Η Ελλάδα ως αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη στις ΤΠΕ

Αθήνα,
4 Φεβρουαρίου 2014

Η Ελλάδα ως αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη στις ΤΠΕ

Του Δημήτρη Τσίγκου (*)

Αποτελούσε κοινό τόπο εδώ και πολλές δεκαετίες ότι «στην Ελλάδα υπάρχουν εξαίρετοι επιστήμονες και μηχανικοί». Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το διαχρονικό εμπορικό δαιμόνιο των Ελλήνων δημιουργούσε πολύ καλές προϋποθέσεις για τη δυναμική ανάπτυξη της αγοράς της Πληροφορικής στη χώρα, μόλις αυτό το νέο γνωστικό, επιστημονικό, επαγγελματικό και επιχειρηματικό πεδίο έκανε τα πρώτα του βήματα στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’80.

Με την Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών στην πρωτοπορία και την Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης να ακολουθεί η Ελλάδα απέκτησε τα πρώτα πανεπιστημιακά & ερευνητικά ιδρύματα στο αντικείμενο της Πληροφορικής στις αρχές της δεκαετίας του ’80, πλαισιώνοντας τμήματα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, Φυσικών, Μαθηματικών αλλά και Οικονομικών που de facto θεράπευαν τη νέα επιστήμη. Παράλληλα, το ίδιο διάστημα βλέπει κανείς να κάνουν τα πρώτα βήματα τους οι επιχειρήσεις πληροφορικής, τόσο με ανάπτυξη λογισμικού όσο και με καθαρά εμπορική δραστηριότητα. Υπήρχε ενθουσιασμός και ήταν δικαιολογημένος!

Δυστυχώς οι δεκαετίες του ’90 και του 2000 δεν δικαίωσαν τον ενθουσιασμό αυτό. Η εκρηκτική ανάπτυξη της εγχώριας αγοράς, το θαύμα του χρηματιστηρίου που έγινε τραγωδία και η απουσία οποιασδήποτε σύνδεσης της ακαδημαϊκής & ερευνητικής στρατηγικής με το – ανύπαρκτο – αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, λάβωσε την ελληνική αγορά και ευρύτερα την κοινότητα της πληροφορικής. Η εσωστρέφεια με έμφαση στον τεράστιο δημόσιο τομέα, ή έμφαση στο box moving και οι μικρές επενδύσεις σε έρευνα & ανάπτυξη ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής.

Φτάσαμε λοιπόν στο 2010 βιώνοντας μια αντιφατική κατάσταση. Αφενός η εσωτερική αγορά είχε πρακτικά καταρρεύσει, τόσο από άποψη προμηθευτών όσο και του βασικού πελάτη – του Ελληνικού δημοσίου, αφετέρου η χώρα είχε δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα πολυπληθές και πολύ καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο βεβαίως δεν μπορούσε να απασχοληθεί στις περισσότερες υφιστάμενες επιχειρήσεις εκτός αν αυτές προέβαιναν σε έναν δυναμικό μετασχηματισμό τους. Δύσκολη κατάσταση. Τόσο δύσκολη που κάνει να είναι πολύ μεγάλη η χαρά  το 2014 να βλέπει κανείς ότι υπάρχουν πολύ θετικά σημάδια επιτυχίας!

Πράγματι, συνέβησαν δυο πράγματα: Αφενός όλο και περισσότεροι Πληροφορικοί ακολουθούν τον δρόμο της επιχειρηματικότητας και βλέπουμε πολλές, δυναμικές & εξωστρεφείς νέες επιχειρήσεις πληροφορικής, αφετέρου σημαντικός αριθμός υφισταμένων επιχειρήσεων κατάφερε να αναδιοργανωθεί, να αναγεννηθεί επί τις ουσίας και να ακολουθήσουν ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο βασιζόμενο στην καινοτομία και την εξωστρέφεια. Αποτελεί κοινό τόπο σήμερα πως οι επιχειρήσεις που θα καταφέρουν να το κάνουν αυτό με επιτυχία θα είναι εκείνες που θα επιβιώσουν.

Σε κάθε περίπτωση τα θετικά σημεία που αναφέρθηκαν δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζουν. Μένουν πολλά να γίνουν. Να χαραχθούν αναπτυξιακές & ακαδημαϊκές/ερευνητικές στρατηγικές για τον κλάδο. Να υπάρξει το επάγγελμα επισήμως ως αυτόνομο επιστημονικό & επαγγελματικό πεδίο. Να λυθεί το ζήτημα της χρηματοδότησης ιδιαίτερα στο πρώιμο στάδιο των επιχειρήσεων. Τέλος και πάνω απ’ όλα να δημιουργηθεί μια νέα επαγγελματική, επιχειρηματική και εργασιακή κουλτούρα που θα έχει στο επίκεντρό της τη δημιουργικότητα & τη συνεργασία.

Η πληροφορική μπορεί να γίνει και θα γίνει ο στυλοβάτης της οικονομίας της συνεργασίας & της δημιουργικότητας η οποία θα βγάλει την Ελλάδα από το σημερινό τέλμα & αδιέξοδο. Κάνοντάς το αυτό και με τα χαρακτηριστικά καινοτομίας & εξωστρέφειας που αποκτά είναι βέβαιο πως θα μετατρέψει τη μικρή χώρα μας σε μια περιφερειακή δύναμη των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Τα πρώτα σημάδια είναι ήδη ορατά!

(*) Ο Δημήτρης Τσίγκος είναι Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Νέων Επιχειρηματιών, Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Νεοφυών Επιχειρήσεων, Μέλος ΔΣ του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιχειρηματικών Αγγέλων, τ. Πρόεδρος της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας και Ιδρυτής της επιχείρησης πληροφορικής Virtual Trip.

Η ανάγκη θεσμικής εκπροσώπησης των startups σε σχέση με τα "νέα σεμινάρια"

Αναδημοσίευση από το EMEA.gr

Είχα μιλήσει πρόσφατα για τον Μανωλιό που ντύθηκε ...incubator. Το βασικό μήνυμα του άρθρου ήταν ξεκάθαρο: Οι γνωστοί κύκλοι του «ιδιωτικοδημοσίου», εκείνοι που ανδρώθηκαν με τον δήθεν ιδιωτικό τομέα που είχε κύριο πελάτη του το κράτος, «μυρίστηκαν» ότι θα «πέσουν λεφτά για τα start-ups» και, όπως ήταν αναμενόμενο, «τοποθετήθηκαν» στην αγορά. Εξάλλου, η τεχνογνωσία τους στη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος είναι πραγματικά διεθνούς επιπέδου. Για την ακρίβεια, με εξαίρεση τους «συναδέλφους» στην Ιταλία, δεν συγκρίνονται με κανέναν άλλο στην Ευρώπη και με ελάχιστους άλλους διεθνώς. Όπως ήταν φυσικό, το άρθρο αυτό προκάλεσε πλήθος σχολίων και δημιούργησε γενικότερα ενδιαφέρον.

Ακόμα πιο ενδιαφέρον όμως είναι το ποιοι είναι οι «μπροστινοί» στη νέα αυτή διασπάθιση του δημοσίου χρήματος. Αποδεικνύεται ότι μακράν ο καλύτερος τρόπος σε αυτή τη χώρα να πάρεις κρατικό χρήμα είναι να βρίζεις το κράτος!  Υπάρχουν πια όχι λίγα παραδείγματα. Διάφοροι με υποτιθέμενες φιλελεύθερες ιδέες, «αγνοί»  και «αμόλυντοι», οι οποίοι βεβαίως υπάρχουν μόνο και μόνο επειδή διαχειρίζονται τα χρήματα του κράτους, ελληνικού και ευρωπαϊκού – ενώ φυσικά συνεχίζουν να καταγγέλλουν τον κρατισμό μετά βδελυγμίας.

Η κοινότητα των νεοφυών επιχειρήσεων τι κάνει για να αντιδράσει στην αστεία αυτή κατάσταση; Μέχρι στιγμής λίγα πράγματα καθώς είναι πολυδιασπασμένη και ιδιαίτερα υπανάπτυκτη σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Αδυνατούν δυστυχώς πολλοί start-up επιχειρηματίες να αντιληφθούν τη θεμελιώδη αρχιτεκτονική διαφορά μεταξύ «οργανισμού» και «association». To δεύτερο είναι by definition inclusive, open to All με transparency και governance rules. Είναι αυτό που έχει λειτουργήσει πολύ καλά σε οικονομίες όπως οι ΗΠΑ και η Γερμανία και απουσιάζει σχεδόν τελείως από οικονομίες όπως η Ελλάδα. Είναι το απαραίτητο θεσμικό εργαλείο για να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα. Ενδιαφέρον παράδειγμα αποτελούν τα open source communities που έχουν συγκεκριμένους κανόνες «citizenship» και «governance» (πχ http://www.ow2.org).

Στην πολύπαθη χώρα μας έντεχνα έχει προωθηθεί η έννοια της «αγνής» και «ανόθευτης» πρωτοβουλίας που, όλως τυχαίως, δεν έχει κανένα κανόνα διακυβέρνησης και πολύ απλά μια μικρή παρέα «λύνει και δένει». Η πλάκα είναι πως τέτοια παρεάκια, που ξαναλέμε δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν παρά στον εαυτό τους, εμφανίζονται και ως «εκπρόσωποι του community» λέγοντας μάλιστα πως είναι οι αυθεντικοί εκφραστές του. Με τις υγείες μας!

Επιμένω ότι είναι εντυπωσιακό που άνθρωποι γενικά μορφωμένοι αγνοούν ότι οι κοινωνίες (πχ startup ecosystem) συγκροτούνται από κανόνες (κλασικό παράδειγμα οι ΗΠΑ: «Α Nation or rules»), οι οποίοι κανόνες προδιαγράφονται, εξελίσσονται και επιβάλλονται από ανοιχτά συλλογικά υποκείμενα με συγκεκριμένες προδιαγραφές. Αν και είναι πολύ απλή η παραπάνω έννοια, λόγω του σταδίου ωρίμανσης που βρισκόμαστε στην κοινότητα των νεοφυών επιχειρήσεων φαίνεται ότι περισσότεροι δεν την έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει. Μπερδεύονται, δεν μπορούν για παράδειγμα να καταλάβουν τη διαφορά ενός μη κερδοσκοπικού ιδρύματος ενίσχυσης των start-ups με μια ένωση, με το συλλογικό αντιπροσωπευτικό φορέα δηλαδή, της κοινότητάς τους. Εκτός από υπανάπτυκτη χώρα είμαστε δυστυχώς και υπανάπτυκτη κοινωνία.

Μην έχοντας λοιπόν ακόμα όλοι συμφωνήσει ότι η start-up κοινότητα πρέπει να έχει και μια θεσμική υπόσταση με όρους transparency & proper governance η οποία να εκφράζει τη συνισταμένη των απόψεων των μελών της, δεν δίνουμε έτσι τη δυνατότητα να υπάρξει κάποιος ισχυρός φορέας για να προστατεύσει το - σε βρεφικό στάδιο ακόμα - οικοσύστημα από τους αετονύχηδες που εφορμούν για να το εκμεταλλευτούν - και όχι για να το «ενισχύσουν», όπως ξεδιάντροπα διατυμπανίζουν. 

Παραμένουν δυστυχώς ανοχύρωτα τα start-ups απέναντι στους γνωστούς-αγνώστους που εφορμούν για να 'φάνε' τα χρήματα που ο Ευρωπαίος φορολογούμενος - πολύ σωστά - δίνει για την ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Μια πρώτη επιλογή είναι να πούμε «έτσι γίνεται στην Ελλάδα», να σηκωθούμε να φύγουμε (;) ή, αν μείνουμε, να κλαίμε την άτιμη τη μοίρα μας. Μια άλλη επιλογή είναι να θεωρητικολογήσουμε, όπως συχνά πολλοί κάνουν σε αυτή τη χώρα. Η τρίτη επιλογή, αυτή που προσωπικά ένθερμα υποστηρίζω, είναι να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας.  Πολλοί είναι αυτοί που «θέλουν το καλό των start-ups». Ας το ακούσουν καλά: Δεν θα τους το δώσουμε!

Τι θα κάνουμε λοιπόν; Αντί να τα παρατήσουμε ή να θεωρητικολογούμε, θα δημιουργήσουμε έναν θεσμό. Έναν μαζικό, συλλογικό, ανοιχτό και αντιπροσωπευτικό φορέα για την ελληνική νεοφυή επιχειρηματικότητα. Έναν φορέα από τα start-ups και για τα start-ups. Έναν φορέα που θα είναι η συλλογική φωνή της κοινότητας και που θα εκφράζει με αξιοπιστία την άποψή της για το πως μπορεί το οικοσύστημα να ενισχυθεί για το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων και της χώρας συνολικά!

Μόνο τότε φαινόμενα όπως τα γραφικότατα «accelerators», τα «νέα ΚΕΚ» και τα «νέα σεμινάρια», θα αποτελέσουν μια μικρή κωμική παρένθεση στην προσπάθεια που γίνεται από τόσους πολλούς, που σύντομα θα είναι εντυπωσιακά περισσότεροι, για την ανάπτυξη ενός ισχυρού start-up ecosystem στην Ελλάδα, για την πραγμάτωση δηλαδή της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας.

Πρέπει να ζητήσουμε τώρα διαγραφή του χρέους;

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τη δημόσια συζήτηση για το αίτημα διαγραφής όλου ή του μεγαλυτέρου τμήματος του δημοσίου χρέους, το οποίο μάλιστα πολλοί χαρακτηρίζουν "επαχθές" - πιθανότατα έχοντας δίκιο κάποιες φορές. Επί παραδείγματι, τμήμα του χρέους δημιουργήθηκε για την χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων τα οποία τίποτα δεν συνέβαλαν στην αμυντική ικανότητα της χώρας, έκαναν πλούσιους κάποιους μιζαδόρους και αποτέλεσαν εξαιρετική εμπορική επιτυχία επιχειρήσεων άμεσα συνδεδεμένων με τους δανειστές. Ναι, το συγεκριμένο τμήμα του χρέους (δεν νομίζω πως είναι ιδιαίτερα μεγάλο), είναι επαχθές.

Ανακύπτει λοιπόν εύλογα ένα ερώτημα επί της στρατηγικής που πρέπει να έχει η χώρα μας, καθένας από εμάς ως πολίτης, στο ζήτημα αυτό. Είναι τώρα λογικό να προτάξουμε το αίτημα αυτό και, επαναλαμβάνω, τώρα να ζητήσουμε τη διαγραφή όλου ή τμήματος του χρέους;

Η γνώμη μου είναι πως η συζήτηση για τη διαγραφή του μεγαλυτέρου μέρους του χρέους έπεται της ανάληψης συγκεκριμένων πρωτοβουλιών αφενός για την απελευθέρωσή μας από το "τρίγωνο της καταστροφής" (οικονομική ολιγαρχία, "πολιτικό" σύστημα, μέσα "ενημέρωσης"), αφετέρου για τον ευαγγελισμό και την πραγάτωση της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, δηλαδή ενός οικονομικού & αναπτυξιακού μοντέλου που θα αξιοποιεί το ελληνικό συμβολικό, οικονομικό και ανθρώπινο κεφάλαιο στηριζόμενο σε μια νέα σχέση με την εργασία έχουσα στο επίκεντρό της τη δημιουργικότητα.

Μέχρι τότε, φοβάμαι πως η πρόταξη της - αναμφισβήτητης - πραγματικής ανάγκης διαγραφής του σημαντικότερου μέρους του χρέους μάλλον ενεργοποιεί αρνητικά αντανακλαστικά στους συμπατριώτες μας στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και ένα μειδίαμα ευτυχίας στην ντόπια οικονομική ολιγαρχία.