Πανελλήνιο φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου Διστόμου 2025

Γεμάτο το θέατρο στο Μαυσωλείου του Διστόμου, στη δεύτερη παράσταση του φετινού πανελληνίου φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου, ενός υπέροχου θεσμού που έχει υπερδεκαετή ιστορία και είναι ένας φάρος πολιτισμού στη Ρούμελη.

Το πρωτοποριακό αυτό φεστιβάλ χάρη στις άοκνες προσπάθειες που κάνει θεατρικό εργαστήρι Διστόμου «Θεατροφρένεια».

Το θέατρο είναι μια από τις σημαντικότερες συμβολές του ελληνισμού στην παγκόσμια υπόθεση του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας. Πιθανότατα η ίδια η δημοκρατία, στην άμεση μορφή της στην Αρχαία Αθήνα, χρωστάει την ύπαρξη της στην άνθιση του θεάτρου.

Από αυτήν την οπτική γωνία η διοργάνωση θεατρικών παραστάσεων στο ανοιχτό θέατρο του ιερού χώρου του Μαυσωλείου του Διστόμου συμβολίζει την ουσιαστική επικράτηση του ανθρώπου, της ίδιας της ζωής δηλαδή, επί του σκότους του θανάτου που έφεραν οι ναζί και ο φασισμός.

Δίστομο: Η μεγάλη επιστροφή στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου

Το Δίστομο είναι πάνω απ’ όλα τόπος μαρτυρίου. Ένας τόπος που κουβαλάει μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας μας, τη σφαγή των ναζί, που άφησε ανεξίτηλα σημάδια στη μνήμη και στη συνείδηση όλων μας. Κάθε αναφορά στο Δίστομο είναι ταυτόχρονα και μια υπόκλιση στους ανθρώπους που θυσιάστηκαν, ένας φόρος τιμής που δεν πρέπει ποτέ να ξεθωριάσει.

Κι όμως, η ιστορία του τόπου δεν σταματά εκεί. Οι παλαιότεροι θυμούνται πως τη δεκαετία του ’60 το Δίστομο έγινε το κέντρο της μεγαλύτερης άμεσης ξένης επένδυσης (FDI) στην Ελλάδα, με την έλευση της Pechiney και το «Αλουμίνιον της Ελλάδος». Μια εξέλιξη που άλλαξε τη μοίρα της περιοχής, έφερε δουλειές, έδωσε προοπτική και έβαλε το μικρό αυτό χωριό της Βοιωτίας στο επίκεντρο της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας.

Κι όμως, η αληθινή ψυχή του Διστόμου βρίσκεται αλλού. Βρίσκεται στην κοιλάδα ανάμεσα στον Ελικώνα και τον Παρνασσό, τον μυθικό τόπο συνάντησης του Διονύσου με τις Μούσες, όπου η αμπελουργία έχει βαθιές ρίζες αιώνων. Εκεί όπου οι άνθρωποι φρόντιζαν τα κλήματα όχι μόνο για να ζήσουν, αλλά και για να διατηρήσουν έναν τρόπο ζωής συνδεδεμένο με τη γη, τη φύση, τον ρυθμό των εποχών. Αυτή η παράδοση, αυτή η συνέχεια, είναι που δίνει σήμερα το πιο ελπιδοφόρο στίγμα του Διστόμου.

Σε αυτήν ακριβώς την παράδοση στηρίζεται το Βιολογικό Οινοποιείο Καστρίτη. Με σεβασμό στο περιβάλλον και αγάπη για τον τόπο, το οινοποιείο καλλιεργεί αποκλειστικά δικούς του αμπελώνες και εμφιαλώνει πέντε ετικέτες περιορισμένης παραγωγής. Κρασιά που κουβαλούν την ταυτότητα του τόπου, το άρωμα της ιστορίας και τη φροντίδα μιας οικογένειας που πιστεύει ότι το Δίστομο μπορεί να ξαναβρεθεί στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου.

Η επιλογή να παραμείνει μικρό σε κλίμακα αλλά μεγάλο σε ποιότητα είναι συνειδητή. Δεν είναι απλώς ένα οινοποιείο· είναι μια δήλωση πίστης πως το Δίστομο δεν είναι καταδικασμένο να μνημονεύεται μόνο για το τραγικό του παρελθόν ή για το βιομηχανικό του παρόν. Μπορεί και πρέπει να μνημονεύεται για τον πλούτο της γης του, για το κρασί που παράγεται εδώ, για τον πολιτισμό που ξαναβρίσκει τη φωνή του μέσα από τα αμπέλια.

Κι έτσι, το Δίστομο επιστρέφει. Όχι απλώς ως τόπος μνήμης, αλλά και ως τόπος δημιουργίας. Η μεγάλη επιστροφή στο επίκεντρο του ελληνικού οίνου είναι γεγονός. Και είναι μια επιστροφή που στηρίζεται σε ανθρώπους που αγαπούν τη γη τους, που πιστεύουν στη δύναμή της και που ξέρουν ότι το κρασί μπορεί να γίνει γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Μάθετε περισσότερα στο www.kastriti.com και μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με το Βιολογικό Οινοποιείο Καστρίτη για οτιδήποτε θελήσετε.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Η εκδίκηση της Επιστήμης Υπολογιστών

Η απόλυτη εκδίκηση της Επιστήμης Υπολογιστών είναι πως, για να μπορέσει κάποιος πράγματι να αποκτήσει ουσιαστικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα από τη χρήση της Αναπλαστικής / Ανασυνθετικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative AI, #GenAI), χρειάζεται πάνω απ’ όλα να διαθέτει καθαρή, αλγοριθμική σκέψη.

Μια σκέψη που δεν περιορίζεται στο να γνωρίζει κανείς «τι κάνει το εργαλείο», αλλά που βυθίζεται στις αρχές, στη λογική και στη δομή της ίδιας της επιστήμης των υπολογιστών. Γιατί μόνο εκεί βρίσκεται η πραγματική δύναμη: στην ικανότητα να μοντελοποιείς προβλήματα και να σχεδιάζεις λύσεις με σαφήνεια, οικονομία και κομψότητα.

Στην καρδιά της Επιστήμης Υπολογιστών δεν βρίσκονται οι γλώσσες προγραμματισμού ή τα εργαλεία που αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Η ουσία της βρίσκεται στον τρόπο σκέψης που μας διδάσκει: πώς να αναλύουμε, να αφαιρούμε, να γενικεύουμε και να δημιουργούμε συστήματα που μπορούν να επεκταθούν και να προσαρμοστούν.

Αυτή ακριβώς η σκέψη είναι που καθιστά τη GenAI όχι απλώς χρήσιμη, αλλά ριζικά μεταμορφωτική — γιατί μας επιτρέπει να αξιοποιούμε τις δυνατότητές της χωρίς να χανόμαστε στις επιφάνειες ή στις ευκολίες που προσφέρει.

Η ειρωνεία — ή ίσως η δικαίωση — είναι ότι ενώ πολλοί πίστεψαν πως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα απαξιώσει την Πληροφορική, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Όχι μόνο η επιστήμη μας δεν γίνεται παρωχημένη, αλλά η αξία της αυξάνεται εκθετικά. Όσο πιο ικανές γίνονται οι μηχανές να συνθέτουν κώδικα ή περιεχόμενο, τόσο πιο αναγκαία γίνεται η ανθρώπινη κρίση που θα τις κατευθύνει με σωστά ερωτήματα, σαφείς προδιαγραφές και ουσιαστικές διορθώσεις.

Γιατί η Επιστήμη Υπολογιστών ποτέ δεν ήταν μια ψυχαναγκαστική / εμμονική ενασχόληση με το συντακτικό μιας γλώσσας προγραμματισμού ή με την ορθότητα μιας συγκεκριμένης βιβλιοθήκης. Αυτά ήταν εργαλεία, χρήσιμα αλλά δευτερεύοντα. Η μεγάλη παρεξήγηση ήταν ότι η αξία του Πληροφορικού μετριόταν με το πόσο καλά θυμόταν ορισμένες λεπτομέρειες υλοποίησης. Στην πραγματικότητα, η δύναμή του μετριέται από το πόσο καλά μπορεί να συλλάβει και να δομήσει λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα.

Έτσι, βρισκόμαστε μπροστά σε μια ιστορική στιγμή: η Αναπλαστική / Ανασυνθετική Τεχνητή Νοημοσύνη, αντί να ακυρώσει την ανάγκη για Πληροφορικούς, αποκαλύπτει με τον πιο ηχηρό τρόπο τη σημασία τους. Και η ίδια η επιστήμη, αντί να μπαίνει στο περιθώριο, γίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ. Στην πραγματικότητα, η GenAI λειτουργεί ως καταλύτης για να ξαναθυμηθούμε τι σημαίνει να είσαι επιστήμονας υπολογιστών: όχι χρήστης εργαλείων, αλλά αρχιτέκτονας ιδεών.

Η «εκδίκηση» λοιπόν δεν είναι τίποτα άλλο παρά η δικαίωση της βαθύτερης αξίας της επιστήμης μας. Και είναι μια δικαίωση που δεν αφορά μόνο τους ειδικούς: αφορά ολόκληρη την κοινωνία, η οποία θα έχει ανάγκη από ανθρώπους που μπορούν να συνδυάσουν την ισχύ των νέων τεχνολογιών με την καθαρή, αλγοριθμική σκέψη. Γιατί μόνο τότε η Τεχνητή Νοημοσύνη θα πάψει να είναι μόδα και θα γίνει πραγματικά πρόοδος.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Κακιστοκρατία: Η λέξη της χρονιάς για το 2024 - Η έννοια και οι ρίζες της

Του Ντίνου Παπαντωνίου.

Η κακιστοκρατία είναι μια οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά μεταβλητή «ιδεολογία». Σημαίνει την «κυριαρχία των ανόητων» ή πιο κυριολεκτικά την «κυριαρχία των χειρότερων».

Η λέξη κατασκευάζεται ως αντώνυμο της «αριστοκρατίας», δηλαδή της «κυβέρνησης των καλύτερων», κατά την ελληνική ετυμολογία.

Οι Έλληνες γνώριζαν να μιλούν για την πολιτική και την εξουσία, και να δίνουν στις έννοιες ακριβείς λέξεις.

Η λέξη δεν είναι νέα. Το 1797 ο Ιταλός ποιητής Vittorio Alfieri τη χρησιμοποίησε για να σαρκάσει την παρακμή της Βενετσιάνικης Δημοκρατίας μετά την εισβολή του Ναπολέοντα: «La nostra santa KaKistocrazìa».

Στην Αγγλία, ο όρος kakistocracy κατέχει θέση στα λεξικά και επιστρέφει κάθε φορά που η πολιτική ζωή βυθίζεται στην παρακμή. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εφημερίδες επανέφεραν τον όρο το 2016, για να περιγράψουν τα πρώτα βήματα του Donald Trump. Είχε ήδη χρησιμοποιηθεί και επί George W. Bush, δείχνοντας πως η κακιστοκρατία έχει διεθνή διάσταση.

Ο Έλληνας που μίλησε πρώτος

Στην Ελλάδα, ο μόνος που μίλησε ανοιχτά για την κακιστοκρατία, ήταν ο πολιτικός επιστήμων και κοινωνιολόγος Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Από το 2009 προειδοποιούσε ότι η χώρα έχει ανάγκη από μια «ηγεσία των αρίστων και όχι των κακίστων».

Μίλησε πολλές φορές σε όλη την Ελλάδα για την σχολή της κακιστοκρατίας και πολλά κείμενα του υπάρχουν στα βιβλία του.

Έβλεπε πως το καλύτερο που διαθέτει η Ελλάδα σε επάρκεια και ικανότητα δεν εκπροσωπείται στο πολιτικό διάλογο, ούτε στα κόμματα.

Αντί για πολιτική ποιότητα, επικράτησε η μετριότητα και η peggiocrazia.

Οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα, δεν ήταν και ιδιαίτερα μελετηροί. Ανακάλυψαν τον όρο χρόνια αργότερα, όταν ο Economist το 2024 αφιέρωσε σχετικό άρθρο.

Κάποιοι μάλιστα έγραψαν ότι η λέξη κακιστοκρατία, άρχισε να χρησιμοποιείται μόλις το 2020 γεγονός που δεν ανταποκρίνεται ούτε στην ιστορία της ούτε στην ελληνική εμπειρία.

Τηλεκρατία και λόμπι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Πώς επιβλήθηκε η κακιστοκρατία στην Ελλάδα; Σύμφωνα με τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, Η τηλεκρατία επέβαλε την κακιστοκρατία. Δημιουργήθηκε μια συμμαχία των ανεπαρκών πολιτικών με τα ΜΜΕ και τα λόμπι.

Οι μικροί, αδύνατοι και βουβοί πολιτικοί συμμάχησαν με τα οργανωμένα συμφέροντα. Έτσι γεννήθηκαν η μίζα και τα μιζοκόμματα.

Πολιτικοί που δεν μπορούσαν να σταθούν στον εσωτερικό διάλογο των κομμάτων στράφηκαν σε εξωθεσμικά και εξωελλαδικά κέντρα εξουσίας.

Η Ελληνική Εμπειρία: 2008–2012

Η περίοδος της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα ανέδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο την κυριαρχία της κακιστοκρατίας: η περίοδος της οικονομικής κρίσης βρήκε τη χώρα εγκλωβισμένη σε αυτό το καθεστώς.

Τότε που έπρεπε να ληφθούν πρωτοβουλίες για να αντιμετωπιστεί η επίθεση των κερδοσκόπων και να κυβερνηθεί η χώρα, στην κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους ξένους, οι θεσμοί απέτυχαν.

Αντί για πραγματική ανανέωση, επιβλήθηκε η ανακύκλωση του παλιού.

Η κρίση, αντί να γίνει ευκαιρία επαναθεμελίωσης, έγινε όχημα βαθύτερης κακιστοκρατικής παγίδας.

Η αποχή ως πολιτική πράξη τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια.

Μια σημαντική αλλά αποσιωπημένη αλήθεια είναι ότι η δεξιο-αριστερή κακιστοκρατία είναι μειοψηφική. Η αυξανόμενη αποχή στις εκλογές δεν είναι αδιαφορία, αλλά συνειδητή απόρριψη και απονομιμοποίηση του συστήματος.

Η στάση αυτή λειτουργεί ως συμβολή στη σύγχρονη πολιτική εκπαίδευση των Ελλήνων. Είναι ένα σιωπηλό μήνυμα πως οι πολίτες δεν αναγνωρίζουν τη νομιμότητα μιας ένοχης μνημονιακής και διεφθαρμένης κακιστοκρατίας.

Το αίτημα της εποχής.

Το αίτημα είναι ξεκάθαρο:

- Επαναθεμελίωση της πολιτικής δημόσιας ζωής.

- Όχι ανακύκλωση προσώπων και πρακτικών.

- Όχι κυβέρνηση των χειρότερων.

- Ναι σε μια ηγεσία με ηθικές αξίες, με αρετή, επάρκεια και ευθύνη.

Η κακιστοκρατία μπορεί να έγινε η λέξη της χρονιάς για το 2024, όμως για την Ελλάδα είναι μια εμπειρία παλιά, οδυνηρή και διδακτική. Το ζητούμενο σήμερα είναι να μην αποτελέσει το μέλλον της χώρας.

__

Το παραπάνω άρθρο συνέγραψε ο Ντίνος Παπαντωνίου. Είναι μεγάλη μου τιμή που το αναδημοσιεύω και το προσυπογράφω στο ακέραιο. 

Αμφισβήτηση της Αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας;

Δυο σκέψεις περί των γεωπολιτικών εξελίξεων υπό το πρίσμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Αμερικανική πρωτοκαθεδρία:

1. Σε ανύποπτο χρόνο είχα εκφράσει την εξής ανησυχία: Το κατεστημένο, όπως κυρίως εκφράζεται από - κατά κανόνα - μερικούς ηλικιωμένους άντρες "WASP" (*) με έντονη κουλτούρα "entitlement", γνωρίζει ότι το παιχνίδι είναι χαμένο. Μεσοπρόθεσμα η αμερικανική αυτοκρατορία θα καταρρεύσει, κύρια για δημογραφικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς λόγους. Γνωρίζουν όμως αυτοί οι κύριοι πως για την ώρα έχουν μια απολύτως ξεκάθαρη στρατιωτική υπεροπλία. Είναι πολύ πιθανό να θελήσουν να την χρησιμοποιήσουν. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία, την Παλαιστίνη, τη Συρία και τον Λίβανο και πρόσφατα στο Ιράν δείχνουν αυτό ακριβώς το πράγμα. Αδίστακτα χρησιμοποιούν την στρατιωτική υπεροχή τους, αψηφώντας όλα τα προσχήματα, ώστε να παρατείνουν την πρωτοκαθεδρία τους. Πράγμα που προσωρινά επιτυγχάνουν. Προσωρινά πάντα.
2. Είναι πολύ μεγάλη ιστορική ατυχία που ενώ τα κυρίαρχα καθεστώτα παρακμάζουν (ΗΠΑ, Δυτική Ευρώπη, κλπ), δεν υπάρχει καμία προοδευτική εναλλακτική. Η Κίνα είναι μια σκληρή δικτατορία. Η Ρωσία μια - παρακμάζουσα κι αυτή - μαφιόζικη κάστα. Για το θεοκρατικό Ιράν, δεν μπορεί να πει κανείς τίποτα καλό. Ποιος είναι λοιπόν ο εναλλακτικός πόλος; Εκ πρώτης όψης κανένας. Ο υποφαινόμενος ελπίζει πως μια πιθανή αναγέννηση της ευρωπαϊκής ανθρωπιστικής ιδέας μέσα από τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδιακής Ένωσης θα μπορούσε να προσφέρει μια λύση - δυστυχώς όμως είμαστε ακόμα μια μικρή μειοψηφία.

Ίδωμεν.

(*) White Anglo-Saxon Protestants

υγ. Αν επαναληφθεί η πολεμική σύγκρουση Ισραήλ - Ιράν (αμφίβολο σε άμεσο/σύντομο χρόνο), τότε σε πολλούς το Πεκίνο θα φανεί πολύ ελκυστικό να "λύσουν" τώρα το "ζήτημα της Ταϊβάν". Σημειωτέον ότι στην πρόσφατη σύγκρουση Ινδίας - Πακιστάν (η Ινδία στενότατος σύμμαχος του Ισραήλ, σημειωτέον), το Πακιστάν κατάφερε να ανταπεξέλθει με Κινεζική βοήθεια. Θα συμβεί το ίδιο στο Ιράν; Ιδιαιτέρως απίθανο όχι όμως αδύνατο.

Ιδιαίτερα οι γυναίκες…

Αυτοπροσδιορίζομαι ως αγνωστικιστής. Τα υπαρξιακά ερωτήματα με υπερβαίνουν. Έχω διαμορφωθεί όμως μεταξύ άλλων και με την ορθόδοξη χριστιανική παιδεία, την οποία τολμώ να πω ότι κατανοώ σε ικανοποιητικό βαθμό αλλά και ειλικρινά σέβομαι βαθιά.

Στο πλαίσιο αυτό βρίσκω το μίσος κάποιων θεσμών της εκκλησίας προς το γυναικείο σώμα, πέρα από αποκρουστικό, να είναι βαθιά αντιχριστιανικό.

Την παρακάτω επιγραφή την είδα πριν λίγες μέρες στην είσοδο του μοναστηριού — Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου— στην καστροπολιτεία της Σκύρου:

Χωρίς κανένα επιπλέον σχόλιο, την αφήνω στην κρίση του αναγνώστη.

Η πρόκληση της ‘ελευθεριακής επίλυσης διαφορών’

Την παρακάτω αφίσα την είδα στη γειτονιά μας και μου τράβηξε την προσοχή:

"Ελευθεριακή επίλυση διαφορών".

Τι μπορεί να είναι αυτό; Μπορεί να λειτουργήσει η 'δικαιοσύνη' χωρίς κάποιας μορφής γραπτή νομοθεσία και χωρίς μια δομή εξουσίας να επιβάλλει το 'δίκαιο';

Ανεξάρτητα της οπτικής καθενός μας, το ερώτημα μόνο του είναι πολύ ενδιαφέρον θεωρητικά (αλλά και ιστορικά - έγινε ποτέ;).

Έκανα μια σχετική ερώτηση στον αγαπημένο φίλο μας τον ChatGPT και πήρα την παρακάτω απόκριση:

⸻

Παρακάτω παρουσιάζω συγκεκριμένα ιστορικά παραδείγματα εφαρμογής ελευθεριακής διευθέτησης διαφορών, χωρισμένα ανά γεωγραφική ή κινηματική συγκυρία. Πρόκειται για κοινότητες και κινήματα που αποπειράθηκαν να εφαρμόσουν τέτοιες μεθόδους χωρίς καταναγκαστικούς μηχανισμούς εξουσίας, βασιζόμενα στην οριζόντια, κοινοτική διαχείριση των συγκρούσεων.

1. Αναρχική Καταλονία (Ισπανικός Εμφύλιος, 1936–1939)

Πλαίσιο

Κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης, κυρίως στην Καταλονία και την Αραγονία, οι αναρχοσυνδικαλιστές της CNT–FAI εγκαθίδρυσαν ένα πείραμα κοινωνικής αυτοδιαχείρισης, χωρίς κεντρική κρατική εξουσία.

Μέθοδοι Διευθέτησης Συγκρούσεων

• Οι περισσότερες τοπικές επιτροπές (comités locales) διαχειρίζονταν εσωτερικές διαφορές μέσα από συνελεύσεις και λαϊκά συμβούλια.

• Δεν υπήρχαν αστυνομικές αρχές ή δικαστήρια. Οι σοβαρές συγκρούσεις επιλύονταν με παρέμβαση λαϊκών επιτροπών συμφιλίωσης.

• Πολλοί ιστορικοί (π.χ. Gaston Leval) περιγράφουν έμπρακτη εφαρμογή αποκαταστατικής λογικής, με έμφαση στην κοινότητα και όχι στην τιμωρία.

2. Ζαπατιστικές κοινότητες, Τσιάπας, Μεξικό (από το 1994)

Πλαίσιο

Οι αυτόνομες ιθαγενικές κοινότητες των Ζαπατίστας (EZLN) στο νότιο Μεξικό, από το 1994 και έπειτα, λειτουργούν έξω από το κρατικό σύστημα, βασιζόμενες στην αυτονομία και συλλογική διακυβέρνηση.

Επίλυση Συγκρούσεων

• Κάθε κοινότητα έχει “Συμβούλιο Καλής Διακυβέρνησης” (Juntas de Buen Gobierno), που ασκεί μη-κατασταλτικό ρόλο επίλυσης διαφορών.

• Οι διαδικασίες γίνονται μέσω λαϊκών συνελεύσεων, και η ποινή δεν είναι φυλάκιση αλλά συμβολικές πράξεις επανόρθωσης, κοινωνική εργασία, ή δημόσια συγγνώμη.

• Ο στόχος είναι η αποκατάσταση της σχέσης με την κοινότητα, όχι η τιμωρία του ατόμου.

3. Ελευθεριακές κολλεκτίβες και καταλήψεις στην Ευρώπη (π.χ. Δανία, Ελλάδα, Ιταλία)

Παραδείγματα

• Christiania, Κοπεγχάγη: Από τη δεκαετία του 1970 λειτουργεί ως αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα. Έχει δικό της σύστημα “δικαιοσύνης”, βασισμένο σε κοινές συνελεύσεις και ομότιμη διαπραγμάτευση.

• Καταλήψεις στην Ελλάδα (π.χ. Βίλα Αμαλίας, Λέλας Καραγιάννη, Πατησίων 61): Όταν ανακύπτουν εντάσεις ή συγκρούσεις, εφαρμόζονται συλλογικές διαδικασίες επίλυσης, πολλές φορές με εμπλοκή τρίτων μελών ως “διαμεσολαβητών”.

• Κοινωνικά Κέντρα στην Ιταλία (π.χ. CSOA Forte Prenestino, Ρώμη): Διαθέτουν “επιτροπές διαμεσολάβησης” (comitati di risoluzione) για την ειρηνική επίλυση εσωτερικών και εξωτερικών προβλημάτων.

4. Κοινότητες Κουάκερων (Quakers), ΗΠΑ – 17ος–20ός αιώνας

Πλαίσιο

Παρότι δεν ήταν «αναρχικές» με την πολιτική έννοια, οι Κουάκεροι εφάρμοσαν αυτοδιαχειριζόμενα, συναινετικά μοντέλα επίλυσης διαφορών, βασισμένα στη μη βία και την αποκατάσταση.

Μέθοδος

• Δημιουργούσαν επιτροπές συμφιλίωσης (clearness committees), όπου το άτομο συνομιλούσε με 3–4 μέλη για να κατανοήσει τα αίτια της σύγκρουσης.

• Αποφεύγονταν πλήρως η ποινή ή ο καταναγκασμός.

5. Παραδοσιακές ιθαγενικές πρακτικές (π.χ. Αφρική, Καναδάς)

Π.χ. οι Gacaca της Ρουάντα

• Μετά τη γενοκτονία του 1994, εφαρμόστηκε ένα λαϊκό σύστημα δικαιοσύνης για αποκατάσταση και συμφιλίωση, χωρίς φυλακίσεις αλλά με δημόσια απολογία και αποδοχή ευθύνης.

• Παρότι οργανώθηκε από το κράτος, η πρακτική βασίστηκε σε παραδοσιακούς τρόπους κοινότητας, αντίστοιχους με τις ελευθεριακές αρχές.

⸻

Δυστυχώς δεν έχω ακόμα επαρκή μόρφωση και ενημέρωση ώστε όντως να αξιολογήσω τα παραπάνω δεδομένα. Χρειάζεται διάβασμα, το οποίο θα κάνω με χαρά.

Το βέβαιο είναι πως η προοπτική ενός συστήματος επίλυσης διαφορών χωρίς κρατική επιβολή φαντάζει ιδιαίτερα ελκυστικό. Σίγουρα θέλει μια πολύ περισσότερο συνειδητοποιημένη κοινωνία από αυτήν που ζούμε σήμερα. Οπωσδήποτε όμως είναι κάτι που αξίζει να μελετηθεί.

Για τον εξευτελισμό του κοινοβουλίου

Αυτά που έγιναν τις προάλλες στο κοινοβούλιο με τις δήθεν ‘επιστολικές ψήφους’ κλπ για το 'ξέπλυμα' Βορίδη και Αυγενάκη στην υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ…

…μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι στον Σύλλογο Φοιτητών Επιστήμης Υπολογιστών Πανεπιστημίου Κρήτης όπου ήμουν πρόεδρος στα τέλη της δεκαετίας του ‘90, θα ντρεπόμασταν να τα κάνουμε.

Ενδεχομένως να περιερχόμαστε τέτοιων μέσων στο δεκαπενταμελές συμβούλιο. Και πάλι όμως, στου γυμνασίου, μόνο. Στου λυκείου, θα ήταν αδιανόητο.

Είναι μεγάλη ντροπή για την κοινωνία μας να συμβαίνει τέτοιος εξευτελισμός της κοινοβουλευτικής διαδικασίας μπροστά στα μάτια μας και να ‘μην κουνιέται φύλλο’.

Ντροπή.

Μορφές αντιφασιστικού αγώνα

Ο Eric Arthur Blair, γνωστός ευρύτερα με το ψευδώνυμο George Orwell, στο υπέροχο βιβλίο του "Πεθαίνοντας στην Καταλωνία" γράφει μεταξύ άλλων πως πήγε να πολεμήσει στον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό των αναρχικών δυνάμεων με σκοπό, μεταξύ άλλων, 'να σκοτώσει έναν φασίστα'. Εξηγεί στη συνέχεια πως 'αν όλοι σκοτώναμε έναν φασίστα' θα απαλλάσσαμε τον κόσμο από αυτό το καρκίνωμα. 

Αξίζει να διαβάσετε το βιβλίο, μεταφέρει μαγικά την εικόνα του πολέμου αυτού αλλά, κυριότερα, της μοναδικής αναρχικής κοινωνίας που λειτούργησε για λίγο στην Καταλωνία. Ένα πείραμα υπέροχο, πραγματικά μοναδικό. Για την ιστορία πρέπει να πω ότι παρότι προσπάθησε πολύ, παρότι ήταν στην πρώτη γραμμή και τραυματίστηκε από σφαίρα στον λαιμό (!), ο συγγραφέας δεν κατάφερε τελικά να επιτύχει τον σκοπό του.

Ευτυχώς, τολμώ να πω, σχεδόν ενενήντα χρόνια αργότερα. Διότι, τόσο ο σκληρός Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, όσο και ο επίσης σκληρότατος εμφύλιος που ζήσαμε λίγο αργότερα εδώ στην Ελλάδα, μας δίδαξαν πρώτα και κύρια μια απλή αρχή:

Το αίμα δεν ξεπλένεται με αίμα.

Φασισμός σημαίνει θάνατος. Δεν μπορείς λοιπόν να πολεμήσεις τον φασισμό με το δικό του όπλο. 

Για να μην παρεξηγηθώ, προφανώς και όταν ο κόμπος φτάσει στο χτένι, όπως έγινε στους δυο παραπάνω εμφυλίους πολέμους, όπως έγινε στον β' ΠΠ και σε τόσες άλλες περιπτώσεις, οι λαϊκές δυνάμεις οφείλουν να οργανωθούν, το δημοκρατικό τόξο οφείλει να συγκροτηθεί σε ενιαία παράταξη και να σκοτώσει το φίδι του φασισμού και όσα αυγά ενδεχομένως αυτό έχει αφήσει. Αυτή όμως δεν είναι μια κανονικότητα, είναι η ακραία λύση, ξαναλέω, όταν έχουμε ήδη κάνει μια σειρά λαθών ως κοινωνία και έχουμε ήδη επιτρέψει στον 'κόμπο να φτάσει στο χτένι'.

Τι πρέπει να κάνουμε νωρίτερα λοιπόν, για να μην φτάσουμε εκεί;

Κάποια απλά πράγματα:

- Να φτοντίσουμε για μια υψηλή ποιότητα εκπαίδευσης διαθέσιμη σε όλα τα λαϊκά στρώματα, ανεξαρτήτως της οικονομικής τους κατάστασης,

- Να φροντίσουμε για μια δημοκρατία όσο γίνεται πιο άμεση, όσο γίνεται περισσότερο στηριγμένη στις κοινότητες και στη συμμετοχή, η οποία θα καλλιεργεί ένα αίσθημα ισοτιμίας και δικαιοσύνης,

- Να φροντίσουμε για μια συμμετοχική ανάπτυξη οικονομίας και της παραγωγής η οποία θα εξαφανίσει την φτώχεια από προσώπου γης,

Σήμερα, με την υπερ-επάρκεια πόρων, με την εκρηκτική ανάπτυξη της πληροφορικής και πολλών συναφών επιστημών και τεχνολογιών, τα παραπάνω έχουν φύγει από την σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας και είναι, όλα, απολύτως εφικτά. 

Ισχυρίζομαι λοιπόν πως η πρόληψη είναι καλύτερη της θεραπείας, ακόμα και στο φαινόμενο του φασισμού. Η κοινωνία μας πρέπει να εξαλείψει τις αιτίες που τον γεννάνε, που δεν είναι άλλες από την απληστία και τη δίψα για εξουσία, που με τη σειρά τους γεννούν την φτώχεια, την ανισότητα και το διάχυτο αίσθημα της αδικίας.

Αν χρειαστεί να πολεμήσουμε τον φασισμό λοιπόν, βεβαίως και θα το (ξανά)κάνουμε. Είναι νομίζω σοφότερο όμως να εργαστούμε σε ένα επίπεδο πριν από αυτό. Να εξαλείψουμε τις αιτίες που τον γεννάνε. 

Να κατέβουν τώρα τα μνημεία του μίσους

Τα τελευταία χρόνια το έφερε η ζωή να γίνει το ιστορικό Δίστομο η δεύτερη ιδιαίτερη πατρίδα μου και να το επισκέπτομαι συχνά. Όταν το 2022 πήγα για μια βάπτιση στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Διστόμου μου έκανε μεγάλη εντύπωση μια πλάκα με ονόματα θυμάτων στην είσοδο του λαού, στα οποία υπήρχε το εξής σχόλιο:

«Τους σκότωσαν οι Εαμοβούλγαροι διότι ηγάπησαν την πατρίδα τους, την Ελλάδα»

Εξεπλάγην και κοίταξα το κινητό μου να δω την ημερομηνία, την χρονιά στην οποία ζούμε. Ήμασταν άραγε στο 2022, όπως νόμιζα, ή με κάποιο μαγικό τρόπο ταξιδέψαμε πίσω στο 1952;

Απ’ όσο ξέρω ο Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Διστόμου ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας και μέσω αυτής στην Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία εάν δεν κάνω λάθος χρηματοδοτείται πλουσιοπάροχα από την Ελληνική Δημοκρατία (και παρότι η άποψη μου αυτή είναι αντιδημοφιλής, καλά κάνει και χρηματοδοτείται).

Με ποιο δικαίωμα λοιπόν σε έναν Ναό του Θεού της Αγάπης αναπαράγεται το μίσος;

Εχω την εντύπωση επίσης πως με νόμο του ελληνικού κράτους στις αρχές της δεκαετίας του 1980 αυτή η γελοιότητα σταμάτησε μια και καλή. Οι γιορτές και τα μνημεία του μίσους μπήκαν στο ‘χρονοντούλαπο της ιστορίας’ – ή μάλλον ακριβέστερα, γράφτηκαν σε μια κατάμαυρη σελίδα της – και ο ελληνικός λαός αποφάσισε να προχωρήσει μπροστά ενωμένος.

Δεν είναι δυνατόν λοιπόν η ρητορική των γερμανοτσολιάδων να επιβιώνει, έστω και σε μια μαρμάρινη πλάκα, ειδικά σε έναν μαρτυρικό τόπο όπως το Δίστομο.

Επαναλαμβάνω πως ζούμε στο 2025 και για τα γεγονότα της εμφύλιας σύρραξης τόσο στην κατοχή όσο και στον εμφύλιο πόλεμο, η ιστορία έχει αποφανθεί οριστικά και αμετάκλητα. Η πληροφορία που παρουσιάζεται σε δημόσιο χώρο, δεν γίνεται να αναπαράγει μια ανιστόρητη ρητορική.

Ας μεταφερθούν αυτά τα μνημεία μίσους, τόσο από το Δίστομο όσο και απ’ όλη την Ελλάδα - στα σημεία που βρίσκονται, σε ένα «Μουσείο Εμφυλίου Πολέμου» για να μαθαίνουν οι επόμενες γενιές πως ο ‘διεθνής παράγοντας’ με τις ντόπιες μαριονέτες τους έσπειραν το μίσος και έφεραν τον όλεθρο στον ελληνικό λαό.

Άλλο φασίστας, άλλο μαλάκας

Την Κυριακή 8 Ιουνίου 2025, στο πρόσφατα ανακαινισμένο μουσείο του Διστόμου, αφιερωμένου στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας της 10ης Ιουνίου 1944, είχα την τύχη να παρακολουθήσω μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δημόσια συζήτηση με θέμα «Δίστομο, 81 χρόνια από τη Σφαγή: Μνήμη – Διεκδίκηση».

Ομιλητές ήταν ο Καθηγητής Πολιτειολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρης Χριστόπουλος, ο Δικηγόρος Αθηνών (Πολιτική Αγωγή στην δίκη της Χρυσής Αυγής ) Θανάσης Καμπαγιάννης, η δημοσιογράφος Ελευθερία Κουμάντου, ο Πολιτικός Επιστήμονα και Υπ. Διδάκτορας στο Πάντειο, Θανάσης Δημάκας, η Μάγδα Φύσσα και ο Στάθης Κουκής, μέλος της Συλλόγου Πολιτισμού Παύλος Killah-P Φύσσας, ενώ συντόνισε η Αμαλία Παπαϊωάννου, συντονίστρια του Μουσείου Θυμάτων Ναζισμού.

Στο σύντομο αυτό σημείωμα θα ήθελα να αναδείξω κάτι πολύ απλό που είπε ο κ. Χριστόπουλος: Το να είναι κάποιος φασίστας σημαίνει κάτι πολύ συγκεκριμένο. Φασίστας δεν είναι ο δεξιός, ο συντηρητικός, ούτε καν ο θρησκόληπτος ακροδεξιός, ούτε ακόμα ο εθνικιστής. Φασίστας είναι κάποιος που ίσως έχει κάποιες από τις παραπάνω ιδιότητες (ίσως και όχι), που όμως πάνω απ’ όλα δεν υπολογίζει τη ζωή σου. Είναι αυτός που δεν έχει πρόβλημα να σε σκοτώσει για αυτό που είσαι ή για αυτά που πιστεύεις και πολύ συχνά το κάνει.

Πρέπει λοιπόν να είμαστε πολύ, πολύ προσεκτικοί όταν αποκαλούμε κάποιον φασίστα. Οφείλουμε να είμαστε σίγουροι ότι όντως αξίζει τον χαρακτηρισμό, διότι ο χαρακτηρισμός αυτός έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.

Μπορεί κάποιος να μας φαίνεται πολιτικά απεχθής. Μπορεί να είναι υπερσυντηρητικός ή οτιδήποτε άλλο σχετικό. Αυτό όμως δεν τον κάνει απαραίτητα φασίστα.

Για να το πούμε όσο πιο απλά γίνεται, το γεγονός ότι στην καθομιλουμένη χρησιμοποιείται η λέξη ‘φασίστας’ περίπου ως ισοδύναμη της λέξης ‘μαλάκας’ — ας με συγχωρήσουν οι αναγνώστες μου — είναι ένα σοβαρό πολιτικό σφάλμα, το οποίο τελικά ρίχνει νερό στον μύλο του φασισμού.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε εξάλλου πως όταν οι λαοί χρειάστηκε να ορθώσουν το ανάστημα τους και εν τέλει να συντρίψουν τον φασισμό, πολέμησαν μαζί τους άνθρωποι απ’ όλο το φάσμα που σήμερα θα αποκαλούσαμε ‘δημοκρατικό τόξο’. Κι αν κάτι τέτοιο χρειαστεί να γίνει ξανά, είναι βέβαιο πως θα το ξανακάνουν.