Με ποιον είμαι

Είμαι με τον δάσκαλο σε ένα υποβαθμισμένο δημοτικό σχολείο ενός συνοικισμού του Ασπροπύργου, που ξέρει πως δεν έχει τα μέσα για να κάνει τη δουλειά του έστω και με στοιχειώδη αξιοπρέπεια, που ξέρει ακόμα πως κατά πάσα πιθανότητα ούτε ένα από τα παιδιά της τάξης του δεν θα γλυτώσει τη ζωή του δρόμου και της παρανομίας, μα που και πάλι προσπαθεί να κάνει το καλύτερο γιατί έτσι είναι το σωστό, γιατί ίσως και κάποιο από τα παιδάκια αυτά να κάνει την έκπληξη και να τα καταφέρει.

Είμαι με την αγροτική γιατρό της Σερίφου που μια χειμωνιάτικη νύχτα με κακό καιρό αντιμετωπίζει ένα έκτακτο περιστατικό, ένα έμφραγμα ίσως ή ένα σοβαρό ατύχημα. Έμπειρος γιατρός δεν υπάρχει, σύστημα τηλεϊατρικής ούτε για αστείο, η αεροδιακομιδή δεν είναι εφικτή, κι εκείνη αυτήν την ώρα έχει σαστίσει μα θα την βρει τη δύναμη να κάνει το σωστό, από το οποίο θα εξαρτηθεί μια ζωή.

Είμαι με τον ονειροπόλο δημιουργό στην Δράμα που όλοι του λένε πως τα ονειρά του είναι απατηλά και απραγματοποίητα (πόσο μάλλον σ'αυτήν τη γωνιά της Μακεδονίας), μα αυτός καλά το ξέρει ότι μια μέρα θα τα κάνει όλα πραγματικότητα και δεν περιμένει από κανένα σύμπαν να συνωμοτήσει για να συμβεί αυτό, μα το καταφέρει με επιμονή, εργατικότητα, ομαδικότητα και μια ανεξάντλητη δίψα για μάθηση (χωρίς καν να χρειαστεί να αφήσει τον τόπο του, όπως με τόση σιγουριά του λένε),

Είμαι με τη νέα δικαστή στη Θεσσαλονίκη που του τυχαίνει μια υπόθεση την οποία όλοι αποφεύγουν (φαίνετα, κάτι περισσότερο θα ξέρουν...) μα εκείνος θα την προχωρήσει σύμφωνα με τον όρκο του όχι από άγνοια κινδύνου (ή ίσως όχι μόνο από αυτο) μα από μια ανάγκη να αποδοθεί δικαιοσύνη,

Είμαι με αυτήν την παρέα των φίλων στην Πάτρα που με ρομαντισμό περισσότερο ξεκίνησαν μια τεχνική εταιρεία και προσπαθούν να πάρουν μια δουλειά με την αξία τους, κάνουν την καλύτερη και την οικονομικότερη προσφορά, μα δέχονται μετά ένα τηλεφώνημα περίεργο που τους λέει "άφησέ την αυτήν εδώ, θα έχει για σένα άλλη στο μέλλον". Και όμως όχι, δεν την αφήνουν, δεν χορεύουν στο ρυθμό που παίζει η μουσική της παρακμής και μέχρι τέλους το κυνηγάνε, άσχετα αν συνήθως τελικά χάνουν (και όμως, κάποιοι τελικά κερδίζουν),

Είμαι με τον επιστήμονα, με τον ερευνητή, σε μια σχολή των Αθηνών, που όλοι τον ρωτούν "μα γιατί μένεις εδώ; θα μπορούσες να πας στην Αμερική, στην Ευρώπη, στην Κίνα..." και όμως αυτός επιμένει να πασχίζει να ανακαλύψει νέα γνώση, με ένα κλάσμα των πόρων που έχουν οι συνάδελφοί του διεθνώς, όχι μόνο μην έχοντας αναγνώριση αλλά συχνά να έχει και την χλεύη των ''κατεχόντων τους θεσμούς",

Είμαι με τον Πακιστανό εργάτη της Πελοποννήσου, που είναι μήνες απλήρωτος και το αφεντικό του τον απειλεί πως θα τον καταγγείλει για "λαθραίο" στην αστυνομία αν "δεν κάτσει ήσυχα", κι όμως αυτός βρίσκει το θάρρος και ζητάει τα χρήματά του (και μάλιστα για να τα στείλει στην οικογένειά του, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά),

Είμαι με όσους προσπάθησαν κι απέτυχαν, με τους χιλιάδες ικάρους που έλιωσαν τα φτερά τους, αυτούς συγκεκριμένα που και εκατό ζωές να είχαν πάλι σε εκατό απέλπιδες προσπάθειες θα τις αφιέρωναν (γιατί ξέρουν πως κάποιος, κάπου, κάπως θα τα καταφέρει και αυτό είναι τελικά το μόνο που μετράει),

Είμαι με αυτούς, οπουδήποτε στον κόσμο, που σκοπό της ζωής τους το έβαλαν να ανατρέπουν τις ισορροπίες για να βρεθούμε σε μια κατάσταση νέα, πιο δίκαιη και πιο αρμονική,

Είμαι τελικά με αυτά τα δυο κύτταρα, τα μαγικά συστατικά τα αρχέγονα του ανθρώπου, που η τύχη τα έφερε μαζί, πολλαπλασιάστηκαν και, μέχρι να γίνουν χώμα ή στάχτη, θέλησαν να προσπαθούν να κάνουν το καλό - και κάνοντάς το, με τρόπο θεϊκό, βρίσκουν τη δύναμη να συγχωρούν όποιον αντί για τον δρόμο της ομορφιάς (από άγνοια, είναι βέβαιο) έχει επιλέξει εκείνον της ασχήμιας.

Σχετικά με το αίσχος της δήθεν "ομοιότητας" κομμουνισμού - φασισμού

Κάπου διάβασα σήμερα για την "Black Ribbon Day". H θλίψη και η οργή που μου δημιυύργησε, βλέποντας την προπαγάνδα που θα ζήλευε και ο Γκαίμπελς να διακινείται στο διαδίκτυο, με οδήγησαν να γράψω τις παρακάτω γραμμές.

Ο Χρόνης Μίσσιος μας δίδαξε πως "την ιστορία την γράφουν οι νικητές και ανυποψίαστοι την πιστεύουν". Αυτό είναι που παρατηρούμε να γίνεται μετά το τέλος του "Ψυχρού Πολέμου" διάφορα αντιδραστικά κέντρα εξουσίας της "Δύσης" έχουν ξεκινήσει μια συστηματική, μακροχρόνια και στρατηγική προσπάθεια κατασυκοφάντησης της αριστερής και συγκεκριμένα της κομμουνιστικής ιδεολογίας ξεκινώντας πάντα από την ιστορική πραγματικότητα του αίσχους των ολοκληρωτικών σταλινικών καθεστώτων και κάνοντας μετά ένα προπαγανδιστικό λογικό άλμα στα επίπεδα της πολιτκής ιστορίας και ιδιεολογίας. 

Η "γραμμή" τους είναι απλή: "Κομμουνισμός και φασισμός λίγο-πολύ ταυτίζονται", υποστηρίζουν.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός όμως για να έχει γνώση των εξής γεγονότων: 

• Ο επιστημονικός σοσιαλισμός συγκέντρωσε τις πιο αγνές και καθαρές φωνές της ανθρώπινης ιστορίας.
• Ο φασισμός, από την άλλη, τις πιο αισχρές.

Η μεγάλη Οκτωβριανή επανάσταση, οι δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο, ανάγκασε το κατεστημένο σε όλον τον πλανήτη να δώσει δικαιώματα στα λαϊκά στρώματα όπου γης. Όπως είχε πει ο Ρούζβελτ στους βιομηχάνους «διαλέξτε αν θα χάσετε το κεφάλι σας ή το καπέλο σας».

Τελικά η ίδια η σοβιετική ένωση συνέτριψε τον φασισμό με τίμημα 20.000.000 νεκρούς και μια απολύτως διαλυμένη χώρα. Δείτε πόσους νεκρούς είχαν οι ΗΠΑ ή η Μεγάλη Βρετανία και θα καταλάβετε (hint: Η μικρή Ελλάδα είχε περισσότερους).

Προφανώς βέβαια τα κομμουνιστικά καθεστώτα (πολύ κακώς και δυστυχώς) εξελίχθηκαν σε απολυταρχικά και για αυτό κατέρρευσαν. Τα εξηγεί πολύ ωραία (είκοσι χρόνια _πριν_ τα γεγονότα!) η Ρόζα Λούξεμπουργκ, τα έδειξε ο Τρότσκι με τον βίο του, τα γράφει όμορφα ο Όργουελ στη φάρμα των ζώων και στο 1984.

Η επανάσταση έχασε το δημοκρατικό, πολυφωνικό χαρακτήρα της και αυτό ήταν η ταφόπλακα της — προσωρινά βεβαίως διότι ο σοσιαλισμός εξακολουθεί να αποτελεί ιστορική αναγκαιότητα, όπως επιβεβαιώνουν όλες οι συζητήσεις για Universal Basic Income, Universal Basic Services etc

Από την ανάλυση αυτή μέχρι να φτάνει κανείς στην «εξομοίωση φασισμού - κομμουνισμού» μεσολαβούν ωκεανοί προπαγάνδας που, όπως έγραψα παραπάνω, προκαλούν θλίψη και οργή. 

Είμαι βέβαιος, ότι οι νέοι σε όλο τον πλανήτη, θα διαβάσουν το "Δώρο του Θυμού" του Arun Gandhi και να μετατρέψει αυτήν την οργή σε καύσιμο, σε ενέργεια δηλαδή για την επανεκκίνηση της παγκόσμιας ιστορικής προσπάθειας για μια πιο δίκαιη κοινωνία.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Το μαγικό φίλτρο της επιτυχίας

Μιλούσα πρόσφατα σε ένα online συνέδριο και δυο μέρες πριν είχαμε μια σύντομη τηλεδιάσκεψη με τη συντονίστρια, η οποία ήθελε να γνωρίσει τους ομιλητές και να σχεδιάσει τη ροή της εν λόγω δημόσιας συζήτησης. Όταν της εξήγησα τι κάνουμε στην Starttech Ventures και ποιο είναι το track record μας (AbZorba Games, Επίγνωσις, Yodeck), γελώντας μου είπε πως την εταιρεία μας θα την παρουσίαζε "σαν την κότα που γεννά τα χρυσά αυγά".

Πράγματι το track record μας είναι κάτι που γεμίζει με ικανοποίηση όλους τους ανθρώπους της Starttech Ventures. Σε ένα άρθρο μου στο εταιρικό blog έχω παρουσιάσει τα "9 βήματα για τη δημιουργία ενός κερδοφόρου B2B SaaS" και προτρέπω όποιον ενδιαφέρεται για το θέμα αυτό να το διαβάσει καθώς αποτυπώνει την εμπειρία που έχουμε αποκτήσει στη διάρκεια είκοσι ετών. 

Παρά ταύτα, συζητώντας με διάφορους επενδυτές από το εξωτερικό - κατά κύριο λόγο από τη Βόρεια Αμερική - δέχτηκα πιεστικές ερωτήσεις σχετικά με τις παραμέτρους του ελληνικού επιχειρηματικού οικοσυστήματος οι οποίες επιτρέπουν σε μεθοδολογίες όπως αυτή που παρουσιάζω στο παραπάνω blog post, όχι μόνο να εφαρμοστούν με επιτυχία αλλά να καταφέρουν έναν πραγματικά αδιανότο συνδυασμό κερδοφορίας και ρυθμού ανάπτυξης.

Στο σημείο αυτό να σημειώσω πως αν κάτι καθιστούσε τις επιχειρήσεις της Starttech Ventures "μοναδικές" ήταν ακριβώς αυτός ο συνδυασμός: "Κερδοφορία από πολύ νωρίς δίχως περιορισμό της ανάπτυξης.". Κάτι που φαίνεται να αντιβαίνει την "κοινή λογική" των venture capital investors.

Στο άρθρο αυτό δεν θα αναφερθώ ούτε στην επιχειρηματική μας εμπειρία και φιλοσοφία (lean startup, agile, customer development, design thinking), ούτε στα ισχυρά μας κίνητρα (προσωπική & ομαδική ανάπτυξη, οικονομική ανεξαρτησία), αλλά περισσότερο σε παραμέτρους της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας που την καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστική για τέτοιου είδους επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Πηγαίνοντας κατευθείαν στην ουσία, το μαγικό φίλτρο της επιτυχίας είναι το εξής: "Η δυνατότητα δημιουργίας μικρών ομάδων ανάπτυξης προϊόντων οι οποίες έχουν στην ίδια γεωγραφική τοποθεσία όλο το απαραίτητο φάσμα εμπειριών και δεξιοτήτων και ταυτόχρονα έχουν ιδιαιτέρως ανταγωνιστικό μέσο κόστος λειτουργίας αλλά και πολύ μικρό - έως και μηδαμινό - πολιτισμικό χάσμα με την κύρια αγορά στόχο: Εκείνη της βορείου Αμερικής."

Εξηγούμαι: Είναι γνωστό πως σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουκρανία, κλπ) κανείς μπορεί να βρει εξαιρετικά ικανούς πληροφορικούς σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικό κόστος. Το ίδιο και στην Ινδία και σε άλλες χώρες της ΝΑ Ασίας. Όμως, παρότι μπορεί να βρει τους "προγραμματιστές", δεν μπορεί να βρει το υπόλοιπο αναγκαίο φάσμα δεξιοτήτων: Designers, product marketers, business experts, κλπ.  

Τι κάνει λοιπόν ο ανταγωνισμός μας, κατά βάση εταιρείες στη Βόρεια Αμερική ή στη Δυτική Ευρώπη: Έχει το ακριβοπληρωμένο κομμάτι της ομάδας ανάπτυξης προϊόντος σε κάποιο από τα μεγάλα hubs (Bay Area, NY, Boston, London, Paris, etc) και ένα άλλο κομμάτι της ομάδας (κατά κανόνα τους "προγραμματιστές") σε κάποιο γνωστό outsourcing hub, σε κάποια από τις χώρες που ανέφερα παραπάνω.

Αυτή η προσέγγιση έχει τρία σημαντικά προβλήματα, που όλα τους παίζουν καθοριστικό ρόλο στις μεγάλες αποτυχίες που βλέπουμε τόσο συχνά - παρά τα εντυπωσιακά κεφάλαια που επενδύονται στις εταιρείες:

• Μέσο κόστος: Μπορεί ο προγραμματιστής στη Σόφια ή στο Μινσκ να αμείβεται με πολύ ανταγωνιστικό κόστος σε σχέση με έναν προγραμματιστή ίδιας εμπειρίας και ικανοτήτων στο Palo Alto, όμως οι τιμές των design/marketing/business ανθρώπων σε αυτό το μεγάλο hub είναι τόσο υψηλές που το μέσο κόστος ανάπτυξης προϊόντος παραμένει πολύ υψηλό σε σχέση με εκείνο της Αθήνας, όπου ναι μεν ο προγραμματιστής έχει μεγαλύτερο κόστος από τον αντίστοιχο του Κιέβου όμως ο designer είναι πάρα πολυ οικονομικότερος επίσης από τον αντίστοιχο του Κιέβου.
• Αποδοτικότητα και πολιτισμικό χάσμα: Όπως και να το κάνουμε η κυρίαρχη κουλτούρα στην Ελλάδα είναι πολύ κοντινότερη στη Βόρεια Αμερική απ' ότι είναι η κυρίαρχη κουλτούρα στην Τιμισοάρα ή στο Μπάγκαλορ. Αν στο πολιτισμικό χάσμα προστεθεί και η διαφορά ώρας και γλώσσας, που εξ ορισμού καθιστούν την επικοινωνία πιο δύσκολη, καταλαβαίνει κανείς εύκολα πόσο πιο αποδοτική είναι μια ομάδα που λειτουργεί εξ ολοκλήρου στην Αθήνα σε σχέση με μια άλλη που είναι μοιρασμένη μεταξύ Austin και Minsk.
• Η ίδια η έννοια της ομάδας: Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς, είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσει για ποιο λόγο δυο μέλη της ίδιας ομάδας πρέπει να έχουν τόσο εντυπωσιακά διαφορετικές αμοιβές. Μια διαφορά 10x είναι μάλλον συνηθισμένη ενώ πολλές φορές θα δει 20x ίσως και περισσότερο. Ναι, καλά καταλάβατε, στο ίδιο product development team μπορεί να είναι ένας designer στη Νέα Υόρκη που στοιχίζει στην εταιρεία του $300,000 ανά έτος και ένας προγραμματιστής σε έναν outsourcing paradise που στοιχίζει $15,000 ανά έτος. 
• Αν θέλετε έναν νέο όρισμό του wishful thinking είναι ότι οι δυο αυτοί άνθρωποι θα μπορέσουν να νιώσουν ποτέ ισότιμα μέλη της ίδιας ομάδας - πολύ χειρότερα που ο προγραμματιστής κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι υπάλληλος της εταιρείας αλλά "νοικιασμένος" από κάποια εταιρεία outsourcing. Όμως, είναι απόλυτα σαφές, τις εταιρείες δεν τις κάνουν τα ίδια τα προϊόντα αλλά οι ομάδες ανθρώπων που τα αναπτύσσουν!

Με βάση την παραπάνω ανάλυση εδώ και αρκετά χρόνια (για παράδειγμα εδώ, εδώ και εδώ) αρθρογραφώ λέγοντας πως μπορούμε να μπούμε στην άνοιξη της ελληνικής οικονομίας με αυτόχθονες και αυτοτελείς/ανεξάρτητες επιχειρηματικές προσπάθειες στον χώρο της τεχνολογίας, οι οποίες εμπορικά στοχεύουν κατά κύριο λόγο στη Βόρεια Αμερική. Ήδη υπάρχουν πολλά παραδείγματα (αλλά και τα απαραίτητα αντι-παραδείγματα) που αποδυκνείουν την ορθότητα αυτής της προσέγγισης.

Στην Αθήνα - σύντομα και στην υπόλοιπη Ελλάδα - μπορεί κανείς να οργανώσει ολοκληρωμένες ομάδες με όλο το φάσμα δεξιοτήτων που απαιτεί η ανάπτυξη ενός τεχνολογικού προϊόντος (B2B SaaS, με απόλυτη σιγουριά) για τη Βόρεια Αμερική. Οι απαιτήσεις σε επένδυση είναι μικρές (συνήθως friends, family & angel investors επαρκούν) και η επιτυχία έρχεται σχετικά γρήγορα. 

Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να υιοθετηθούν πρακτικές όπου κάθε εργαζόμενος θα έχει ένα δίκαιο μερίδιο στην υπεραξία της εργασίας του (τα stock options είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για αυτό), ώστε η σχετικά χαμηλή αμοιβή (απολύτως επαρκής για διαβίωση στην Ελλάδα, βεβαίως) να ισοσταθμίζεται με σημαντική εισροή υπεραξίας μετά από μερικά χρόνια - Το έχω δει ήδη σε τρεις περιπτώσεις, είμαι απολύτως βέβαιος πως είναι κάτι επιτεύξιμο. Έτσι, η ομάδα όχι μόνο θα έχει ικανότητα και αποτελεσματικότητα, αλλά επιπλέον θα έχει και ένα ισχυρό κίνητρο να κάνει το "κάτι παραπάνω" που θα της επιτρέψει να σταθεί στον σκληρό διεθνή ανταγωνισμό.

Κάποιοι θα πουν ότι ένα πρόβλημα που ίσως προκύψει είναι η διαθεσιμότητα ταλέντου. Δηλαδή, δέχονται τους παραπάνω συλλογισμούς όσο οι εταιρείες που λειτουργούν στην Ελλάδα είναι σχετικά "λίγες". Τι θα γίνει όμως αν δεκαπλασιαστούν και συνεχίσουν να μεγαλώνουν; Θα μπορέσει να βρεθεί επαρκές ανθρώπινο δυναμικό σε όλο το αναγκαίο φάσμα δεξιοτήτων;

Η απάντηση είναι ότι ναι, θα μπορέσει να βρειθεί. Πρώτα απ' όλα κάθε χρόνο προστίθενται νέα, καλά εκπαιδευμένα άτομα στην αγορά εργασίας. Στη συνέχεια ήδη παρατηρείτε ένα κύμα επιστροφής στην Ελλάδα από τη γενιά που κατά το 2010 έπεσε θύμα του "brain drain". Κατά τρίτο και σημαντικότερο λόγο, θα έρθει σύντομα η ώρα που η Ελλάδα θα ανακτήσει την κεντρικότητά της στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου υπάρχουν πρακτικά ανεξάντλητες δεξαμενές ταλέντου το οποίο με πολύ μεγάλη χαρά θα ερχόταν να εργαστεί στην Αθήνα.

Ας είμαστε αισιόδοξοι: Η τεχνολογία και το διαδίκτυο μπορούν να οδηγήσουν σε μια νέα άνοιξη της ελληνικής οικονομίας. Αρκεί να δούμε τ´α πράγματα μέσα από το πρίσμα της αξιοκρατίας και της μακροπρόθεσμης στρατηγικής.