Άλλαξε ο Μανωλιός" και ντύθηκε... incubator!

Αναδημοσίευση από το ΕΜΕΑ.gr

Ξαφνικά, εκεί που δεν υπήρχε τίποτα, η Ελλάδα γέμισε incubators, accelerators και άλλα ευφάνταστα στην ονομασία τους προγράμματα για την προώθηση της «νεοφυούς επιχειρηματικότητας». Έχουμε πολύ περισσότερα τέτοια προγράμματα από όσα χρειαζόμαστε. Από τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς μέχρι το Δήμο Αθηναίων και άλλους φορείς, εκατομμύρια ευρώ ανακοινώνονται πως θα διατεθούν για τον ιερό σκοπό της ενίσχυσης των start-ups!

Θα αναρωτηθείτε, «πως μπορεί να σε ενοχλεί αυτό;». Με ενοχλεί πολύ η ουσία, όχι το φαίνεσθαι. Η ουσία είναι πως το γνωστό κρατικοδίαιτο κατεστημένο, αυτό που μάθαμε να λέμε «ιδιωτικοδημόσιο τομέα», έχει βρει νέο πεδίον δόξης λαμπρό: Την (υποτιθέμενη) ενίσχυση της επιχειρηματικότητας!

Μεταξύ σοβαρού και αστείου μπορώ να πω ότι το μόνο ίσως θετικό που βλέπω στην κίνηση αυτή είναι πράγματι η χρήση του όρου «νεοφυής επιχείρηση» για να περιγράψει τα start-ups, ο οποίος εισήχθη από την ΕΕΝΕ και συγκριμένα τον Γενικό Γραμματέα της Γιώργο Παπαδόπουλο. Είναι εξάλλου γνωστό πως όποιος ονομάζει τα πράγματα, συνήθως καθορίζει και την εξέλιξή τους.

Αν ψάξετε λοιπόν λίγο καλύτερα, πίσω από την κουρτίνα της «αφιλοκερδούς προσπάθειας» θα δείτε τους ίδιους ανθρώπους που επί δεκαετίες «αξιοποιούν» εθνικά και κοινοτικά κονδύλια. Θα δείτε προκηρύξεις απίστευτες. Έφτασαν να ζητούν ..15ετή εμπειρία σε προγράμματα ενίσχυσης start-ups, όταν το 1998 καλά-καλά δεν χρησιμοποιούταν η ορολογία αυτή - ειδικά στην Ελλάδα. Μάθαμε ακόμα πως οι … διαφημιστικές εταιρείες είναι οι πλέον ειδικές για τα προγράμματα αυτά και πολλά άλλα ευτράπελα.

Το Β' και το Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης αντί να δημιουργήσουν την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, διασπαθίστηκαν εν πολλοίς στα «σεμινάρια», προς άγραν «εργασιακής σταθερότητας» και σε τήρηση του ακλόνητου κοινωνικού συμβολαίου: Εσύ (πολίτη) θα με ψηφίζεις και εγώ (κράτος) θα σε «εξασφαλίζω». Ποιος δεν θυμάται το όργιο που είχε γίνει με τα επιδοτούμενα σεμινάρια; Ποιος ξέχασε ότι το πρόγραμμα «ψηφιακό άλμα», για venture capital σε high tech, το 2008 ακυρώθηκε ενώ προωθήθηκαν τα προγράμματα ... «e-Μηχανικοί», «e-Γονείς» και η διανομή των netbooks για τους μαθητές; Δυστυχώς ή ευτυχώς, είμαστε πολλοί αυτοί που τα θυμόμαστε καλά.

Υποτίθεται πως το Δ' ΚΠΣ, αυτό που όλοι μάθαμε σαν «ΕΣΠΑ», θα ήταν σε διαφορετική βάση. Πράγματι, άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του ... διαφορετικώς. Υπάρχει λοιπόν ένα φαινόμενο που θα το έλεγα «τα νέα ΚΕΚ και ΙΕΚ» ή ίσως «τα νέα σεμινάρια». Η πλάκα είναι πως πολλές από τις προκηρύξεις που ανέφερα για «acceleration programs» στην πραγματικότητα φωτογραφίζουν κάποια ΚΕΚ για υποψηφίους αναδόχους. Με άλλα λόγια, πάμε για τα «νέα σεμινάρια» όχι μόνο de facto αλλά και de jure.

Στην εποχή του ΕΣΠΑ λοιπόν, ειδικά με το άγχος της απορρόφησης, οι «εκπαιδεύσεις» δεν λέγονται πια «σεμινάρια» αλλά «acceleration programs», άσε που πολλές φορές συμπληρώνονται και με πενταήμερη εκδρομή στη Ρόδο! - Sorry, στο "silicon valley" εννοώ. Είμαι βέβαιος πως σε λίγο καιρό, τα ταξιδιωτικά γραφεία που τώρα παίζουν Κωνσταντινούπολη και Αγίους Τόπους, θα βάλουν στους προορισμούς τους και «Πανόραμα Σίλικον Βάλλεϋ - Πάλο Άλτο - Μάουντεν Βιού».

Ζούμε στη χώρα του παραλόγου, στη χώρα του «ότι δηλώσεις, είσαι». Είναι όμως κρίμα μεγάλο την στιγμή που βρισκόμαστε μια ανάσα πριν την απόλυτη καταστροφή να επιτρέπουμε σαν κοινωνία την ύπαρξη τέτοιων φαινομένων. Είναι έγκλημα τόσο προς την κοινότητα των start-ups όσο και προς τις επόμενες γενιές.

Τα κάθε λογής υποτιθέμενα «accelerators», τα «νέα ΚΕΚ» και τα «νέα σεμινάρια» δηλαδή, πρέπει να αποτελέσουν μια μικρή κωμική παρένθεση στην προσπάθεια που γίνεται από τόσους πολλούς, οι οποίοι σύντομα θα είναι εντυπωσιακά περισσότεροι, για την ανάπτυξη ενός ισχυρού start-up ecosystem στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει κανένας άλλος δρόμος για τη χώρα, μόνη διέξοδος είναι η ανάπτυξη της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας.

Αν η κοινότητα των start-ups δεν αντιδράσει τώρα και δυναμικά εναντίον όλων αυτών που την εκμεταλλεύονται για να πλουτίσουν δίχως να προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό, θα έχει διαπράξει ένα πολύ μεγάλο λάθος.

Υπό τις παρούσες κρίσιμες συνθήκες όμως, λάθος που επαναλαμβάνεται πολλοστή φορά, πλέον είναι ασυγχώρητο.

Οι Άκηδες του ελληνικού επιχειρείν

- Τι ώρα είναι, Άκη;
- Ότι ώρα θες εσύ, Πρόεδρε!

Δεν γνωρίζω αν η παραπάνω διάσημη στιχομυθία μεταξύ του ερωτώντος Ανδρέα Παπανδρέου και του Άκη Τσοχατζόπουλου όντως έλαβε χώρα ή αποτελεί κάποιον αστικό μύθο της ΠαΣοΚικής ιστορίας, δίχως καμία αμφιβολία όμως περιγράφει με τρόπο ρεαλιστικό την πραγματικότητα του πολιτικού αυτού μορφώματος επί προεδρίας Ανδρέα Παπανδρέου.

Ο πολιτικός αυτός άνδρας στον οποίο πολλά από τα δεινά που ζούμε σήμερα θα χρεώσει η ιστορία πέρασε στην αιωνιότητα το καλοκαίρι του 1996. Σταδιακά από τότε γινόμαστε όλοι μάρτυρες του εξής φαινομένου: Όλοι εκείνοι που απαντούσαν με ενθουσιασμό "ότι ώρα θες εσύ Πρόεδρε", όλοι αυτοί που έβλεπαν μα δεν μιλούσαν, όλοι αυτοί που προσπάθησαν απλά να απολαύσουν και εκείνοι το πάρτι της αλλαγής, ξαφνικά έγιναν ...αντι-παπανδρεϊκοί! Τους βλέπουμε σε κανάλια, internet και εφημερίδες να εξηγούν όλα τα λάθη του Παπανδρέου λες και εκείνοι ήταν κάποιας μορφής θεατές, αμέτοχοι στην όλη κατάσταση.

Ακριβώς το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στο ελληνικό επιχειρείν της περιόδου που διανύουμε. Πολλές επιχειρήσεις είχαν γιγαντωθεί πριν σκάσει η φούσκα της "ισχυρής Ελλάδας". Δεν τις περιγράφω ως επιτυχημένες, διότι αν ήσαν τέτοιες θα είχαν αντέξει στην κρίση, αλλά σίγουρα είχαν μεγαλώσει ιδιαίτερα τις δραστηριότητές τους. Διάφοροι περίεργοι τύποι, είτε "μικρο-επιχειρηματίες" ή, συχνότερα, "στελέχη", συνωστίζονταν για να μπουν έστω για δέκα λεπτά σε κάποια γραφεία, μήπως μπορέσουν και "τσιμπήσουν" κάτι και εκείνοι από την "επιτυχία" των εν λόγω εταιρειών.

Τι συμβαίνει σήμερα; Πολλές από τις εταιρείες αυτές έχουν είτε κλείσει ήδη ή βρίσκονται σε μια μη αναστρέψιμη κατεύθυνση προς το κλείσιμο. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι πρώην πανίσχυρες (;) διοικήσεις τους βρίσκονται σε κατάσταση οικτρή (...καθώς βλέπετε η εξ'Αμερικής λογική του "golden parachute" δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στη Δανία του Νότου...). Στην ούτως ή άλλως τραγική αυτή κατάσταση είναι θέαμα εμμετικό να βλέπει κανείς τους πρώην συνωστιζομένους να βγάζουν λόγους πύρινους για την στρατηγική και τις πρακτικές των επιχειρηματιών αυτών που οδήγησαν τις εταιρείες τους στη σημερινή κατάστασή τους.

Δεν είναι ότι έχουν άδικο. Πολλές φορές δεν έχουν, τα γεγονότα που περιγράφουν είναι αληθή. Είναι όμως ότι και εκείνοι, οπως και οι όψιμοι αντιπαπανδρεϊκοί ΠαΣοΚοι, μόνο αμέτοχοι δεν ήταν στην κατάσταση που είχε δημιουργηθεί. Κάθε άλλο, ίσως ήταν από αυτούς που μόνο κέρδισαν και τίποτα δεν έχαναν!

Θα πω κάτι πολύ απλό: Έχοντας ξεκινήσει την πρώτη μου εταιρεία το 2000, είχα την τύχη ή την ατυχία να έχω ζήσει δυο κύκλους καταστροφής των επιχειρήσεων στον κλάδο της Πληροφορικής. Πέραν των εξαιρέσεων που πάντα υπάρχουν, στις κρατικοδίαιτες αυτές επιχειρήσεις ούτε οι μέτοχοι κέρδιζαν, ούτε οι διοικήσεις (που συνήθως ταυτίζονταν με τους μετόχους). Τα έργα εξάλλου ήταν σχεδόν πάντα υποκοστολογημένα. Ποιοι κέρδιζαν λοιπόν; Μα είναι απλό, μόνο δυο κατηγορίες παιχτών στον παιχνίδι αυτό κέρδιζαν: α) Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις (το υλικό και λογισμικό των οποίων φωτογράφιζαν οι προκηρύξεις) και β) Οι γνωστοί "business development executives" - ή ίσως "μεσάζοντες" σε μια πιο λαϊκή ορολογία, εκείνοι δηλαδή που δίχως να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν "διαχειρίζονταν τα μαύρα". Φυσικά κάποια ψίχουλα (σε σχέση με αυτούς) έπαιρναν και οι δημόσιοι "λειτουργοί".

Αυτή είναι η πραγματικότητα της αγοράς. Άνθρωποι που πάντοτε πολεμούσαν εκ του ασφαλούς, οι μόνοι που έβγαλαν χρήματα από την απαράδεκτη πραγματικότητα της αγοράς, είναι αυτοί που σήμερα κάνουν τους τιμητές. Τελικά είναι μάλλον νομοτέλεια ότι ο πολιτικός πολιτισμός μιας κοινωνίας καθορίζει και τον οικονομικό.

Ζητούμενο όμως σήμερα είναι όποιες δημιουργικές δυνάμεις έχουν απομείνει στον τόπο να μην αναλωθούν σε μια στείρα κριτική του φαινομένου η οποία δυστυχώς οδηγεί σε επανάληψή του. Αντίθετα, χρειάζονται μια ρεαλιστική, αντικειμενική ερμηνεία του τι πραγματικά συνέβη και τη χάραξη μιας μακρόχρονης αναπτυξιακής στρατηγικής σε εντελώς διαφορετική βάση. Ποια θα είναι αυτή η βάση; Η απάντηση είναι απλή: Η εξωστρέφεια, η ανταγωνιστικότητα σε όρους παγκοσμιοποίησης.

Αν μη τι άλλο αυτό θα οδηγήσει - επιτέλους - και στην ανάδειξη της αξιοκρατίας ως βασικού ανταγωνστικού πλεονεκτήματος των υγιών επιχειρήσεων.

Πόσο πλούσιος θέλεις να γίνεις;

Μια συζήτηση που δεν γίνεται όσο θα έπρεπε, κάτι που έχει πολλές κακές συνέπειες, είναι εκείνη των στόχων μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας, ίσως και γενικότερα του επαγγελματικού βίου, ως προς την απόκτηση υλικών αγαθών - αυτά που συνήθως αποκαλούμε "πλούτο". Το ερώτημα είναι απλό: Πόσο πλούσιος θέλεις να γίνεις;

Είναι απολύτως βέβαιο πως πλουτισμός δεν αποτελεί ούτε το ισχυρότερο ούτε φυσικά το μοναδικό κίνητρο μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας. Το ίδιο βέβαιο είναι επίσης πως το υποκείμενο που πραγματώνει τη δημιουργικότητά του πέρα από τη χαρά της δημιουργίας προσμένει και στη βελτίωση του βιοτικού του επιπέδου, πράγμα που σε κάποιο, μικρότερο ή μεγαλύτερο, βαθμό συνερτάται και από τη συγκέντρωση του πλούτου. Ταυτόχρονα βέβαια πρέπει με έμφαση ιδιαίτερη να ειπωθεί πως η αισχροκέρδεια είναι ο καρκίνος της επιχειρηματικότητας.

Συζήτησα το ζήτημα αυτό με 27 άλλους συναδέλφους - νέους επιχειρηματίες από ισάριθμες χώρες που πήραμε μέρος στο πρόγραμμα "A New Beginning" που οργανώθηκε από το Γραφείο Μορφωτικών και Πολιτιστικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και τον οργανισμό Entrepreneurs' Organization από μέσα Σεπτέμβρη έως αρχές Οκτώβρη στην Αμερική. Είναι εντυπωσιακό πως παρά το γεγονός ότι οι συνάδελφοι προέρχονταν από ένα εξαιρετικά ευρύ φάσμα γεωγραφίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης, τελικά συνέκλιναν στο εξής συμπέρασμα:

"Θα ήθελα να γίνω τόσο πλούσιος όσο να μπορώ να πηγαίνω όπου και όποτε θέλω δίχως να χρειάζεται να πάρω οποιοδήποτε μέτρο ασφαλείας ούτε να φοβάμαι ότι εγώ ή κάποιος δικός μου διατρέχει κάποιο ιδιαίτερο κίνδυνο απαγωγής".

Ακούγεται ίσως απλό, αλλά είναι μαγικό. Μέτρο του επιθυμητού πλουτισμού είναι η μη προκλητικότητά του. Συνάγεται λοιπόν, ότι διαφορετικό θα είναι το μέτρο στο Manhattan από την Τζούμπα που όπως έμαθα στο πρόγραμμα αυτό είναι η Πρωτεύουσα του Νοτίου Σουδάν. Η απλή αυτή διαπίστωση οδηγεί και σε ένα άλλο απολύτως λογικό συμπέρασμα: Στην περίπτωση που μια δραστηριότητα δημιουργήσει οφέλη μεγαλύτερα του παραπάνω μέτρου, τότε είναι στο άμεσο συμφέρον του υποκειμένου να επιστρέψει το περίσσευμα στην κοινότητά του (!). Η αρχή αυτή νομίζω πως απαντά πολύ καλά τις διάφορες συζητήσεις ανά τον κόσμο για τη φορολογία εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων.

Οι πρόγονοί μας δίδαξαν ότι η ύβρις ακολουθείται πάντα από τη νέμεσι. Η υπερβολική συγκέντρωση πλούτου είναι αναμφισβήτητα ύβρις και οι συνέπειες ήδη είναι εμφανείς. Η κοινωνία μας πρέπει να αντιδράσει θετικά σε αυτό. Να επικρατήσει η λογική της κοινωνίας δηλαδή, έναντι εκείνη της ζούγκλας.

Συμφέρον και καθήκον του συγκεντρώνοντος τον πλούτο είναι το περίσσευμα να το επιστρέφει στην κοινότητα. Το πως πρέπει να γίνεται αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση που θα μπορούσε να απαντηθεί τόσο στο επίπεδο της φορολόγησης όσο και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Το βέβαιο είναι πως η παρατηρούμενη υπερσυγκέντρωση είναι κατάσταση άμετρη που κινδύνους μεγάλους ελοχεύει για όλη την ανθρωπότητα. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν πως πολλά εμβληματικά μέλη του "Top 1%" ανοιχτά ζητούν την (πολύ) μεγαλύτερη φορολόγησή τους. Δυστυχώς οι κυβερνήσεις και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, προς το παρόν κωφεύουν.