Ποιον συμφέρει τελικά η "απομακρυσμένη" εργασία;

Κυκλοφόρησε ένα άρθρο χθες που λέει συνοπτικά ότι "η αντιπάθεια των εργοδοτών για την τηλεργασία βλάπτει σοβαρά την υγεία των επιχειρήσεων". Οι εργοδότες εμφανίζονται ως οι κακοί της υπόθεσης, οι οποίοι θέλουν να κάνουν "micro-management" τους εργαζομένους, πράγμα που δεν μπορούν να κάνουν (?) σε περιβάλλον απομακρυσμένης εργασίας, άρα και την "αντιπαθούν".

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι όντως, δυστυχώς, πολλοί εργοδότες είναι οι κακοί της υπόθεσης. Είναι άνθρωποι που δεν έχουν κατανοήσει σε βάθος ότι δεν μπορεί να υπάρξει ευημερία και ασφάλεια σε ατομικό επίπεδο εάν δεν υπάρχει και σε κοινωνικό την ίδια στιγμή. Όλοι αυτοί θα πρέπει να ενημερωθούν κάποια στιγμή για τον "συμμετοχικό καπιταλισμό" - αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας τώρα.

Η βασική υπόθεση είναι ότι στο γραφείο οι εργαζόμενοι "παρακολουθούνται" ενώ στο σπίτι τους (ή όπου αλλού εργάζονται) είναι προστατευμένοι από το άγρυπνο μάτι της εργοδοσίας. Δυστυχώς όμως οι δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία για παρακολούθηση και για micro-management εργαζομένων είναι πλέον τόσο μεγάλες, που μάλλον θα συμφωνήσει ένας ειδικός ότι αυτή η "παρακολούθηση" γίνεται πιο αποτελεσματικά σε εργαζομένους "remote" παρά σε όσους είναι στο γραφείο (!)

Επίσης, το περιβάλλον του "remote" δίνει δυστυχώς στον κακοπροαίρετο εργοδότη τη δυνατότητα να ζητήσει πράγματα (υποτίθεται "από ανάγκη" λόγω του μοντέλου εργασίας) που δεν θα διανοούταν να τα ζητήσει στο γραφείο, ενώ από την άλλη ο "remote" εργαζόμενος δεν έχει την υποστήριξη των συναδέλφων του (ηθική, συναισθηματική και πρακτική) στο ίδιο επίπεδο που θα την είχε εάν εργαζόταν στον ίδιο χώρο μαζί τους και είχε αναπτύξει ανθρώπινους δεσμούς.

Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να σημειωθεί ότι αν σε μια εταιρεία υπάρχει μια άρρωστη κουλτούρα (όπως, δυστυχώς, σε πάρα πολλές) τότε αυτό αντικατοπτρίζεται πρώτα και κύρια στο management style και σε φαινόμενα όπως αυτά που περιγράφει το παραπάνω άρθρο.

Η μετατροπή της εμπειρίας της εργασίας σε ένα task-list που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε, οπουδήποτε στον κόσμο θα έχει τραγικές συνέπειες πρώτα για τον εργαζόμενο, μετά για την επιχείρηση και στο τέλος για όλη την κοινωνία. Οι τραγικές συνέπειες αυτές ξεκινούν με την απώλεια του ανθρώπινου δεσμού μεταξύ των εργαζομένων, όπως περιγράφεται παραπάνω.

Μπορεί να μας ακούγεται passé σαν ορολογία, όμως στους χώρους δουλειάς το υποκείμενο (όλοι εμείς) δεν καλύπτει μόνο τη βιοποριστική του ανάγκη αλλά μετατρέπεται σε ένα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας, με ανάγκες, επιθυμίες και ελπίδες.

Δεν έχω καμία αμφιβολλία ότι διεθνώς, μετά την πανδημία θα ζήσουμε τη μεγάλη επιστροφή του χώρου δουλειάς σαν μια μεγάλη ανάγκη της ανθρωπότητας. Αντιλαμβάνομαι την ανάγκη πολλών εργαζομένων να δουν την απομακρυσμένη εργασία ως μια νίκη έναντι της εργδοσίας. Δυστυχώς όμως είναι παγίδα, το remote είναι μια μορφή Δούρειου Ίππου που θα αλώσει τα εργασιακά δικαιώματα.

Οι εργαζόμενοι πρέπει να σκεφοτύν πως αντί να στοχοποιούν το "γραφείο", θα ήταν πολύ πιο παραγωγικό και εποικοδομητικό να επιτεθούν στις τοξικές κουλτούρες - οι οποίες στην "εποχή του remote" έχουν φτάσει στο υψηλότερο σημείο τους. 

Η επιχείρηση που έχει σαν αυτοσκοπό της την μεγιστοποίηση της (προσωρινής) οικονομικής αξίας των μετόχων αδιαφορώντας για τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις των πράξεών της, η επιχείρηση που γεννά μονοδιάστατο & προσωρινό κέρδος οδηγώντας μακροπρόθεσμα στη βέβαιη καταστροφή, είναι η επιχείρηση του 19ου και του 20ου αιώνα.

Η επιχείρηση του 21ου αιώνα έχει στο κέντρο της τον άνθρωπο, το κοινωνικό ον που σέβεται τόσο τον εαυτό του όσο και το περιβάλλον στο οποίο υπάρχει. Η ανθρωπιστική αυτή διάσταση του επιχειρείν προϋποθέτει την ομάδα και, υπό την έννοια αυτή, η ανάπτυξη ανθρώπινων δεσμών μεταξύ των εργαζομένων αποτελεί προϋπόθεση για την ίδια την ύπαρξη αυτής της επιχείρησης.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν δεδομένα που να δείχνουν ότι ο ανθρώπινος αυτός δεσμός μπορεί να αναπτυχθεί δίχως τη συνύπαρξη στον ίδιο φυσικό χώρο. Ενδεχομένως με υβριδικά μοντέλα (κάποιες μέρες γραφείο - κάποιες σπίτι) να μπορούν να έρθουν κάποια καλά αποτελέσματα, ακόμα και αυτό όμως πρέπει να αποδειχτεί.

Το μοντέλο επιχειρηματικότητας του 19ου & του 20ου αιώνα, που ο εργαζόμενος ήταν αναλώσιμος και χανότητας η ανθρώπινη διάσταση της εργασίας έμεινε πίσω με την ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Με δέλεαρ την "ελευθερία", επιχειρεί να επαναφέρει τον ατομισμό μέσα από τον δούρειο ίππο της "απομακρυσμένης εργασίας". Η πρόοδος όμως βρίσκεται πάντα στις ομάδες και στις κοινότητες, ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό, οι χώροι δουλειάς θα επανακάμψουν μετά την πανδημία και θα συνεχίσουν να οδηγούν τον δρόμο της προόδου. 

H επικίνδυνη "εμβολιαστική αισιοδοξία", τα "Greek Statistics" και η ανάγκη μιας συγγνώμης του Κυριάκου Πιερρακάκη

Πριν περισσότερο από μια δεκαετία η χώρα μας έγινε πρώτη είδηση παγκοσμίως με τα αλήστου μνήμης "Greek Statistics", τα τεχνάσματα δηλαδή που χρησιμοποιούσαν οι κυβερνώντες την Ελληνική Δημοκρατία τα χρόνια που προηγήθηκαν της πτώχευσης του 2010 ώστε να μπορούσαν να δανείζονται απρόσκοπτα για να συνεχίζουν το καταστροφικό τους έργο.

Με μεγάλη έκπληξη είδα μια δημόσια δήλωση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης κ. Κυριάκου Πιερρακάκη στις 7/5/2021 που έλεγε ότι "Συνολικά, περισσότεροι από τέσσερα εκατομμύρια πολίτες έχουν ήδη εμβολιαστεί ή έχουν προγραμματίσει τα ραντεβού τους." Η παραπάνω δήλωση βέβαια αναπαράχθηκε σε μια πιο απλοποιημένη μορφή της, που λίγο-πολύ άφηνε την εντύπωση ότι 4 εκατομμύρια συμπολίτες μας, σχεδόν το 40% του πληθυσμού μας, έχει ήδη εμβολιαστει. 

Μου έκανε μεγάλη εντύπωση, έκανα μια σύντομη αναζήτηση on-line και βρήκα στοιχεία που έλεγαν πως τη μέρα της δήλωσης του κ. Υπουργού ίσχυαν τα εξής:

• Λίγο περισσότεροι του 1.000.000 συμπολιτών μας έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους, έχουν δηλαδή κάνει και τις δυο δόσεις.
• Περίπου ακόμα 2.000.000 συμπολιτών, έχουν κάνει την πρώτη τους δόση (δηλαδή 3.000.000 είναι "μερικώς εμβολιασμένοι", όρος μάλλον αδόκιμος αφού η αποτελεσματική ανοσία χτίζεται μετά τη χορήγηση και των δυο δόσεων).
  
• Επιπλέον 1.000.000 συμπολιτών έχει κλείσει ραντεβού για να εμβολιαστεί τον Μάιο και τον Ιούνιο.

Το παραπάνω θα μπορούσε να διδάσκεται ως ένα λαμπρό παράδειγμα των "Greek Statistics". Έχοντας χτίσει ανοσία στο 10% του πληθυσμού (που ούτε καν αυτό είναι ακριβές, αφού η ανοσία χτίζεται μετά την πάροδο ενός διαστήματος από τη χορήγηση της δεύτερης δόσης), δημιουργείς την εντύπωση ότι περίπου ο μισός πληθυσμός της χώρας είναι εμβολιασμένος και ότι είμαστε πολύ κοντά στην ανοσία της αγέλης.

Το παράπτωμα αυτό του κ. Πιερρακάκη είναι βαρύτατο και είναι υπόλογος έναντι της ελληνικής κοινωνίας. Η πραγματικότητα είναι πως παρά την πρόοδο του εμβολιασμού (προσωπικά έκανα την 1η δόση του εμβολίου της  AstraZeneca την Τρίτη του Πάσχα 4/5/2021 και θα κάνω τη 2η δόση στο τέλος Ιουνίου), ο κίνδυνος έκρηξης της επιδημίας παραμένει σημαντικός. Από τη μια το άνοιγμα της εστίασης, από την άλλη η λειτουργία σχολείων, φροντιστηρίων και εμπορίου και όλα αυτά συνδυαζόμενα με την εντονότατη κόπωση από το μακροχρόνιο lock-down, δημιουργούν ένα πολύ επικίνδυνο μείγμα που μαζί με την "εμβολιαστική αισιοδοξία" μπορεί να μας οδηγήσει σε μια κορύφωση του 3ου κύματος της επιδημίας.

Τι εννοώ με τον όρο εμβολιαστική αισιοδοξία; Κάτι πολύ απλό: Ο κουρασμένος, ταλαιπωρημένος και γενικότερα απηυδησμένος πολίτης, μόνο και μόνο επειδή έκλεισε σήμερα ραντεβού για να κάνει την πρώτη δόση του εμβολίου του αρχές Ιουνίου, περισσότερο υποσυνείδητα και λιγότερο συνειδητά θα αρχίσει να μειώνει την προσοχή του στα μέτρα προστασίας. Αν το σκεφθείτε λίγο και αν κοιτάξετε γύρω σας, θα δέιτε ότι η "εμβολιαστική αισιοδοξία" υπάρχει ήδη και ίσως έχει τραγικά αποτελέσματα.

Τα εμβόλια είναι όντως ο μόνος τρόπος για να βγούμε από τον φαύλο κύκλο της πανδημίας και ο θαυμασμός όλων μας πρέπει στους επιστήμονες και τεχνολόγους που έκαναν αυτό το θαύμα μέσα σε λίγους μόνο μήνες. Όμως το εμβόλιο προϋποθέτει τη χορήγηση και των δυο δόσεων και κάποιες μέρες υπομονή μετά τη 2η δόση για να είναι πλήρως αποτελεσματικό. Αν λοιπόν σήμερα εμείς πάψουμε να προσέχουμε επειδή απλώς και μόνο προγραμματίσαμε να εμβολιαστούμε στο σύντομο μέλλον, το μόνο που θα κάνουμε είναι να συνεισφέρουμε σε μια νέα κορύφωση της επιδημίας με ιδιαίτερα τραγικές συνέπειες, όπως επί παραδείγματι συνέβη στη Χιλή.

Δηλώσεις όπως αυτές του Κυριάκου Πιερρακάκη είναι επικίνδυνες και στην εντελώς λάθος κατεύθυνση.

Θέλω να πιστεύω πως ο κ. Υπουργός θα καταλάβει το λάθος του, θα ανασκευάσει και θα ζητήσει συγγνώμη. Κάτι τέτοιο θα ήταν πράξη ευθύνης προς το κοινωνικό σύνολο και παράδειγμα υψηλού πολιτικού πολιτισμού.

H ανολοκλήρωτη επανάσταση

Η Ελλάδα γιόρτασε στις 25 Μαρτίου 2021 την επέτειο 200 ετών από το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821 η οποία λίγα χρόνια αργότερα οδήγησε στη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους, εξέλιξη του οποίου είναι η σημερινή Ελληνική Δημοκρατία.

Θα ήθελα με αφορμή τη σημαντική αυτή επέτειο να σας καλέσω να μελετήσετε το έργο του Ρήγα Βελεστινλή, του ανθρώπου στον οποίο περισσότερο από κάθε άλλον χρωστάμε την ελευθερία μας σήμερα. Στις απαιτητικές μέρες που ζούμε, είναι καλό θα θυμηθούμε ότι ο Ρήγας και οι συναγωνιστές του ονειρεύτηκαν ένα μεγάλο, δημοκρατικό και κοσμικό, πολυ-εθνικό και πολυ-πολιτισμικό ευρωπαϊκό κράτος στα εδάφη της αλλοτινής Ρωμαϊδας (δηλαδή της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας), ίσως μια "Γαλλία της Ανατολής".

Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής εκείνης μάλλον είδαν απειλητικά το όραμα αυτό και μετά από μια σειρά εξελίξεων προέκυψε το ελληνικό κράτος ως προτεκτοράτο στον νότο της Βαλκανικής χερσοννήσου. Από τότε, τα εδάφη μας πολλαπλασιάστηκαν, παραμένει όμως ερώτημα, ή μάλλον στόχος, να καταστούμε πραγματικά ανεξάρτητοι.

Ίσως τελικά ο Ρήγας να έχει δίκιο. Ίσως εάν ενώσουμε δυνάμεις "Βουλγάροι, κι΄ Ἀρβανῆτες, Ἀρμένοι καὶ Ρωμιοί", τότε ίσως και να υπάρχει μια ελπίδα το όραμα των αγωνιστών του '21 να γίνει πραγματικότητα: Να είμαστε πραγματικά ελεύθεροι.

H ελπίδα μου είναι πως στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδιακής Ένωσης τόσο ο ελληνικός λαός θα έιναι για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή πραγματικά ανεξάρτητος αλλά και ότι όλοι οι λαοί που ενέπνευσε ο Ρήγας θα απολαύσουν κι αυτοί για πρώτη φορά την ελευθερία, τη δημοκρατία και την ευημερία μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Κατά την γνώμη μου αυτός πρέπει να είναι ο κύριος στοχος της ελληνικής πολιτικής.

Ρήγας Βελεστινλής
Πίνακας του Ανδρέα Κριεζή