Είχε κόσμο το Καλλιμάρμαρο;

Την περασμένη Τετάρτη μαζί με αρκετούς συναδέλφους πήγαμε στη συναυλία του Σαββόπουλου.

Προσωπικά εγώ δεν πήγα για το "Όλοι μαζί μπορούμε". Κάθε προσπάθεια υποστήριξης των αδυνάτων είναι καλοδεχούμενη και αξιέπαινη, νομίζω όμως πως πολλές είναι σε λάθος κατεύθυνση ως προς την αποτελεσματικότητα τους αλλά και τη νοοτροπία που καλλιεργούν. Όπως λέγαμε παλιά «πρέπει να τους μάθεις να ψαρεύουν, όχι να τους δίνεις ψάρια να φάνε».

Πήγα λοιπόν για τη μουσική του Σαββόπουλου, η οποία μου αρέσει πολύ. Μου αρέσει η συννεφούλα, μου αρέσει ο άγγελος εξάγγελος, μου αρέσει το σαν τον καραγκιόζη. Όπως φαίνεται, τα ίδια και τόσα πολλά ακόμα τραγούδια αρέσουν και σε δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες μας οι οποίοι μαζικά συνέρευσαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Είδα πως πολλά γράφτηκαν για αυτήν τη συναυλία. Το βρίσκω περίεργο. Υπάρχουν ατελείωτα θέματα να θίξει κανείς στην Ελλάδα του σήμερα και όμως όλοι φαίνεται θέλουν να μιλήσουν για μια συναυλία. Υπάρχει μια τεράστια κοινωνική, οικονομική, εκπαιδευτική, παραγωγική και πολιτισμική κρίση. Υπάρχει αναμφίβολα μια κρίση ταυτότητας. Παρά ταύτα μια συναυλία φαίνεται να είναι σημαντικότερη όλων αυτών.

Αν σκεφτούμε βέβαια πως η συναυλία είναι μιας μορφής πανηγύρι, βλέπουμε μάλλον ότι ως λαός έχουμε μια έφεση στα πανηγύρια. Είμαστε δηλαδή για τα πανηγύρια.

Εν πάση περιπτώσει, δεν θέλω να σχολιάσω τα ατελείωτα και γραφικότατα που γράφτηκαν για αυτήν τη συναυλία ένθεν κακείθεν, παρά μόνο ένα: Γράφτηκε κάπου ότι «δεν είχε και τόσο κόσμο». Μάλιστα. Εντάξει παιδιά, το τερματίσατε. Τελείως όμως.

Η αλήθεια είναι πως το Καλλιμάρμαρο ήταν ασφυκτικά γεμάτο. Είχε περισσότερο κόσμο από όσο περιμέναμε. Είχε περισσότερο κόσμο απ' όσο θέλαμε. Είχε περισσότερο από όσο χωρούσε.

Οι κερκίδες του Σταδίου είχαν γεμίσει εντελώς. Εντελώς όμως. Εκτός φυσικά από ένα πολύ μικρό τμήμα και από τις δύο πλευρές, προς την είσοδο του Σταδίου, που ήταν πίσω από την σκηνή, πίσω από τα ηχεία, που ούτε έβλεπες ούτε άκουγες (και πάρα ταύτα κάποιοι είχαν καθίσει εκεί, διότι απλά δεν χωρούσαν αλλού).

Το Στάδιο λοιπόν ήταν εντελώς γεμάτο. Το κοινό είχε παλμό και ενθουσιασμό και απόλαυσε μια πολύ ωραία συναυλία. Μέχρι εκεί και ήταν πάρα πολύ καλά.

Τώρα γιατί όλοι, πάλι ένθεν κακείθεν, προσπαθούν να βρουν ένα βαθύτερο νόημα, ένα μήνυμα, σε μια συναυλία, ειλικρινά δεν μπορώ να το γνωρίζω. Μοιάζει με μια ανάγκη άρνησης της πραγματικότητας. Δεν μας καλύπτει αυτό που ζούμε και θέλουμε σώνει και καλά ένα βαθύτερο νόημα.

Τι να πω... Δεν θέλω να σας απογοητεύσω αλλά ήταν απλά μια συναυλία. Υπέροχη μεν, συναυλία δε.

Τώρα για εκείνον που έγραψε ότι το στάδιο δεν ήταν γεμάτο, τρία πράγματα μόνο μπορεί να υποθέσει κανείς:
1) Τυφλωμένος από φανατισμό
2) Πληρωμένο troll
3) Ατυχής που πίστεψε κάποιον από τις παραπάνω δύο κατηγορίες

Κλείνω με μια παρατήρηση: Αν πρέπει να φτάσουμε στο σημείο να επιχειρηματολογήσουμε σχετικά με το αν ένα ασφυκτικά γεμάτο στάδιο «είχε κόσμο» ή όχι, τότε κάτι πάει πάρα, πάρα πολύ στραβά με την κοινωνία μας και από μόνο του πρέπει να λειτουργήσει κάπως σαν ξυπνητήρι για να βγούμε από αυτόν τον λήθαργο, τη βλακεία στην οποία μας έχει οδηγήσει ο φανατισμός.

Μια ανάσα αισιοδοξίας από το Πάντειο Πανεπιστήμιο

Την Παρασκευή 30 Μαΐου, χάρη στον πολύ καλό φίλο Σπύρο Καπετανάκη που συνεργάζεται στο πλαίσιο αυτό με την εξαίρετη Μπέττυ Τσακαρέστου είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω για περισσότερη από μια ώρα με προπτυχιακούς φοιτητές του Παντείου Πανεπιστημίου σχετικά με τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τους τρόπους χρηματοδότησής τους.

Η συζήτηση ήταν ζωντανή και έντονη. Καταφέραμε να έχουμε μια ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων, να επικοινωνήσουμε. Νομίζω πως οι φοιτητές είχαν μια αρκετά καλή άποψη για την επιχειρηματικότητα και τα ειδικά χαρακτηριστικά των νεοφυών επιχειρήσεων. 

Όχι βέβαια πως δεν παρατήρησα τα γνωστά συμπτώματα του "Silicon Paranoia". Μια άνευ προηγουμένου εμμονή με την "ιδέα" και μια ακόμα χειρότερη με τους "επενδυτές". Όχι ότι αμφότερα δεν έχουν μεγάλη σημασία αλλά, όπως γνωρίζουν όλοι όσοι έχουν αληθινή εμπειρία στο επιχειρείν τα πάντα εξαρτώνται από την υλοποίηση — Execution is the new innovation.

Θέλω να πιστεύω πως πράγματι στο τέλος της συνομιλίας μας η μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών είχε κατανοήσει πως η αξία δεν βρίσκεται σε οποιαδήποτε ιδέα αλλά στην ομάδα που με σχέδιο και αποφασιστικότητα θα προσπαθήσει να την υλοποιήσει καθώς και ότι η όποια χρηματοδότηση είναι το μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού και όχι ο σκοπός ο ίδιος. 

Φεύγοντας από τον χώρο του μαθήματος ήμουν πολύ περισσότερο αισιόδοξος σε σχέση με πριν. Όπως είπα και παραπάνω οι φοιτητές έχουν εξαιρετικά καλή αντίληψη για το σύγχρονο επιχειρείν και είναι κατά κανόνα πολύ καλοί συζητητές — πράγμα για το οποίο πρέπει να συγχαρούμε πρώτα και κύρια τους ίδιους όπως και τους διδάσκοντες καθηγητές τους. 

Συχνά μας δημιουργείται μια ιδιαίτερα καταθλιπτική, μίζερη εικόνα της πραγματικότητας, ιδιαίτερα αν μένουμε στα μεταδιδόμενα από τα μέσα ενημέρωσης και τις αναφορές στα social media. Πολλές φορές βέβαια υπάρχει απογοήτευση βάσει αντικειμενικών δεδομένων. Αυτό όμως που τις φορές εκείνες αποτυγχάνουμε να θέσουμε υπόψιν μας είναι ο ανθρώπινος παράγοντας, πόση δύναμη αλλαγής έχουν δηλαδή μέσα τους η όρεξη και η θέληση των νέων. 

Όσο υπάρχουν νέα παιδιά γεμάτα ενέργεια να δημιουργήσουν, να φτιάξουν έναν κόσμο καλύτερο από εκείνον που τους παραδίδουμε οι προηγούμενοι, όλοι μπορούμε και πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον. 

Όσο κι αν όλοι προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο, νομίζω πως οι καλύτερες μέρες είναι μπροστά μας, τόσο για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα όσο και για την Ελλάδα συνολικά. Αρκεί να δώσουμε χώρο στους νεώτερους να πραγματώσουν τη δημιουργικότητα τους, αναλαμβάνοντας έτσι και τις ευθύνες τους έναντι της κοινωνίας. 

Φορολογία, ανάπτυξη και ποιότητα ζωής

Στις αρχές Ιουνίου ήμουν για λίγες μέρες στο Lund της Σουηδίας,  στον πολύ καλό φίλο Γιάννη Κωστόγιαννη που διαπρέπει εκεί ως ορθοπεδικός χειρουργός. Έτυχε να είναι η δεύτερη φορά σε σύντομο διάστημα καθώς τον Μάιο ήμουν στην Στοκχόλμη για το 7th European Youth Entrepreneurship Conference από το Yes for Europe —στην πόλη εκείνη είχα ζήσει 6 μήνες σαν φοιτητής Erasmus το 1998.  

Είδα λοιπόν και πάλι,  με τα ίδια μου τα μάτια,  ότι ένα διαφορετικό μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας είναι απολύτως εφικτό και βιώσιμο. Ένα μοντέλο που βάζει πάνω απ'όλα τον άνθρωπο και ταυτόχρονα δημιουργεί προϋποθέσεις για ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και σταθερή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου χωρίς αποκλεισμούς. 

Το προσφέρει το Σουηδικό κράτος στους Πολίτες του; Μεταξύ άλλων δίνει υψηλοτάτου  επιπέδου δωρεάν παιδεία και υγεία για όλους δίχως καμία εξαίρεση. Δίνει ακόμα κορυφαίες υποδομές, εξαιρετική ασφάλεια και αίσθημα δικαιοσύνης. 

Πώς τα καταφέρνουν όλα αυτά οι Σκανδιναβοί φίλοι μας; Πού βρίσκουν τόσα χρήματα;  Μα φυσικά με  υψηλότατους φόρους. Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, έτσι λοιπόν τόσο οι ιδιώτες όσο και οι επιχειρήσεις επιστρέφουν στην κοινωνία ένα σημαντικό μέρος των εισοδημάτων τους. 

Να λοιπόν που η κυρίαρχη πολιτική άποψη στην Ελλάδα και τόσες άλλες χώρες, εκείνη που λέει πως η ανάπτυξη προϋποθέτει κυρίως τη χαμηλή φορολογία και τους χαμηλούς μισθούς, αμφισβητείται στην πράξη από το παράδειγμα της Σουηδίας. 

Που έχει οδηγήσει λοιπόν η υψηλή φορολογία φυσικών και νομικών προσώπων; Που έχουν οδηγήσει οι μεγάλοι μισθοί και συντάξεις, η δωρεάν υγεία και παιδιά για όλους;  Έχουν οδηγήσει σε μια εξαιρετικά δυναμική και εξωστρεφή οικονομία με εντυπωσιακή καινοτομία σε όλους τους κλάδους. Αμέτρητα παραδείγματα ξεκινώντας από επιχειρήσεις της παραδοσιακής οικονομίας όπως η TetraPak και η IKEA, φτάνοντας  μέχρι την αιχμή του ψηφιακού επιχειρείν με εταιρείες όπως η Axis και η Spotify. 

Εξάλλου, όπως έχω ακούσει τον ίδιο τον Morten Lund να λέει το 2008, αναφερόμενος στη Δανία — της οποίας η Σουηδία μάλλον είναι βελτιωμένη έκδοση, η γνώση της ασφάλειας που παρείχε η κοινωνία για τον ίδιο και την οικογένειά του τον βοήθησαν να πάρει μεγάλα επιχειρηματικά και επενδυτικά ρίσκα, οδηγώντας μεταξύ άλλων στη δημιουργία επιχειρήσεων όπως το Skype. 

Ενδεικτικό της επιτυχίας της ψηφιακής οικονομίας στη χώρα αυτή είναι ότι η Σουηδία έχει τα περισσότερα unicorns per capita στον κόσμο μετά το Silicon Valley.

Θα αναρωτηθεί δίκαια κάποιος, “είναι τελικά ο παράδεισος επί της γης η Σουηδία;”.  Σίγουρα όχι. Αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις και οι άνθρωποι εκ φύσεως πάντα θέλουν το καλύτερο - οπότε καμιά φορά εξακολουθούν να γκρινιάζουν σε περιβάλλοντα που σε άλλους φαίνονται ιδανικά. 

Το ασφαλές συμπέρασμα όμως είμαι ότι  σίγουρα η χώρα αυτή έχει καταφέρει πολλά, σε όλα τα επίπεδα. Καλό είναι λοιπόν να μελετηθεί σε βάθος. Ιστορικά, κοινωνιολογικά, πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά. Σίγουρα έχουμε να μάθουμε πολλά. 

Κλείνω με μια συμβουλή προς όλους: Η πολυετής περίοδο της κρίσης στην Ελλάδα, ως μάλλον ήταν αναμενόμενο, έχει δημιουργήσει έντονο και πολυεπίπεδο φανατισμό. Πολλοί φαίνονται σίγουροι για όλα, απορρίπτοντας δίχως δεύτερη σκέψη την αντίθετη άποψη. 

Αυτές οι βεβαιότητες όμως τελικά εγκλωβίζουν τη δημιουργικότητα μας, εμποδίζοντας μας την κρίσιμη στιγμή να σκεφτούμε και να πράξουμε έξυπνα, αποτελεσματικά. Ας ανοίξουμε λοιπόν τα μάτια και τα αυτιά μας, ας μελετήσουμε χώρες και κοινωνίες που έχουν προοδεύσει και ας γίνουμε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί προς κάθε είδους βεβαιότητες.