Η τραγωδία που έρχεται: Το Κυπριακό μοντέλο στην Ελλάδα

Διανύουμε πια τον έκτο χρόνο της κρίσης που άρχισε σαν οικονομική, έγινε πολιτική, πλέον είναι κοινωνική και κινδυνεύει να γίνει ανθρωπιστική. Οι επίσημες προβλέψεις λένε πως και το 2013 θα έχουμε τραγικά μεγάλη ύφεση στην οικονομία, της τάξης του -5%, αν και ανεπίσημα λέγεται πως το κοντέρ ίσως γράψει και πάλι -7%. Τέτοια κατάρρευση, συντριβή της οικονομικής δραστηριότητας δεν είχε ποτέ παρατηρηθεί σε χώρα του δυτικού κόσμου σε καιρό ειρήνης. Έχουμε χάσει πάνω από το 1/4 του ΑΕΠ - μάλλον πλησιάζουμε στο 1/3 και, το σημαντικότερο απ'όλα, όχι μόνο δεν υπάρχει σημάδι ανάκμψης στο ορατό μέλλον αλλά όλοι τρέμουν τι θα γίνει τον ερχόμενο χειμώνα.

Δεν είναι μυστικό: Το "Κυπριακό μοντέλο" είναι στο τραπέζι.

Θα φανεί παράξενο σε πολλούς που θα το πω αλλά ορθώς συζητείται το Κυπριακό μοντέλο για την Ελλάδα. Ο λόγος είναι ο εξής απλός: Φαίνεται πως σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες θα γίνει μια ρύθμιση ώστε το χρέος τους να μην υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ τους. Το ελληνικό ΑΕΠ το 2012 ήταν 193 δισ. ευρώ ενώ το 2013 θα είναι ίσως γύρω στα 180. Αυτό σημαίνει πως το βιώσιμο ελληνικό χρέος είναι λίγο πάνω από τα 100 δισ. ευρώ, οπότε θα πρέπει να γίνει μια ανεπανάληπτη διαγραφή χρέους περίπου 300 δισ. ευρώ.

Το θέμα λοιπόν παύει να είναι οικονομικό και γίνεται ξεκάθαρα πολιτικό: Ο Ευρωπαίος φορολογούμενος να πρέπει να πληρώσει 300 δισ. ευρώ για να δώσει την ευκαιρία ανάκαμψης στον Έλληνα συμπατριώτη του. Θα το κάνει γιατί δεν έχει άλλη λύση. Πολύ απλά όμως, ο Έλληνας φορολογούμενος πρέπει να δώσει και εκείνος κάτι. Τι θα είναι αυτό; Ίσως το 1/3 των καταθέσεών του.

Είναι πολύ ανάλογο με τη χρηματοδότηση των start-ups: Ένας επενδυτής μπορεί να χρηματοδοτήσει με 1 εκ. ευρώ την ιδέα δυο φοιτητών. Γνωρίζει ότι οι φοιτητές δεν έχουν αρκετά χρήματα. Μπορεί όμως να τους ζητήσει να βάλουν κάποια λίγα χρήματα, ας πούμε από 10 χιλ. ευρώ καθένας τους, ώστε να "πονέσουν" και εκείνοι για την επένδυση. Ομοίως και οι Έλληνες δεν μπορούμε να πετύχουμε διαγραφή χρέους 300 δισ. ευρώ δίχως να υποστούμε και εμείς κάτι πολύ βαρύ - Το κούρεμα των καταθέσεων εν προκειμένω.

Για να μην παρεξηγηθώ: Όχι, δεν είμαι υπέρ του κουρέματος των καταθέσεων ούτε νομίζω πως δεν υπάρχει καμία άλλη εναλλακτική λύση. Αισθάνομαι όμως την ανάγκη να πω δημόσια ότι λόγω της εντυπωσιακής αδυναμίας χάραξης στρατηγικής και υλοποίησης πολιτικών στην Ελλάδα τα τελευταία 6 χρόνια (ή καλύτερα, τα τελευταία 40 χρόνια), οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια στην τραγική αυτή λύση.

Πολύ χειρότερα, ακόμα και αν δοθεί αυτή η λύση του διπλού κουρέματος χρέους και καταθέσεων και η χώρα βρεθεί ξανά με χρέος 60% του ΑΕΠ της - πράγμα που είχε να συμβεί πολλά, πολλά χρόνια - είναι τόσο τραγική η απουσία σχεδιασμού για βιώσιμη ανάπτυξη που πολύ σύντομα και πάλι θα βρεθούμε υπερχρεωμένοι και εκείνη τη φορά δίχως καταθέσεις διαθέσιμες για κούρεμα.

Υπάρχει χρόνος; Σαφέστατα και υπάρχει. Τι πρέπει να γίνει; Η λύση έχει προταθεί εδώ και χρόνια - πρώτα νομίζω το 2008 από τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη: Να δημιουργηθεί μια κυβέρνηση ειδημόνων η οποία θα οδηγήσει τη χώρα στην παραγωγική της ανασυγκρότηση, θα δώσει σάρκα και οστά στην οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, δίνοντας παράλληλα χώρο και χρόνο στην άνθιση της πολιτικής μέσα από τη δημιουργία νέων, αυθεντικών, ανοιχτών δημοκρατικών κομμάτων και θέτοντας παράλληλα εκτός νόμου τα μιζοκόμματα που πολύ απλά έριξαν τη χώρα στον γκρεμό.

Τα μπάζα της μεταπολίτευσης είτε το θέλουν ή όχι θα πάνε στη χωματερή της ιστορίας. Η Ελλάδα θα προχωρήσει μπροστά, θα προοδεύσει και θα πρωτοστατήσει στην αληθινή, δημοκρατική και ισότιμη ένωση της Ευρώπης. Το ερώτημα προς όλους εμάς είναι αν θα περιμένουμε πρώτα να συμβεί η διαγραφόμενη τραγωδία ή αν θα κάνουμε κάτι νωρίτερα.

Όσο με αφορά, θα συνεχίσω να προσπαθώ να γίνει κάτι νωρίτερα και αυτό θα προτρέψω να κάνουν όλοι οι συνομιλητές μου.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΥΡΙΖΑ: ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, του Γρηγόρη Κλαδούχου

Ένα εξαιρετικό κείμενο του αγαπητού φίλου Γρηγόρη Κλαδούχου το οποίο με ενθουσιασμό επικροτώ και προσυπογράφω. Θα έλεγα είναι ένα κάλεσμα προς καθένα από εμάς να ανακαλύψει εκ νέου την Πολιτική, να ανακτήσει την ιδιότητα του Πολίτη και να ξεπεράσει τις όποιες ψευδαισθήσεις περί εύκολων λύσεων.

Συνέδρια σε εποχή κρίσης. Όταν βεβαιότητες του παρελθόντος διαδέχεται η αγωνία αναγκαστικών προσαρμογών. Συνέδρια πολύβουης αφωνίας, κακογουστιάς ντουμπλαρισμένης σε φαντασμαγορία αισιοδοξίας. Η αληθινή πολιτική απουσιάζει. Το είδαμε με τη ΝΔ. 

Η σειρά του ΣΥΡΙΖΑ. Στα προσυνεδριακά υλικά, πληθωρισμός αριστερής ορολογίας. Η επανάληψη της «αριστεράς» αριστεροποιεί. Γράφουν πολλά γι’ αυτά που δεν γνωρίζουν. Λίγα γι’ αυτά που γνωρίζουν. 

Γράφουν ότι ετοιμάζονται για την κυβέρνηση. Κι ότι «η εξάλειψη της διαφθοράς είναι έργο μιας αριστερής κυβέρνησης». Θα έχουμε διαφθορά μέχρι να καθίσουν οι Συριζίτες στις υπουργικές καρέκλες. Θα βγάλουν διατάγματα αντιδιαφθοράς. Μάλλον έχουν δίκιο κάποιοι άλλοι που πιστεύουν ότι ένα κίνημα αντιδιαφθοράς, δημοκρατίας, ανάπτυξης, σε φέρνει στη κυβέρνηση. Έχει σχέση με το τι σημαίνει κυβερνώ. Που για την μεταπολιτευτική ελληνική αριστερά σημαίνει κατάληψη του κράτους και άλλα πολλά. Αλλά ο υποβιβασμός του ηθικού ζητήματος, το πρόταγμα των μνημονίων αθωώνει ενόχους. Βολεύει και το ΣΥΡΙΖΑ : είναι άνετος να μετατρέπεται σε κέντρο εξυπηρέτησης πολιτικών και διανοουμένων, απολογητών και εργατών του ψευτοεκσυγχρονισμού και του λεγόμενου ΠΑΣΟΚ του Γιώργου. 

Μας ενημερώνουν ότι αναλαμβάνουν «σημαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες». Ταξίδια είδαμε. Τρέξε από εδώ, από εκεί, αλλά τους ισλαμοκεμαλικούς φασίστες τους είχαν πρότυπο. Κι επειδή ο διεθνισμός είναι απελευθέρωση και αξίες οικουμενικές, ο ανθρωπισμός μας κρίνεται στο Ιμραλί. Στην Τουρκία ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν και είναι με τον απανθρωπισμό. Ας αφήσουμε που μιλούν για «Κουρδικό», « Κυπριακό». Ναι, ακριβώς με την ίδια λογική μιλούσαν οι αγωνιστές μας, της Εθνικής Αντίστασης. Όταν ήταν εδώ οι Γερμανοί μιλούσαν για το «Ελληνικό πρόβλημα». 

Είχαν τον Ερντογάν για πρότυπο. Ξέσπασαν οι πλατείες στην Τουρκία την ώρα που έβγαλαν τα προσυνεδριακά κείμενα. Γράφουν ότι η «Τουρκία ξεπέρασε την οικονομική κρίση», για « ήπιο ισλαμισμό», και την Τουρκία σε ρόλο «ηγετικής περιφερειακής δύναμης». Μετά το σοκ και το ρεζίλι, άλλαξαν. Ο Ερντογάν έγινε σουλτάνος και άλλα. Η ηθική της αριστεράς, ό,τι μας συμφέρει; Άλλη η πολιτική και ηθική των Ηλιού και Πασσαλίδη. 

Επειδή μετέχουν σ’ ένα παρηκμασμένο πολιτικό κόσμο, έχουν ανάγκη να τον δικαιολογήσουν. Ενώ ο λαός δεν το κάνει. Γράφουν ότι «ο λαός στρέφεται πάλι προς την πολιτική». Η σωστή έκφραση είναι ότι ο λαός αποστρέφεται την πολιτική τους. Όλα τα πολιτικά μορφώματα που κατασκεύασαν τον μπερτέ που ονόμασαν πολιτική ζωή της χώρας. Που συντηρούνται από την τηλεκρατία και την κρατική χρηματοδότηση. Ο λαός τους έχει γυρίσει την πλάτη. Απέχει. Βλέπει ότι το παιχνίδι τους είναι στημένο. Στην καλύτερη περίπτωση τους θεωρεί ανεπαρκείς. Θέλει το νέο, το απελευθερωτικό, το αναπτυξιακό. Όχι το παλιό, τις μεταμορφώσεις και αναδιοργανώσεις του. 

Κάνουν αναφορά στη «γνώση». Διαπιστώνουν τη χρήση της από την εξουσία. Τίποτα για τη σχέση γνώσης και παραγωγής. Στα υψηλής κουλτούρας ένθετα της Αυγής προβεβλημένος οικονομολόγος τους, έγραφε ότι για τη σχέση γνώσης και παραγωγής μίλαγε ο Λένιν. Τότε που δενότανε τ’ ατσάλι. Δεν έχουν ακούσει ότι η αξιολόγηση μιας χώρας εξαρτάται από τη θέση της στις δομές της γνώσης. 

Παρακάτω διαβάζουμε ότι «η πολιτική, δεν ασκείται στην κεντρική πολιτική σκηνή». Σ’ εμάς εδώ, τοπικά, πλήρης απουσία. Για να μην τους αδικώ τον τελευταίο χρόνο έβγαλαν καταγγελία για αμμοληψίες από τα ποτάμια. Τι κάνουν; Ως καλλιτεχνικό γραφείο εισαγωγών καλούν και παρελαύνουν στελέχη (από τα κεντρικά) για να εξηγήσουν τη γραμμή (στους επαρχιώτες). 

Επειδή ο λαός ελπίζει στον ΣΥΡΙΖΑ και επειδή δεν πρέπει να πάρουν αέρα τα μυαλά του τον συνετίζουν: « οι αριστερές δυνάμεις καλλιεργούν τη λελογισμένη ελπίδα». Έτσι είναι. Γιατί ο λαός πίστευε ότι θα φθάσει πριν ξεκινήσει. 
Θα τηρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, γράφουν τις δεσμεύσεις του για την κατάργηση των μνημονίων αλλά συμπληρώνουν ότι «είναι ικανός να πείσει την πλειοψηφία του ελληνικού λαού ότι αξίζει ν’ αγωνιστεί γι’ αυτόν το στόχο». Έπιασαν δουλειά οι political master chef. Αφήστε που γράφουν ότι δεν θα επιτρέψουν να γίνει η χώρα αποικία χρέους. Όλα τα χρόνια δούλευαν να γίνει και τώρα μας δουλεύουν. Μάλλον αγρόν αγόραζαν και τώρα πουλάνε αέρα. Να τον αγοράσουμε εμείς. Τι διαφορετικό πρότειναν για τη χώρα; 

Επιδιώκουν «να εκφράσουν πολιτικά τον κόσμο της εργασίας». Αυτό είναι συντήρηση. Αυτό τον κοινωνικό και εργασιακό καταμερισμό πρέπει να τον αντικαταστήσουμε με μια άλλη κοινωνική γεωγραφία, στη βάση ενός εναλλακτικού παραγωγικού και αναπτυξιακού σχεδίου. Χωρίς νέο αλφάβητο, ιδέες, δεν γίνεται πολιτική. Γίνεται ανακεφαλαίωση υλικών βέβαιης αποτυχίας της χώρας και της κοινωνίας. Που σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης έχουν άλλες απαιτήσεις. Ελλείψει λόγου, ερμηνείας του μεταπολιτευτικού κύκλου, σχεδίου για πόλεις, ύπαιθρο, το τοπικό, περιφερειακό, το συμβολικό κεφάλαιο, για τις δυνατότητες πρωταγωνιστισμού της χώρας στην Ευρώπη, οδηγούνται σε οργανωτικές αναδιατάξεις. 

Στο Δρόμο της Αριστεράς διαβάζω για οργανωτικά και δημοκρατικά παράδοξα. Το 90% των μελών, δεν ανήκουν σε συνιστώσες και δεν έχουν κανένα αντιπρόσωπο στην Γραμματεία. Όπως και σε παλαιότερο φύλλο (8-10-2012) μαθαίνουμε ότι γράφθηκαν περίπου 15-20 χιλ νέα μέλη και « σχεδόν κανένα απ’ αυτά δεν εκλέχθηκε ως αντιπρόσωπος στη συνδιάσκεψη». Αφού η πυραμίδα οικοδομήθηκε, η κορυφή απαιτεί νομιμοποίηση, και η βάση ευθυγράμμιση. 

Της τελευταίας στιγμής. Λίγο πριν το συνέδριο και δεν υπάρχει χρόνος. Κάποιοι που θέλουν να πουν κάτι, ας μελετήσουν το «Ποιότητα και Ανάπτυξη- Η νέα Συμμαχία» του Μ. Χαραλαμπίδη. Στο δεύτερο κεφάλαιο δίνει μια κατηγοριοποίηση του κόσμου, μια ανάλυση και ένα σχέδιο ανάπτυξης. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ μ’ αυτά που κάνει μας θέλει στον τρίτο κόσμο. Από το «μεταφορντιστικό λεξικό» των εκδόσεων Φελτρινέλλι (για ιταλομαθείς) θα μάθουν και κάτι ακόμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πίσω και η πολιτική παιδεία είναι αυτή που κράτησε την Ελλάδα πίσω. Δεν την αφήνει ν’ απελευθερωθεί, να πάει μπροστά. 

Τέλος έχουν κάνει το θέμα των συνιστωσών μέγιστο οργανωτικό θέμα. Όμως οι κοινές ιδέες, προσδοκίες, αντιλήψεις κάνουν τις κοινότητες, την ενιαία θέληση. Ο Μ. Cacciari μιλάει για την οργανωτική δύναμη του προγράμματος, του σχεδίου. 

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΛΑΔΟΥΧΟΣ 
ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 
9-7-2013

Παραλογιμού εγκώμιο: Για τις απολύσεις στο δημόσιο

Παρακολουθώντας αυτό που περιγράφουμε με τον όρο "δημόσια συζήτηση", παρότι ο όρος μάλλον απέχει πολύ από το να αποδίδει ορθά αυτό που συμβαίνει που δεν είναι άλλο από μια οργανωμένη προπαγάνδα, βλέπω πως τελικά οδηγούμαστε σε ένα καίριο ερώτημα: "Θα κάνουμε μαζικές απολύσεις στο δημόσιο ώστε να σωθεί η χώρα ή θα φοβηθούμε να πάρουμε αυτήν τη θαρραλέα επώδυνη απόφαση και θα καταδικαστούμε σε αργό θάνατο;"

Δυσκολεύομαι ιδιαίτερα να φανταστώ κάτι που θα ήταν περισσότερο παράλογο στην παρούσα φάση της πολύπαθης χώρας μας. Στη χώρα που έχει περισσότερους από 1.5 εκατομμύρια ανέργους, στη χώρα των νεόπτωχων, στη χώρα που μετά από πενήντα χρόνια καταφέραμε να έχουμε νέο μεταναστευτικό κύμα, στη χώρα που εν τέλει το υπ'αριθμό ένα πρόβλημα είναι η ανεργία αντί να συζητάμε πως θα δημιουργήσουμε περισσότερες θέσεις εργασίας να συζητάμε για μια περίεργη "δικαιοσύνη" στον καταμερισμό της ανεργίας η οποία θα προκύψει από την περεταίρω αύξησή της.

"Στην ανεργία συμμετέχει μόνο ο ιδιωτικός τομέας" λένε οι φωστήρες, "γιατί να μην συμμετέχει και ο δημόσιος;". Περίπου σαν να διαμαρτύρεται ο καρκινοπαθής ότι "γιατρέ, ο καρκίνος έχει χτυπήσει μόνο το στομάχι μου. Δεν θα ήταν καλύτερα τα πράγματα να τον είχα ισομερώς μοιρασμένο σε στομάχι και συκώτι;".

Με το κείμενο αυτό υποστηρίζω πως η περεταίρω αύξηση της ανεργίας που θα προκληθεί με τις πιθανές μαζικές απολύσεις στο δημόσιο θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνία και την οικονομία της χώρας και θα ακυρώσει τις όποιες λιγοστές ελπίδες ανάκαμψής της. Μοιάζει λίγο με την επιλογή επιθετικής χειρουργικής επέμβασης σε υπερήλικα, ταλαιπωρημένο ασθενή. "Η εγχείρηση πέτυχε, ο ασθενής απεβίωσε" είναι η φράση που περιγράφει την πιθανότερη των καταλήξεων ενός τέτοιου εγχειρήματος. Όχι λοιπόν, δεν χρειαζόμαστε τις απολύσεις. Εκτός ίσως αν πιστεύουμε πως ο Ρούσβελτ ο οποίος αντιμετωπίζοντας τη μεγάλη κρίση του '30 στις ΗΠΑ προσέλαβε χιλιάδες ανθρώπους για να ...φυτεύουν δέντρα ήταν "κρατιστής".

Είμαι ο τελευταίος που θα υποστηρίξει πως όλα είναι μέλι-γάλα στο δημόσιο τομέα. Πρόκειται σε πολλές περιπτώσεις για παράδεισο διαφθοράς και τεμπελιάς. Βέβαια, το βήμα από τις "πολλές περιπτώσεις" μέχρι τη γενίκευση απέχει "ένα φασισμό δρόμο". Επίσης, μπορώ να σας διαβεβαιώσω δυστυχώς πως και στον ιδιωτικό τομέα υπάρχουν πλείστα φαινόμενα διαφθοράς και τεμπελιάς, πολλές φορές χειρότερα του δημοσίου. Ας μην τσιμπάμε στην προπαγάνδα λοιπόν. Το ψάρι βρωμάει απ'το κεφάλι: Η οικονομική ολιγαρχία και το "πολιτικό" σύστημα δημιούργησαν τις καταστάσεις αυτές στο δημόσιο τομέα!

Η κατεύθυνση για μια βιώσιμη λύση είναι εκείνη της αύξησης της παραγωγικότητας και της μείωσης του κόστους του δημοσίου τομέα, όχι η διάλυσή του και η εκτόξευση της ανεργίας και ανεπανάληπτα ύψη.

Πώς μπορεί αν γίνει αυτό; Με ριζική διοικητική αναδιοργάνωση, με αυστηρότατο έλεγχο κόστους, με απόλυτα διαφάνεια στις προμήθειες, με σκληρότατη τιμωρία της διαφθοράς και με προώθηση ενός αναπτυξιακού οράματος στο ανθρώπινο δυναμικό του δημοσίου τομέα. Όλα αυτά θα έχουν θετικότατη συνεισφορά στη διαμόρφωση μιας νέας εργασιακής κουλτούρας σε όλη την κοινωνία. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, η προώθηση της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, περνάει μέσα από την αναδιοργάνωση και την αλλαγή της κατεστημένης κουλτούρας στο δημόσιο.

Υπάρχουν παραδείγματα πολυεθνικών επιχειρήσεων με όμοιας τάξης μεγέθους αριθμό υπαλλήλων με το ελληνικό δημόσιο όπου κατάφεραν τα παραπάνω και ενώ βάδιζαν ολοταχώς προς την καταστροφή σήμερα ευημερούν. Ας μην ακούμε παραμύθια λοιπόν πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Αυτό το λένε ανίκανες & διεφθαρμένες διοικήσεις, όπως ομοίως ανίκανες και διεφθαρμένες ήταν οι διοικήσεις των πολυεθνικών που ανέφερα παραπάνω ως παράδειγμα.

Να το πούμε απλά: Αν αύριο διώξουμε 400.000 δημοσίους υπαλλήλους όπως τόσο επίμονα ζητούν κάποιοι το μόνο που θα συμβεί είναι το απόλυτο μπλοκάρισμα της οικονομίας και μια άνευ προηγουμένου κοινωνική έκρηξη. Ξαφινά θα υπάρξει μαζική στάση πληρωμών από όλους και για όλα, κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος και σύντομη κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Θα συμβούν όλα αυτά που υποτίθεται πως παλεύουμε να αποφύγουμε.

Είτε μας αρέσει η όχι η σχέση του υποκειμένου με την εργασία του δεν εξαρτάται από τη φύση του εργοδότη. Με άλλα λόγια αν το εθνικό ιδανικό είναι η "καλή δουλειά", δηλαδή η τεμπελιά, τεμπέλης θα είσαι είτε στο δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα. Για παράδειγμα, οι "wannabe entrepreneurs" που συνωστίζονται στα διάφορα trendy events και τα εξάμηνα περνούν χωρίς να προοδεύουν καθόλου και επειδή πάντοτε φταίει κάποιος άλλος, δεν είναι παρά η έκφραση του παραπάνω εθνικού ιδανικού της τεμπελιάς στο χώρο της επιχειρηματικότητας.

Αυτό που χρειάζεται λοιπόν η χώρα μας είναι να ορίσει εκ νέου το νόημα της "καλής δουλειάς" και όχι να ενισχύσει ακόμα περισσότερο το καρκίνωμα της ανεργίας. 

Θα ήταν πολύ απλά τα πράγματα αν μπορούσαμε να λύσουμε το "ελληνικό ζήτημα" απλά και μόνο με μερικές, έστω και μαζικές, απολύσεις. Δυστυχώς είναι πολύ δυσκολότερα τα πράγματα. Χρειάζεται μια ριζική αλλαγή στη σχέση μας με την εργασία που τόσο βάναυσα έχει στρεβλωθεί. Αυτή η νέα σχέση με την εργασία θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για βιώσιμη ανάπτυξη. Φοβάμαι όμως πως, δυστυχώς, η κατεύθυνση που έχουμε πάρει από το 2009 είναι εντελώς διαφορετική, προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε μια σοβαρότατη ασθένεια με παυσίπονα.

Τελικά, όσο αφήνουμε στο τιμόνι αυτούς που δημιούργησαν την κρίση, τόσο θα χειροτερεύουν τα πράγματα. Εμφανιζόμαστε σήμερα έτοιμοι ως κοινωνία να αποδεχτούμε τον μεγαλύτερο των παραλογισμών και την ώρα που μας μαστίζει η ανεργία να αποφασίσουμε να τη διπλασιάσουμε. Ελπίζω έστω και την ύστατη ώρα η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών να ανακαλύψει τον ορθό λόγο, πριν να είναι πολύ αργά.