Πανελλήνιο φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου Διστόμου 2025

Γεμάτο το θέατρο στο Μαυσωλείου του Διστόμου, στη δεύτερη παράσταση του φετινού πανελληνίου φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου, ενός υπέροχου θεσμού που έχει υπερδεκαετή ιστορία και είναι ένας φάρος πολιτισμού στη Ρούμελη.

Το πρωτοποριακό αυτό φεστιβάλ χάρη στις άοκνες προσπάθειες που κάνει θεατρικό εργαστήρι Διστόμου «Θεατροφρένεια».

Το θέατρο είναι μια από τις σημαντικότερες συμβολές του ελληνισμού στην παγκόσμια υπόθεση του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας. Πιθανότατα η ίδια η δημοκρατία, στην άμεση μορφή της στην Αρχαία Αθήνα, χρωστάει την ύπαρξη της στην άνθιση του θεάτρου.

Από αυτήν την οπτική γωνία η διοργάνωση θεατρικών παραστάσεων στο ανοιχτό θέατρο του ιερού χώρου του Μαυσωλείου του Διστόμου συμβολίζει την ουσιαστική επικράτηση του ανθρώπου, της ίδιας της ζωής δηλαδή, επί του σκότους του θανάτου που έφεραν οι ναζί και ο φασισμός.

Δίστομο: Η μεγάλη επιστροφή στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου

Το Δίστομο είναι πάνω απ’ όλα τόπος μαρτυρίου. Ένας τόπος που κουβαλάει μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας μας, τη σφαγή των ναζί, που άφησε ανεξίτηλα σημάδια στη μνήμη και στη συνείδηση όλων μας. Κάθε αναφορά στο Δίστομο είναι ταυτόχρονα και μια υπόκλιση στους ανθρώπους που θυσιάστηκαν, ένας φόρος τιμής που δεν πρέπει ποτέ να ξεθωριάσει.

Κι όμως, η ιστορία του τόπου δεν σταματά εκεί. Οι παλαιότεροι θυμούνται πως τη δεκαετία του ’60 το Δίστομο έγινε το κέντρο της μεγαλύτερης άμεσης ξένης επένδυσης (FDI) στην Ελλάδα, με την έλευση της Pechiney και το «Αλουμίνιον της Ελλάδος». Μια εξέλιξη που άλλαξε τη μοίρα της περιοχής, έφερε δουλειές, έδωσε προοπτική και έβαλε το μικρό αυτό χωριό της Βοιωτίας στο επίκεντρο της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας.

Κι όμως, η αληθινή ψυχή του Διστόμου βρίσκεται αλλού. Βρίσκεται στην κοιλάδα ανάμεσα στον Ελικώνα και τον Παρνασσό, τον μυθικό τόπο συνάντησης του Διονύσου με τις Μούσες, όπου η αμπελουργία έχει βαθιές ρίζες αιώνων. Εκεί όπου οι άνθρωποι φρόντιζαν τα κλήματα όχι μόνο για να ζήσουν, αλλά και για να διατηρήσουν έναν τρόπο ζωής συνδεδεμένο με τη γη, τη φύση, τον ρυθμό των εποχών. Αυτή η παράδοση, αυτή η συνέχεια, είναι που δίνει σήμερα το πιο ελπιδοφόρο στίγμα του Διστόμου.

Σε αυτήν ακριβώς την παράδοση στηρίζεται το Βιολογικό Οινοποιείο Καστρίτη. Με σεβασμό στο περιβάλλον και αγάπη για τον τόπο, το οινοποιείο καλλιεργεί αποκλειστικά δικούς του αμπελώνες και εμφιαλώνει πέντε ετικέτες περιορισμένης παραγωγής. Κρασιά που κουβαλούν την ταυτότητα του τόπου, το άρωμα της ιστορίας και τη φροντίδα μιας οικογένειας που πιστεύει ότι το Δίστομο μπορεί να ξαναβρεθεί στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου.

Η επιλογή να παραμείνει μικρό σε κλίμακα αλλά μεγάλο σε ποιότητα είναι συνειδητή. Δεν είναι απλώς ένα οινοποιείο· είναι μια δήλωση πίστης πως το Δίστομο δεν είναι καταδικασμένο να μνημονεύεται μόνο για το τραγικό του παρελθόν ή για το βιομηχανικό του παρόν. Μπορεί και πρέπει να μνημονεύεται για τον πλούτο της γης του, για το κρασί που παράγεται εδώ, για τον πολιτισμό που ξαναβρίσκει τη φωνή του μέσα από τα αμπέλια.

Κι έτσι, το Δίστομο επιστρέφει. Όχι απλώς ως τόπος μνήμης, αλλά και ως τόπος δημιουργίας. Η μεγάλη επιστροφή στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου είναι γεγονός. Και είναι μια επιστροφή που στηρίζεται σε ανθρώπους που αγαπούν τη γη τους, που πιστεύουν στη δύναμή της και που ξέρουν ότι το κρασί μπορεί να γίνει γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Μάθετε περισσότερα στο www.kastriti.com και μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με το Βιολογικό Οινοποιείο Καστρίτη για οτιδήποτε θελήσετε.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Να κατέβουν τώρα τα μνημεία του μίσους

Τα τελευταία χρόνια το έφερε η ζωή να γίνει το ιστορικό Δίστομο η δεύτερη ιδιαίτερη πατρίδα μου και να το επισκέπτομαι συχνά. Όταν το 2022 πήγα για μια βάπτιση στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Διστόμου μου έκανε μεγάλη εντύπωση μια πλάκα με ονόματα θυμάτων στην είσοδο του λαού, στα οποία υπήρχε το εξής σχόλιο:

«Τους σκότωσαν οι Εαμοβούλγαροι διότι ηγάπησαν την πατρίδα τους, την Ελλάδα»

Εξεπλάγην και κοίταξα το κινητό μου να δω την ημερομηνία, την χρονιά στην οποία ζούμε. Ήμασταν άραγε στο 2022, όπως νόμιζα, ή με κάποιο μαγικό τρόπο ταξιδέψαμε πίσω στο 1952;

Απ’ όσο ξέρω ο Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Διστόμου ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας και μέσω αυτής στην Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία εάν δεν κάνω λάθος χρηματοδοτείται πλουσιοπάροχα από την Ελληνική Δημοκρατία (και παρότι η άποψη μου αυτή είναι αντιδημοφιλής, καλά κάνει και χρηματοδοτείται).

Με ποιο δικαίωμα λοιπόν σε έναν Ναό του Θεού της Αγάπης αναπαράγεται το μίσος;

Εχω την εντύπωση επίσης πως με νόμο του ελληνικού κράτους στις αρχές της δεκαετίας του 1980 αυτή η γελοιότητα σταμάτησε μια και καλή. Οι γιορτές και τα μνημεία του μίσους μπήκαν στο ‘χρονοντούλαπο της ιστορίας’ – ή μάλλον ακριβέστερα, γράφτηκαν σε μια κατάμαυρη σελίδα της – και ο ελληνικός λαός αποφάσισε να προχωρήσει μπροστά ενωμένος.

Δεν είναι δυνατόν λοιπόν η ρητορική των γερμανοτσολιάδων να επιβιώνει, έστω και σε μια μαρμάρινη πλάκα, ειδικά σε έναν μαρτυρικό τόπο όπως το Δίστομο.

Επαναλαμβάνω πως ζούμε στο 2025 και για τα γεγονότα της εμφύλιας σύρραξης τόσο στην κατοχή όσο και στον εμφύλιο πόλεμο, η ιστορία έχει αποφανθεί οριστικά και αμετάκλητα. Η πληροφορία που παρουσιάζεται σε δημόσιο χώρο, δεν γίνεται να αναπαράγει μια ανιστόρητη ρητορική.

Ας μεταφερθούν αυτά τα μνημεία μίσους, τόσο από το Δίστομο όσο και απ’ όλη την Ελλάδα - στα σημεία που βρίσκονται, σε ένα «Μουσείο Εμφυλίου Πολέμου» για να μαθαίνουν οι επόμενες γενιές πως ο ‘διεθνής παράγοντας’ με τις ντόπιες μαριονέτες τους έσπειραν το μίσος και έφεραν τον όλεθρο στον ελληνικό λαό.

Άλλο φασίστας, άλλο μαλάκας

Την Κυριακή 8 Ιουνίου 2025, στο πρόσφατα ανακαινισμένο μουσείο του Διστόμου, αφιερωμένου στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας της 10ης Ιουνίου 1944, είχα την τύχη να παρακολουθήσω μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δημόσια συζήτηση με θέμα «Δίστομο, 81 χρόνια από τη Σφαγή: Μνήμη – Διεκδίκηση».

Ομιλητές ήταν ο Καθηγητής Πολιτειολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρης Χριστόπουλος, ο Δικηγόρος Αθηνών (Πολιτική Αγωγή στην δίκη της Χρυσής Αυγής ) Θανάσης Καμπαγιάννης, η δημοσιογράφος Ελευθερία Κουμάντου, ο Πολιτικός Επιστήμονα και Υπ. Διδάκτορας στο Πάντειο, Θανάσης Δημάκας, η Μάγδα Φύσσα και ο Στάθης Κουκής, μέλος της Συλλόγου Πολιτισμού Παύλος Killah-P Φύσσας, ενώ συντόνισε η Αμαλία Παπαϊωάννου, συντονίστρια του Μουσείου Θυμάτων Ναζισμού.

Στο σύντομο αυτό σημείωμα θα ήθελα να αναδείξω κάτι πολύ απλό που είπε ο κ. Χριστόπουλος: Το να είναι κάποιος φασίστας σημαίνει κάτι πολύ συγκεκριμένο. Φασίστας δεν είναι ο δεξιός, ο συντηρητικός, ούτε καν ο θρησκόληπτος ακροδεξιός, ούτε ακόμα ο εθνικιστής. Φασίστας είναι κάποιος που ίσως έχει κάποιες από τις παραπάνω ιδιότητες (ίσως και όχι), που όμως πάνω απ’ όλα δεν υπολογίζει τη ζωή σου. Είναι αυτός που δεν έχει πρόβλημα να σε σκοτώσει για αυτό που είσαι ή για αυτά που πιστεύεις και πολύ συχνά το κάνει.

Πρέπει λοιπόν να είμαστε πολύ, πολύ προσεκτικοί όταν αποκαλούμε κάποιον φασίστα. Οφείλουμε να είμαστε σίγουροι ότι όντως αξίζει τον χαρακτηρισμό, διότι ο χαρακτηρισμός αυτός έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.

Μπορεί κάποιος να μας φαίνεται πολιτικά απεχθής. Μπορεί να είναι υπερσυντηρητικός ή οτιδήποτε άλλο σχετικό. Αυτό όμως δεν τον κάνει απαραίτητα φασίστα.

Για να το πούμε όσο πιο απλά γίνεται, το γεγονός ότι στην καθομιλουμένη χρησιμοποιείται η λέξη ‘φασίστας’ περίπου ως ισοδύναμη της λέξης ‘μαλάκας’ — ας με συγχωρήσουν οι αναγνώστες μου — είναι ένα σοβαρό πολιτικό σφάλμα, το οποίο τελικά ρίχνει νερό στον μύλο του φασισμού.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε εξάλλου πως όταν οι λαοί χρειάστηκε να ορθώσουν το ανάστημα τους και εν τέλει να συντρίψουν τον φασισμό, πολέμησαν μαζί τους άνθρωποι απ’ όλο το φάσμα που σήμερα θα αποκαλούσαμε ‘δημοκρατικό τόξο’. Κι αν κάτι τέτοιο χρειαστεί να γίνει ξανά, είναι βέβαιο πως θα το ξανακάνουν.

Ποτέ ξανά

Όσες φορές κι αν έρθω στο Μαυσωλείο του Διστόμου, δεν το συνηθίζω.

Αυτό που έγινε στη Ευρώπη τις δεκαετίες του 1920 και 1930 και οδήγησε στο γερμανικό ναζιστικό καθεστώς πρέπει να μελετηθεί καλά. Ξανά και ξανά. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αφήσουμε να ξανασυμβεί.

Οι δυνατότητες του ανθρώπου πλέον είναι τέτοιες που αν εμφανιστεί εκ νέου ένα τέτοιο καθεστώς (σπέρματα του οποίου βλέπουμε συχνά), θα σημάνει το τέλος της ανθρωπότητας όπως την ξέρουμε.

Αν ακούσετε κάποιον να επιχειρηματολογεί ότι «αξίζει να σκοτώσεις κάποιον/ους για έναν υποτιθέμενο ‘ανώτερο σκοπό’», πιθανότατα έχετε να κάνετε με έναν φασίστα ή νεοναζί.

Στον οποίο πρέπει απλά να πείτε «ποτέ ξανά».

Πανελλήνιο φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου Διστόμου

Το πανελλήνιο φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου είναι ένα σημαντικό πεδίο πρωτοπορία στο Δίστομο. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στην ομάδα "Θεατροφρένεια" που εδώ και πολλά χρόνια έχει δημιουργήσει και συνεχίζει αυτήν την παράδοση.

Η σημερινή πρεμιέρα στο θέατρο του Μαυσωλείου Διστόμου, μια βραδιά με την υπέροχη αυγουστιάτικη πανσέληνο, ήταν πραγματικά μαγευτική!

Τέλος, παρότι απέχω πολύ από το να χαρακτηριστώ "ειδικός" στο θέατρο, πρέπει να σημειώσω πως η δημοκρατία και η φιλοσοφία σε μεγάλο βαθμό σε αυτό χρωστούν την ύπαρξή τους. Πράγμα που δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε σχετικά δρώμενα στον ιστορικά φορτισμένο τόπο που Διστόμου.

Ογδόντα χρόνια από την σφαγή του Διστόμου

Σήμερα, Δευτέρα 10 Ιουνίου 2024, συμπληρώνονται ογδόντα χρόνια από την τέλεση μιας εκ των μεγαλύτερων θηριωδιών των ναζί στη διάρκεια της κατοχής 1941-44: Της σφαγή του Διστόμου.

Η ζωή το έφερε ώστε αυτό το ιστορικό χωριό της Ρούμελης να γίνει η δεύτερη πατρίδα μου. Είχα την τύχη - αλλά και το βάρος - να ακούσω περιγραφές της σφαγής από επιζώντες του αδιανόητου αυτού εγκλήματος. Είναι βαρύ να ακούς έναν δικό σου άνθρωπο να προσφέρει τη μαρτυρία συμβάντων που δύσκολα χωράει ο ανθρώπινος νους: Την εν ψυχρώ δολοφονία 229 αθώων αμάχων, από βρέφη λίγων μηνών μέχρι υπερήλικες. 

Επισκεπτόμενος συχνά το Δίστομο τα τελευταία χρόνια μπορώ να πω με απόλυτη βεβαιότητα πως το συλλογικό τραύμα της θηριωδίας όχι μόνο δεν έχει ακόμα θεραπευτεί αλλά έχει επίσης περάσει στις επόμενες γενιές. Είναι ένα φαινόμενο που πρέπει να μελετηθεί και που πρέπει να το έχουμε υπόψιν μας για περιοχές που συνέβησαν και συμβαίνουν θηριωδίες, από τη Βόρεια Κύπρο και τα βουνά της Κουρδίας, μέχρι τις κοιλάδες του Δνείπερου και τα παράλια της Γάζας.

Δίστομο και Πύλος

Η ζωή το έφερε και η νέα μου οικογένεια έχει ρίζες από το Δίστομο, μια ιστορική κωμόπολη της Ρούμελης που η ιστορία της ξεκινά από τα αρχαία χρόνια (γνωστή ως «Άμβροσσος»), με μεγάλη παράδοση στην αμπελουργία και την οινοποιία, ενώ στη σύγχρονη εποχή είστε σημαντική συμβολή στον αγώνα του 1821.

Δυστυχώς όμως το Δίστομο έγινε γνωστό τον 20ό αιώνα για μια από τις χειρότερες θηριωδίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την «Σφαγή του Διστόμου». Την αποφράδα εκείνη μέρα, 10 Ιουνίου 1944, οι ναζί κατέσφαξαν εκατοντάδες αμάχους, μεταξύ των οποίων πολλά μικρά παιδιά, έγκυες γυναίκες και ηλικιωμένοι, σε μια τραγωδία που έγινε γνωστή στα πέρατα της γης και συνεχίζει να συγκινεί ακόμα. Τουλάχιστον 228 συνάνθρωποι μας έχασαν με βάρβαρο τρόπο τη ζωή τους εκείνη την ημέρα.

Πριν λίγες μέρες έγινε ένα τραγικό δυστύχημα στα ανοιχτά της Πύλου όπου πολλές εκατοντάδες συνάνθρωποί μας, ίσως 600 ή ακόμα και 700, βρήκαν τραγικό θάνατο. Όπως και στην Σφαγή του Διστόμου, τα θύματα περιλαμβάνουν πολλά μικρά παιδιά και γυναίκες, ενδεχομένως ακόμα και ηλικιωμένους. 

Μια προσεκτική ματιά στα γεγονότα, στη νομοθεσία και στις εφαρμοζόμενες πρακτικές αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στην Πύλο έλαβε χώρα ένα έγκλημα. Ένα έγκλημα που ούτε να ξεχαστεί μπορεί, ούτε να μείνει ατιμώρητο. 

Τουλάχιστον για όσους από εμάς εξακολουθούμε να δίνουν προτεραιότητα στην ανθρώπινη υπόσταση μας.