont gouverné le pays à tour de rôle depuis plus d’un demi-siècle, pour le meilleur et plus souvent pour le pire, devenant les symboles du népotisme et du clientélisme qui ont ruiné le pays."

Και τα δυο λοιπόν έγκριτα αυτά διεθνή μέσα κάνουν την εξής παρατήρηση: Ότι το φαινόμενο του νεποτισμού στην Ελλάδα είναι εντελώς εκτός της ευρωπαϊκής κανονικότητας και ότι ξεκάθαρα ευθύνεται για την οικονομική καταστροφή της χώρας.

Στο ιστολόγιο αυτό έχω συχνά αναδείξει το ζήτημα αυτό. Ο νεποτισμός δεν είναι παρά ένα σύμπτωμα παρακμής. Η οικονομική ολιγαρχία που κυβερνά τη χώρα έχει ανάγκη από ''πολιτικούς'' και από μέσα ''ενημέρωσης'' για να χειραγωγεί τα πλήθη. Συχνά πυκνά δημιουργούν και πολιτικά μορφώματα (όπως πχ το Ποτάμι) τα οποία στέλνουν στον κάλαθο των αχρήστων μόλις επιτελέσουν την αποστολή τους. Είναι πολύ θλιβερό που δεν δίστασαν να κάνουν το ίδιο ακόμα και με μια εγκληματική οργάνωση όπως η ''Χρυσή Αυγή'', την οποία στέλνουν κι αυτήν στα αζήτητα μόλις έπαψε να τους είναι χρήσιμη.

Ο νεποτισμός στην ελληνική πολιτική με λίγα λόγια δεν είναι κάποιο περίεργο φαινόμενο αλλά μια αναγκαία προϋπόθεση για να μπορέσει η οικονομική ολιγαρχία να εξυπηρετεί με βέλτιστο τρόπο τα συμφέροντά τους. Ως εκ τούτου, η χθεσινή ημέρα ήταν μια μέρα ήττας της ελληνικής δημοκρατίας και των λαϊκών στρωμάτων, τουλάχιστον εάν κάποιος πιστέψει τα διεθνή μέσα και όχι τα εγχώρια.

Ας ελπίσουμε πως τα υγιή στοιχεία της κεντροδεξιάς θα αντιδράσουν και κάποια στιγμή θα αντιληφθούν ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα στην οποία η πολιτική εξουσία δεν μπορεί αν κληρονομείται από γενιά σε γενιά ούτε διάφοροι ολιγάρχες μπορούν να είναι υπεράνω όλων.

Ας ελπίσουμε τέλος πως η αριστερά στην Ελλάδα θα αντιληφθεί πως μονόδρομος για τη χώρα - άρα και για την πολιτική της στρατηγική - είναι να πρωταγωνιστήσει στον αγώνα για την ομοσπονδιακή ενοποίηση της Ευρώπης. Μόνο και μόνο τότε οι ολιγάρχες και τα υποχείριά τους θα περάσουν οριστικά στην ιστορία - - σίγουρα στις πιο μαύρες σελίδες της.

Επιστροφή στο Β5 και η τεράστια σημασία της δημόσιας παιδείας

Πήγα πριν λίγο να ψηφίσω στο Λύκειο Ασπροπύργου. Βρέθηκα σε μια γνώριμη αίθουσα, η οποία στο μυαλό μου είναι το τμήμα Β5 του Γενικού Λυκείου Ασπροπύργου 1994-95.

Χάρηκα που ήμουν εκεί. Ήταν σε αρκετά καλή κατάσταση, παρότι λίγα πράγματα είχαν αλλάξει. Έχει προστεθεί διαδραστικός πίνακας και προτζέκτορας, ενώ υπήρχαν και κατασκευές που έμοιαζαν με πρόχειρο σκηνικό θεάτρου.

Αν υπάρχει ελπίδα για τον Ασπρόπυργο — όπως βεβαίως και για κάθε κοινωνία — εκείνη βρίσκεται στην εκπαίδευση. Στην προσπάθεια η επόμενη γενιά να μας ξεπεράσει σε όλα τα επίπεδα, πρώτα και κύρια όμως στον ανθρωπισμό και στην αντίληψη για το κοινό καλό.

Δεν μπορώ να μην σημειώσω πως κάτι πολύ περίεργο συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στην ελληνική εκπαίδευση. Όλες οι οικογένειες κάνουν τα αδύνατα - δυνατά ώστε να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία. Η απαξίωση όμως του δημοσίου συστήματος το μόνο που θα κάνει είναι να διευρύνει ακόμα περισσότερο τα υφιστάμενα ρήγματα της κοινωνίας (οποίος ενδιαφέρεται για την σχέση δημόσιας εκπαίδευσης και κοινωνικής συνοχής ας διαβάσει το "The Common Good" του εξαίρετου Robert Reich).

Αγαπητοί γονείς, αν θέλετε να ακούσετε μια σκέψη με ότι σημασία αυτή μπορεί να έχει, στείλτε τα παιδιά σας στο δημόσιο σχολείο, ανεξάρτητα του εισοδήματος ή της αντίληψης σας για τη θέση σας στην κοινωνία.

Ένα δυνατό δημόσιο σχολείο θα σημαίνει μια πιο ισχυρά συνδεδεμένη κοινωνία, πράγμα που με τη σειρά του θα σημάνει καλύτερη ζωή για τα παιδιά σας και τα δικά τους παιδιά αργότερα.

Η βελτίωση των σχολείων δεν είναι τόσο θέμα χρημάτων (μερικές φορές είναι, βεβαίως) αλλά περισσότερο θέμα ενδιαφέροντος. Ασχοληθείτε ενεργά, υποστηρίξτε και εμπιστευθείτε τους καθηγητές και το μέλλον θα είναι σίγουρα καλύτερο.

Τέλος, ας το πω ακόμα μια φορά, ας σταματήσουμε την παράνοια του φροντιστηρίου.

Από το ΤΙ στο ΓΙΑΤΙ: Οι σκέψεις μου για τις εκλογές της 7ης Ιουλίου

Χανιά, Κρήτη
3 Ιουλίου 2019

Γίνονται στη χώρα μας εκλογές την 7^η Ιουλίου 2019 μετά από περισσότερα από δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης και σε μια περίοδο ιδιαίτερα έντονων και ταχέων γεωπολιτικών εξελίξεων στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι μια περίοδος που κρύβει τεράστιους κινδύνους αλλά και μεγάλες ευκαιρίες για την Ελλάδα. Δυστυχώς όμως, ακόμα μια φορά η χώρα βρίσκεται απροετοίμαστη να παίξει τον ιστορικό της ρόλο. Θέλω να ξεκινήσω το άρθρο αυτό δηλώνοντας απερίφραστα την έντονη ανησυχία μου για τις εξελίξεις των επομένων λίγων ετών.

Στις εκλογές που μας έρχονται ήθελα να ψηφίσω το Volt Europa. Ένα εντυπωσιακά δυναμικό και προοδευτικό πανευρωπαϊκό πολιτικό κίνημα, το πρώτο αληθινά πανευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα. Το Volt Europa έκανε το ντεμπούτο του στις πρόσφατες εκλογές κατεβαίνοντας σε οχτώ (8) χώρες και μάλιστα εκλέγοντας έναν ευρωβουλευτή στη Γερμανία – μια αληθινά τεράστια επιτυχία, δεδομένου του χρόνου ζωής του κόμματος, της νεαρής ηλικίας των ιδρυτών και των ελαχίστων διαθεσίμων πόρων. Δυστυχώς όμως για διάφορους λόγους – κύρια πρακτικής φύσης – το Volt Europa δεν κατέστη δυνατό να κατεβεί στις ελληνικές εκλογές αυτήν τη φορά.

Οι επιλογές μου μέχρι σήμερα

• Πρώτη φορά ψήφισα το 1996 και επέλεξα το ΠαΣοΚ του Κώστα Σημίτη. Το μετάνιωσα πικρά, ο Σημίτης ήταν με διαφορά ο χειρότερος πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης διότι επί πρωθυπουργίας του χάθηκαν όλες οι μεγάλες ευκαιρίες ανάπτυξης της χώρας. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα πει ότι ήταν τραγικά «λίγος» ο πρωθυπουργός αυτός.
• Το 2000 ψήφισα τη Δημοκρατική Περιφερειακή Ένωση του Μιχάλη Χαραλαμπίδη. Μια επιλογή για την οποία είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος.
• Το 2004 ψήφισα το ΠαΣοΚ του Γιώργου Παπανδρέου. Σύντομα κατάλαβα πως ήταν μια χαμένη ψήφος.
• Το 2007 και το 2009 ψήφισα ΣΥΡΙΖΑ και είμαι βέβαιος πως για τα δεδομένα της εποχής εκείνης έπραξα σωστά.
• Τον Μάιο 2012 και τον Ιούνιο 2012 ψήφισα τη Δημιουργία, Ξανά! του Θάνου Τζήμερου (τον Ιούνιο σε συνασπισμό με τη Δράση). Σίγουρα το μεγαλύτερο πολιτικό λάθος που έκανα ποτέ.
• Στις ευρωεκλογές του 2014 ψήφισα την «Κοινωνία Αξιών» του Δημήτρη Μπουραντά. Μια επιλογή για την οποία επίσης είμαι ιδιαίτερα περήφανος.
• Τον Ιανουάριο του 2015 ψήφισα λευκό.
• Στο δημοφήφισμα του Ιουλίου 2015 ψήφισα ΝΑΙ, με ένα σκεπτικό βέβαια εντελώς διαφορετικό των «μενουμευρώπηδων»
• Τέλος, τον Σεπτέμβριο του 2015 επέλεξα να απέχω.
• Στις ευρωεκλογές του 2019 δεν φήφισα, καθότι ήμουν στο εξωτερικό. Θα ήθελα να ψηφίσω το Volt Europa, αλλά δυστυχώς δεν κατέβηκε στην Ελλάδα. Αν ψήφιζα θα αποφάσιζα μέσα στο παραβάν μεταξύ ΜέΡΑ25, επειδή είναι ένα πανευρωπαϊκο κίνημα, και ...Ποτάμι, γιατί παρά τις τεράστιες διαφωνίες μου μαζί τους, αξίζει να επιβραβευτούν για την στάση τους στη συμφωνία των Πρεσπών.      

Μια σύντομη αποτίμηση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ

Όπως είναι γνωστό στον αναγνώστη αυτού του ιστολογίου, τον ΣΥΡΙΖΑ τελευταία φορά τον ψήφισα το 2009, όπως το είχα κάνει και το 2007, όταν λίγοι άνθρωποι ψήφιζαν αυτό το κόμμα και πολλοί λιγότεροι το έλεγαν. Ο λόγος που δεν ψήφισα το κυβερνόν κόμμα το 2012 και το 2015 ήταν πολύ απλά διότι δεν μπορούσα να ανεχθώ το ψέμα. Δεν μπορούσα να βλέπω ένα κίνημα της αριστεράς, με τις ηθικές αξίες της παράταξης αυτής, να πέφτει στο επίπεδο των μιζοκομμάτων και να εφαρμόζει την ‘εκλόγιμη πολιτική’, που έχουν διδάξει η Νέα Δημοκρατία & το ΠαΣοΚ: Να λες δηλαδή πολύ απλά τον πολίτη-πελάτη όσα θέλει να ακούσει ώστε να σε ψηφίσει και να γίνεις κυβέρνηση.

Το έκανε ο Κώστας Καραμανλής (‘αγώνας κατά της διαπλοκής’), το έκανε ο Γιώργος Παπανδρέου (‘λεφτά υπάρχουν’), το έκανε και ο Αντώνης Σαμαράς (με την γνωστή κωμωδία των ‘Ζαππείων’), για ποιο λόγο έπρεπε να το κάνει και ο Αλέξης Τσίπρας με τον περίφημο ‘αντιμνημονιακό αγώνα’; Ήταν κάτι που πραγματικά δεν το κατάλαβα ποτέ – και προφανώς αυτό ήταν που πλήρωσε στις πρόσφατες ευρωεκλογές.     

Η καλύτερη δεξιά κυβέρνηση της μεταπολίτευσης

Ο ΣΥΡΙΖΑ σε καμία περίπτωση δεν ήταν μια ‘αριστερή’ κυβέρνηση. Όπως είπε πρόσφατα ένας καλός φίλος, ήταν ‘η καλύτερη δεξιά κυβέρνηση της μεταπολίτευσης’. Για να είμαστε ίσως δίκαοι, θα έπρεπε να τονίσουμε πως είχε και μερικές φιλελεύθερες πολιτικές (όπως π.χ. το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια). Σε άλλα ζητήματα βέβαια θα έλεγα πως ήταν ‘αντι-φιλελεύθερη’ – ας μου επιτραπεί ο όρος. Το σίγουρο όμως είναι πως η χώρα σήμερα έχει ταμειακά διαθέσιμα πάνω από 30 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ τον Γενάρη του 2015 ήταν χρεοκοπημένη. Χωρίς να χρειαστεί να επεκταθούμε ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να τακτοποιήσει τα οικονομικά της χώρας, να έχει μια αξιοπρεπή εξωτερική πολιτική – με αποκορύφωμα τη συμφωνία των Πρεσπών που είναι μια τεράστια εθνική επιτυχία, να κρατήσει το αξιόμαχο των ενόπλων δυνάμεων και να αποφύγει την κοινωνική έκρηξη.

Ελήφθησαν όντως μέτρα κατά της ακραίας φτώχιας, δεν έγιναν μαζικοί πλειστηριασμοί, τα συστήματα παιδείας, υγείας, δημοσίας τάξης και δικαιοσύνης κάπως συνέχισαν να λειτουργούν (συχνά και με επιτυχίες – όπως επίσης και με μεγάλες αποτυχίες), παρά το γεγονός ότι είχαμε χρεοκοπήσει και έπρεπε να κάνουμε μια ακραία προσαρμογή.

Είμαι απόλυτα βέβαιος πως ο ιστορικός του μέλλοντος θα γράψει ότι ο Αλέξης Τσίπρας πήρε αριθμό πολύ σκληρών μέτρων δίχως καμία κοινωνική αναταραχή, κατάφερε να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα και εν τέλει, παρά την σχετική προπαγάνδα, έβγαλε την Ελλάδα από τα μνημόνια. Όλα αυτά βέβαια δεν τον κάνουν αριστερό και θα έχει πάντα το στίγμα ότι αναγκάστηκε και αυτός να πεί ψέματα για να εκλεγεί. Τα κατάφερε όμως εκεί που όλοι οι προηγούμενοι απέτυχαν.

Το ζήτημα της αισθητικής

Το 1981, αμέσως μετά την ορκωμοσία της πρώτης κυβέρνησης ΠαΣοΚ, ένας υπουργός πήγαινε περπατώντας προς το γραφείο του και κατάλαβε πως καποιος τον παρακολουθεί. Στην αρχή ανησυχεί και μόλις είναι απόλυτα βέβαιος ότι παρακολουθείται, πανικοβάλλεται. Αρχίζει να τρέχει όσο πιο γρήγορα μπορεί προσπαθώνας να ξεφύγει. Μετά από ώρα ακούει τον άνδρα που έτρεχε πίσω να φωνάζει «κ. Υπουργέ, σταματήστε, είμαστε ο υπεύθυνος ασφαλείας σας».

Το ΠαΣοΚ του 1981 ήταν ένα αριστερό κίνημα. Πολύ σύντομα αφομοιώθηκε από το σύστημα και έγινε η χειρότερη εκδοχή του, όπως έχουμε εξηγήσει συχνά στο ιστολόγιο αυτό. Το περιστατικό όμως με τον υπουργό, είναι ενδεικτικό του ζητήματος της αισθητικής – Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ «δεν έμοιαζαν» κυβερνητικά. Ο Νίκος Ρωμανός, σύμβουλος του Κυριάκου Μητσοτάκη, έκανε το 2005 τα πλήθη να παραληρούν τραγουδώντας «μαζί σου έχω φάει απίστευτο κόλλημα, θα πάω να κάνω τάμα στα Ιεροσόλυμα». Και όμως, φοράει το κουστούμι και «μοιάζει» να μπορεί να κυβερνήσει, κάτι που δεν θα καταφέρει πολύ ο Νίκος Καρανίκας.

Είναι σαφές πως η ελίτ της χώρας μας (δήθεν ελίτ, ένα κακέχτυπό της, για να είμαστε σαφείς) ουδέποτε αποδέχτηκε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και οι διαφωνίες της μαζί της είχαν συχνά συναισθηματικό περιεχόμενο. Συχνά τους έβλεπε κανείς να λένε «ποιοι είναι αυτοί», «πως είναι έτσι» και διάφορα άλλα χαριτωμένα. Υπήρχε ένα βαθιά ριζωμένο αίσθημα ιδιοκτησίας του κράτους – άρρηκτα δεμένο με το φαινόμενο του νεποτισμού – το οποίο δημιουργούσε απέχθεια προς αυτούς τους τόσο διαφορετικούς ανθρώπους.

Επειδή λοιπόν ένα μεγάλο τμήμα της μεσαίας τάξης αρέσκεται να αντιγράφει την ελίτ και τον τρόπο που σκέφτεται και φέρεται, ευελπιστώντας πως κάποια στιγμή θα πάρουν τη θέση της, έτσι εξηγείται γιατί είχε τόσα ευήκοα ώττα η κριτική προς τον τρόπο έκφρασης του Παύλου Πολάκη, την ώρα που υπουργοί που κατέστρεψαν τον χώρο της υγείας (πράγμα που δεν έκανε ο Πολάκης), είτε έπεσαν στα μαλακά ή παραμένουν ακόμα ιδιαίτερα δημοφιλής.

Εν πάση περιπτώσει, το ζήτημα της αισθητικής και της ενστικτώδους απέχθειας προς τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση δίχως κάποια ορθολογική ανάλυση, φανερώνει την σκληρή ταξική διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας.

Μα επιτέλους, πως γίνεται να μας κυβερνούν αυτοί;

Το στρατηγικό αδιέξοδο της ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς

Τα τελευταία χρόνια σε όλη την ευρώπη παρατηρεί κανείς τα ακδροδεξιά κόμματα να καταγράφουν σημαντικές εκλογικές επιτυχίες. Το κάνουν με τον αγαπημένο τους τρόπο: Αναδεικνύοντας τις αδικίες της κοινωνίας (το άνοιγμα της ψαλίδας πλουσίων – φτωχών) και προτείνοντας ρηχές (ανόητες) λύσεις που είναι εύπεπτες από το χαμηλού μορφωτικού επιπέδου ακροατήριο (για όλα μας τα προβλήματα φταίνε οι τάδε [εβραίοι, μαύροι, μετανάστες, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλοι, κλπ], ας τους εξαφανίσουμε και όλα θα πάνε καλά) – λύσεις που ταυτόχρονα είναι και πολύ βολικές για την πλουτοκρατία.

Τα κεντροδεξιά κόμματα κάνουν το τεράστιο λόγο να υιοθετούν τις αρχές της ρητορικής αυτής, ευελπιστώντας να περιορίσουν την απώλεια ψηφοφόρων προς τα δεξιά τους. Έτσι όμως νομιμοποιούν αυτήν τη ρητορική και αυτήν την πολιτική ατζέντα και τελικά αυτά τα μορφώματα ενισχύονται περαιτέρω.

Στην Ελλάδα βέβαια, που όπως πάντα είμαστε ειδική περίπτωση, τα ακροδεξιά μορφώματα [Χρυσή Αυγή, παλιότερα ΛΑΟΣ, σε κάποιο βαθμό Βελόπουλος και ΑΝΕΛ], στην πραγματικότητα ήταν τάσεις της Νέας Δημοκρατίας. Αυτονομήθηκαν και φάνηκε το αποκρουστικό τους πρόσωπο. Πλέον ο λόγος ύπαρξής τους εξέλειπε, τα βλέπουμε να υποχωρούν και σιγά σιγά να εξαφανίζονται. Πολύ θλιβερό για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να δέχεται να φιλοξενεί τους ναζί στους κόλπους του, όπως έκανε για παράδειγμα και η ΕΡΕ τη δεκαετία του 1960.

Η Ελλάδα έχει ανάγκη μιας σοβαρής, ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς και ενός μαζικού, αληθινά φιλελεύθερου κινήματος. Ας ελπίσουμε σύντομα να τα δούμε, διότι Μάκης Βορίδης και δημοκρατία δεν πάνε μαζί, όπως δεν πάει ούτε ο Γεράσιμος Γιακουμάτος με τον φιλελευθερισμό.

Ποια θα έπρεπε να ήταν η ελληνική πολιτική

Αν κοιτάξουμε τα ζητήματα της οικονομίας, της άμυνας, της εξωτερικής πολιτικής αλλά και ευαίσθητους τομείς όπως η δικαιοσύνη, η υγεία και η παιδεία θα δούμε ότι καμία άλλη λύση δεν υπάρχει για την Ελλάδα, εάν θέλει να προοδεύσει, παρά μόνο να πρωταγωνιστήσει στην ομοσπονδιακή ενοποίηση της Ευρώπης. Δεν χρειάζεται να είναι ειδικός κανείς για να καταλάβει ότι η μικρή μας χώρα όσο παραμένει ‘μόνη της’ κάθε άλλο παρά ανεξάρτητη είναι. Αυτό είναι αλήθεια τόσο για την Ελλάδα όσο και για όλα τα υπόλοιπα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το συμφέρον όλων μας είναι να ‘ενώσουμε’ τις ανεξαρτησίες μας ώστε εν τέλει αυτές να πραγματωθούν.

Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία 4.5 χρόνια η Ελλάδα ανέκτησε κάποιο κύρος στην Ευρώπη το οποίο τα μιζοκόμματα του ΠαΣοΚ και της Νέας Δημοκρατίας είχαν απωλέσει πλήρως. Πλέον μας παίρνουν λίγο πιο σοβαρά, τόσο στην ΕΕ όσο και διεθνώς. Απέχουμε όμως πολύ από το σημείο που έπρεπε να έχουμε φτάσει. Αποτύχαμε να αναδείξουμε το νέο ανατολικό ζήτημα, την τεράστια παθογένεια του τουρκικού μορφώματος που είναι η ρίζα του κακού τόσο στη Συρία, όσο και στην Κύπρο όσο και, σε μεγάλο βαθμό, ευρύτερα στη Μέση Ανατολή.

Θα περίμενε πράγματι λοιπόν  κανείς από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να βρεθεί στην πρωτοπορία του αγώνα για μια αληθινή ομοσπονδιακή ενοποίηση της Ευρώπης. Δυστυχώς δεν το είδαμε αυτό, όπως δεν το είχαμε δει ούτε από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Αντίθετα, είδαμε την Ελλάδα να προσδένεται ακόμα πιο δοκιμά, ακόμα πιο μόνιμα, στο άρμα των ΗΠΑ και του Ισραήλ, κάτι που φαίνεται να βολεύει προσωρινά, όλοι όμως αντιλαμβανόμαστε τι θα συμβεί εάν κάποια στιγμή η υπερδύναμη αποφασίσει (και πάλι) ότι η Τουρκία είναι πιο σημαντική για τα συμφέροντά της απ’ ότι η Ελλάδα.

Δικαιοσύνη

Αν υπάρχει μια μεγάλη απογοήτευση από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είναι τελικά ότι οι προσδοκίες του ελληνικού λαού ότι εν τέλει θα λειτουργήσει η δικαιοσύνη, δεν ευωδόθηκαν. Όχι βεβαίως διότι η κυβέρνηση προσπάθησε να ΄χειραγωγήσει’ τη δικαιοσύνη όπως κραύγαζε το ‘τρίγωνο της καταστροφής’ (οικονομική ολιγαρχία – μέσα ‘ενημέρωσης’ – μιζοκόμματα) αλλά επειδή ακριβώς ο έλεγχος του κατεστημένου αποδείχτηκε τόσο ισχυρός που η ελληνική δικαιοσύνη δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στην αποστολή της.

Υπήρχαν τεράστια σκάνδαλα στις αμυντικές προμήθειες. Υπήρχαν τεράστια σκάνδαλα στο χώρο της υγείας και του φαρμάκου. Υπήρχαν τεράστια σκάνδαλα στον υπερ-δανεισμό των πολύ μεγάλων επιχειρήσεων. Υπήρχαν τεράστια σκάνδαλα στις κατασκευές. Υπήρχαν τεράστια σκάνδαλα σχεδόν παντού και το γνωρίζουν όλοι. Δικαιοσύνη όμως δεν αποδόθηκε. Ούτε καν για τον δανεισμό με ...200 εκατομμύρια ευρώ για τη ΝΔ και άλλα τόσα και περισσότερα για το ΠαΣοΚ δεν μάθαμε τελικά ποιοι ήταν οι υπεύθυνοι και πως θα λογοδοτήσουν. Ήταν αυτό άραγε μια αδυναμία της κυβέρνησης ή μια προσπάθεια ένοχης συναλλαγής με το κατεστημένο; Αυτό θα μας το δείξει η ιστορία. Το βέβαιο όμως είναι πως ο ελληνικός λαός περίμενε πολύ πιο ουσιαστικές εξελίξεις στην απονομή δικαιοσύνης οι οποίες μέχρι σήμερα δυστυχώς δεν έλαβαν χώρα.

Διαπλοκή, μιζοκόμματα, νεποτισμός

Έχει πολλές φορές αναφερθεί στο ιστολόγια αυτό ότι την πραγματική εξουσία στη χώρα μας την ασκεί το ‘τρίγωνο της καταστροφής’, δηλαδή με οικονομική ολιγαρχία με σαφή εγκληματικά χαρακτηριστικά η οποία έχει για πιόνια της τα μέσα ‘ενημέρωσης’ και τα ‘πολιτικά’ κόμματα. Δεν είναι λάθος λοιπόν αυτό που είπε πριν κάποιο διάστημα η Μπέττυ Μπαζιάνα, ότι όντως ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε την κυβέρνηση αλλά δεν πήρε την εξουσία.

Η διαφθορά στην Ελλάδα είναι σκληρή και βαθιά. Είναι λατινο-αμερικανικού ή/και αφρικανικού τύπου. Η κοινωνία την έχει βιώσει σε τέτοια έκταση και σε τόσο μακρύ χρονικό διάστημα που έχει φτάσει να τη θεωρεί σχεδόν φυσιολογική. Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν δει στην πραγματικότητα κανένα άλλο μοντέλο διοίκησης στη ζωή τους, πέραν αυτού που υπερισχύει πάντοτε το συμφέρον και ο γνωστός. Αυτό όμως δεν περιγράφει μια ευρωπαϊκή χώρα. Είναι μια άθλια παρακμή που πρέπει κάποια στιγμή να πάψουμε να αποδεχόμαστε.

Ένα ξεκάθαρο σύμπτωμα του παραπάνω φαινομένου είναι εκείνο του νεποτισμού. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι Πρωθυπουργός εν αναμονή, θέση που είχε παλιά ο πατέρας του, ενώ ο ανιψιός του μόλις εξελέγη Δήμαρχος Αθηναίων, θέση που είχε παλιά η μητέρα του. Είναι πραγματικά να γελά κανείς και να κλαίει ταυτόχρονα. Έφτασε σε σημείο πρόσφατα η κυρία Μπακογιάννη να μιλήσει υπέρ της αξιοκρατίας και κατά της οικογενειοκρατίας. Είναι πράγματι απολύτως βέβαιο πως ο Λουδοβίκος ο 14^ος θα συμφωνούσε απόλυτα μαζί της.

Πιστεύω πραγματικά πως αυτό είναι το δεύτερο διακύβευμα των εκλογών της 7^ης Ιουλίου: Εάν ο Ελληνικός λαός αποδέχεται τον νεποτισμό ως μια αποδεκτή πρακτική για τη διακυβέρνησή του.

Η αναστήλωση των μιζοκομμάτων

Στις 6 Μαΐου του 2012 ήμουν καλεσμένος την ημέρα των εκλογών στο στούδιο του Αντένα και είπα πως μελλοντικά εκείνη την ημερομηνία θα γίνονται παρελάσεις, εννοώντας πως επιτέλους απελευθερωθήκαμε από τα μιζοκόμματα – τα οποία διαχρονικά συγκέντρωναν αθροιστικό ποσοστό γύρω στο 80% ή και παραπάνω, ενώ τότε έπεσαν κάτω από το 30%.

Σήμερα η Ελλάδα διατρέχει τον τεράστιο κίνδυνο το ένα εκ των δυο μιζοκομμάτων να αναστηλωθεί και να έρθει στην εξουσία – δεδομένου ότι το δεύτερο έχει μπει οριστικά και αμετάκλητα στο ‘χρονοντούλαπο της ιστορίας’, για να χρησιμοποιήσω μια φράση του ιδρυτή του.

Αυτό κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι και το πρώτο και κύριο διακύβευμα των εκλογών της 7^ης Ιουλίου: Θα επαναφέρει στην εξουσία ο Ελληνικός λαός εκείνους που κατέστρεψαντην Ελλάδα για 40 χρόνια, από το 1974 έως και το 2014;

Υπάρχουν άλλες επιλογές;

Ο Ελληνικός λαός καλείται να διαλέξει ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και Νέα Δημοκρατία. Τα άλλο κόμματα δυστυχώς δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση ορθολογική επιλογή. Εξηγώ:

-          ΠαΣοΚ: Όπως και αν το μεταμφιέσουν (ΚΙΝΑΛ, Δημοκρατική Συμπαράταξη, Ελιά, κλπ), η ένοχη κάστα αυτή δεν είναι παρά ένα πολιτικό πτώμα. Βρωμάει και προκαλεί αποτροπιασμό, καθώς φέρει την κύρια ευθύνη της καταστροφής, μεγαλύτερη και από εκείνη της ΝΔ.

-          Χρυσή Αυγή: Συνήθως στους Έλληνες Ναζί δεν αναφέρομαι κάν, για να μην λερώνονται τα κείμενά μου. Αξίζει όμως να σημειωθεί πως πλέον γίνεται ξεκάθαρο πως οι άνθρωποι αυτοί υπήρχαν πάντοτε, απλά ήταν κρυμένοι μέσα στο μαντρί. Δυστυχώς είναι οι φασίστες που απαρτίζουν την ακροδεξιά συνιστώσα της Νέας Δημοκρατίας. Αυτονομήθηκαν λίγο, φάνηκε το αποκρουστικό τους πρόσωπο και σιγά σιγά επιστρέφουν στο μαντρί.

-          ΚΚΕ. Έχω αναφερθεί αναλυτικά στις αναλύσεις μου για προηγούμενες εκλογές και δεν έχω να προσθέσω κάτι. Το ΚΚΕ χάνει την ιστορική του ευκαιρία να επανέλθει στην πρωτοπορία και αυτο-περιορίζεται στον ξύλινο λόγο και στο βολικό του 5%, μην αντιδρώντας παρά μόνο όταν θίγονται συμφέροντα μελών της κάστας του. Δεν έδωσαν όμως για αυτό το αίμα τους οι εκατοντάδες χιλιάδες των λαϊκών αγωνιστών. Είναι μια κατάσταση παρακμής που προκαλεί θλίψη.

-          Ποτάμι. Είχα γράψει για το Ποτάμι όταν δημιουργήθηκε. Ήταν ένα κόμμα – τέχνασμα (όπως και η Χρυσή Αυγή σε κάποιο βαθμό, όσο κι αν ήταν τόσο διαφορετικά), που μόλις εξέλειπε η ανάγκη που το δημιούργησε, οι χορηγοί του απλώς το εξαφάνισαν.

-          ΜέΡΑ25. Παρότι μου αρέσει πολύ η ευρωπαϊκή στρατηγική του [είναι ένα ευρωπαϊκό κίνημα] καιο Γιάνης Βαρουφάκης είναι ένας αναμφισβήτητα χαρισματικός άνθρωπος, δεν μπορεί κανείς παρά να διακρίνει ότι προσπαθεί το κόμμα αυτό να γίνει ένας νέος ΣΥΡΙΖΑ-2014. Δηλαδή λέει τι θα ήθελε να συμβεί χωρίς να δίνει μια ξεκάθαρη πολιτική κατεύθυνση για το πως αυτή η θέληση τελικά θα πραγματωθεί.

-        Λοιπά κόμματα: Γραφικότητες που για λόγους οικονομίας χώρου και χρόνου δεν αναλύω. Θα περιοριστώ να πω ότι αν κάποιος παραμένει ρομαντικός σοσιαλιστής, αν πιστεύει στο αναγκαίο της ουτοπίας, μόνο ΑΝΤΑΡΣΥΑ μπορεί να ψηφίσει.

Το λευκό και η αποχή

Τον Ιανουάριο του 2015 η αντίστοιχη ανάλυσή μου οδήγησε στο λευκό ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους στην αποχή. Ξαναδιάβασα πρόσφατα τα κείμενα αυτά, δεν έχω μετανιώσει καθόλου. Αυτή εκτιμώ ήταν τότε η ορθολογική απάντηση στα διακυβεύματα των δυο εκείνων εκλογικών αναμετρήσεων. Σήμερα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά, οπότε και η ανάλυσή μου οδηγεί σε διαφορετικό συμπέρασμα.

Η επόμενη κυβέρνηση έχει τεράστιες προκλήσεις

Όποιος και να εκλεγεί, θα περάσει πολύ δύσκολα χρόνια στην κυβέρνηση. Το ζήτημα των κόκκινων δανείων είναι φλέγον και κανείς δεν ξέρει πως να το αντιμετωπίσει. Φαίνεται πως οι μαζικοί πλειστηριασμοί δεν θα μπορέσουν να αποφευχθούν. Στην Ανατολική Μεσόγειο έχουμε εμπλακεί σε γεωπολιτικά παιχνίδια που υπερβαίνουν κατά πολύ τις οικονομικές, διπλωματικές και στρατιωτικές μας δυνατότητες, έχοντας τελικά πλήρη εξάρτηση από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ (δηλαδή τελικά μόνο από τις ΗΠΑ).

Οι διαχρονικές παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας παραμένουν. Πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν πως η κρίση δεν ήταν το αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών, συγκεκριμένων ηγεσιών και με πλατιά λαϊκή υποστήριξη, αλλά αντίθετα ότι ήταν ένα κακό όνειρο που κάποια στιγμή θα τελειώσει και θα ξυπνήσουμε όλοι μαζί στο 2009. Δυστυχώς όμως αυτό απέχει τραγικά πολύ από την πραγματικότητα, όποια πολιτική αφετηρία κι αν έχει κανείς.

Για να έχει έστω και μια ελπίδα η χώρα να ανταποκριθεί στις προκλήσεις αυτές, θα έπρεπε να είναι ενωμένη. Δυστυχώς όμως φαίνεται περισσότερο διχασμένη από ποτέ και η διαφαινόμενη αναστήλωση του μιζοκόμματος μόνο θα επιδεινώσει τον διχασμό αυτόν. Δυστυχώς ένας αντικειμενικός παρατηρητής δεν μπορεί παρά να είναι ιδιαίτερα ανήσυχος.

Η επιλογή μου στις 7 Ιουλίου

Με πολύ βαριά καρδιά, θα ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ στις 7 Ιουλίου, πρώτη φορά μετά το 2009 και με πλήρη επίγνωση ότι πιθανότατα θα ηττηθεί στην αναμέτρηση αυτή (κρατώ μια μικρή ελπίδα να διαψευσθώ ευχάριστα, αλλά είναι όντως ιδιαίτερα απίθανο). Το κάνω όμως για να τα έχω καλά με τη συνείδησή μου και με τον μελλοντικό συνομιλητή μου που θα με ρωτά για τις αποφάσεις που πήρα στις κρίσιμες καμπές της πολύπαθης χώρας μας.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν γενικά μια κακή κυβέρνηση. Σαν πολίτης νιώθω απογοήτευση και σε κάποιο βαθμό προδοσία. Μεγάλωσα με τα ιδανικά της σύγχρονης, ανανεωτικής, δημοκρατικής, ευρωπαϊκής αριστεράς. Περίμενα κάτι πολύ καλύτερο από την κυβέρνηση της αριστεράς. Όλοι περιμέναμε.

Σε καμία των περιπτώσεων όμως δεν μπορώ να συνεισφέρω ούτε στο ελάχιστο στην αναστήλωση των μιζοκομμάτων, στην ασυλία των ενόχων, στην προώθηση της Ελλάδας της αναξιοκρατίας και της παρακμής. Όχι, δεν μπορώ να ανεχθώ τον νεποτισμό. Η διακυβέρνηση της χώρας δεν μπορεί να είναι ούτε ταξικό ούτε, πολύ περισσότερο, κληρονομικό προνόμιο.

Μια πρόβλεψη

Έχω την ελπίδα πως ο ΣΥΡΙΖΑ θα κάνει την έκπληξη. Γνωρίζω πολύ καλά όμως ότι οι πιθανότητες δείχνουν μια κυβέρνηση ΝΔ, μάλλον δε αυτοδύναμη. Η πρόβλεψή μου είναι πως στο ενδεχόμενο αυτό η Νέα Δημοκρατία, όπως της αξίζει, θα ακολουθήσει το ΠαΣοΚ στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Στις εκλογές που θα γίνουν μετά, εάν έχει ενδιάμεσα κυβερνήσει, θα εκπλαγώ εάν έχει διψήφιο ποσοστό. Θα καταρρεύσει υπό το ασήκωτο βάρος των τεραστίων ευθυνών της.

Πάντοτε αγωνιστικά και αισιόδοξα,

Δημήτρης Τσίγκος