Κίτρινα γιλέκα: Γιατί είμαι με τον Μακρόν

Εδώ και πολλές εβδομάδες η Γαλλία συγκλονίζεται από τις διαδηλώσεις των λεγόμενων «κίτρινων γιλέκων». Παρότι αφορμή ήταν η επιβολή ενός επιπλέον φόρου στα καύσιμα, σύντομα δημιουργήθηκε ένα ευρύτατο κίνημα που συγκέντρωσε πλατιά λαϊκή υποστήριξη σε όλη τη χώρα.

Ταυτόχρονα όμως, όπως έγινε και με το κίνημα των αγανακτισμένων στην Ελλάδα παλιότερα, οι κινητοποιήσεις αυτές έδωσαν έναυσμα συνάθροισης των πλέων μαύρων, αντιδραστικών δυνάμεων από τις παρυφές μέχρι τον πυρήνα της άκρας δεξιάς.

Αυτό όμως που σίγουρα δεν πρέπει να παραβλέψουμε είναι το από που ήρθε η διεθνής υποστήριξη στα κίτρινα γιλέκα:

— Τον Πρόεδρο Τραμπ των ΗΠΑ
— Τον Πρόεδρο Ερντογάν της Τουρκίας
— Τον Πρόεδρο Πούτιν της Ρωσίας

... καθώς και πλήθος άλλων διεθνών κέντρων που εκπέμπουν στο ίδιο μήκος κύματος με τους παραπάνω ηγέτες.

Είτε μας αρέσει ή όχι βρισκόμαστε σε μια περίοδο υψηλής πυκνότητας του πολιτικού χρόνου, μια περίοδο γρήγορων και σημαντικών εξελίξεων.

Ο Πρόεδρος Μακρόν έχει κάνει μια σειρά σημαντικών λαθών, όπως το σκάνδαλο “Μπεναλά” που αφορούσε τον υπεύθυνο της προσωπικής του ασφάλειας μέχρι τον υπεροπτικό, ίσως και ανεδαφικό τρόπο με τον οποίο μίλησε σε ανέργους.

Ταυτόχρονα όμως ο ίδιος άνθρωπος είναι ο κύριος φορέας κεντρικών πολιτικών οι οποίες απαρτίζουν τον απολύτως αναγκαίο πυρήνα έτσι ώστε η Ευρώπη να διατηρήσει κάποιο ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι:

— Ευρωπαϊκός στρατός
— Ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική
— Έρευνα και καινοτομία
— Ανταγωνιστική οικονομία και επιχειρηματικότητα
— Ελευθερία του τύπου και ίσα δικαιώματα
— Μάχη εναντίον της κλιματικής αλλαγής

Όλοι τον έχουμε δει να υποστηρίζει τις απόψεις αυτές στη Γαλλία, στην υπόλοιπη Ευρώπη, στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο. Ο Εμάνουελ Μακρόν μίλησε με λόγο σαφή και καθαρό για τα θέματα που όλοι οι προκάτοχοι του αλλά και οι Ευρωπαίοι ομόλογοί τους απέφευγαν να πάρουν θέση.

Ας είναι σαφές σε όλους λοιπόν πως το παιχνίδι που παίζεται πηγαίνει πολύ πέρα από τον φόρο στα καύσιμα και το βιοτικό επίπεδο στη Γαλλία — τομέας εξαιρετικά σημαντικός όπου αναμφίβολα ο Γάλλος πρόεδρος είχε επιδόσεις πολύ κάτω του μετρίου.

Δεν γνωρίζω αν τα κίτρινα γιλέκα λαμβάνουν ενεργή υποστήριξη από τα κέντρα που ανέφερα ή όχι, το βέβαιο όμως είναι πως οι κραυγές τους είναι ιδιαιτέρως ευχάριστη μελωδία στα αυτιά πολλών στην Ουάσινγκτον, το Πεκίνο και τη Μόσχα, πολλών ανθρώπων στους οποίους καθόλου μα καθόλου ευχάριστο δεν είναι το όραμα για μια αληθινά ενωμένη Ευρώπη.

Παίρνοντας λοιπόν μια θέση ξεκάθαρη ότι η γαλλική κυβέρνηση και όλες οι ευρωπαϊκές αρχές πρέπει επιτέλους να δουν πολύ πιο σοβαρά τα ζητήματα της ανισότητας και του αποκλεισμού στην καρδιά των ευρωπαϊκών κοινωνιών, καλώντας τους να αναλάβουν δράση τώρα ώστε να εξουδετερωθεί αυτή η βόμβα στα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, πρέπει να μη διστάσουμε να πούμε το εξής:

Πιθανή αποσταθεροποίηση στη Γαλλία τώρα θα ήταν μια τραγωδία για όλες τις δυνάμεις της προόδου στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ελλάδα, συντήρηση, Ελένη Τοπαλούδη

Τον Αύγουστο που μας πέρασε είχα γράψει στο ιστολόγιο αυτό ότι η βαθιά συντήρηση βασιλεύει στην Ελλάδα, αναφερόμενος σε όσα ακούγοντας για την ανάθεση θέσης Υπουργού στην Κατερίνα Νοτοπούλου. Καθόλου δυστυχώς δεν χαίρομαι που τα όσα υποστηρίζει το άρθρο αυτό επιβεβαιώθηκαν με τον πλέον τραγικό τρόπο τόσο με την ίδια την εν ψυχρώ δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη όσο και με τα όσο την ακολούθησαν στη λεγόμενη δημόσια σφαίρα διαλόγου.

Στην Ελλάδα πράγματι βασιλεύει η βαθιά συντήρηση και όλοι έχουμε καθήκον να κάνουμε τα απαραίτητα ώστε η βασιλεία αυτή να λάβει ένα οριστικό και αμετάκλητο τέλος. Ένας από τους πιο αισχρούς τρόπους εκδήλωσης αυτής της βαθιάς, δομικής συντήρησης είναι η αντιμετώπιση του θέματος της βίας κατά των γυναικών - κάτι που πάει πολύ πέρα από το φαινόμενο του βιασμού, που είναι δυστυχώς πολύ πιο συχνό απ' όσο οι περισσότεροι νομίζουμε.

Ποιος άραγε θα ξεχάσει την εικόνα από το Παναθηναϊκό Στάδιο το καλοκαίρι του 2017 στη συναυλία του Σαββόπουλου που ένας μεσήλικας πραγματικά έσπασε στο ξύλο τη γυναίκα του, κανείς δεν τον εμπόδισε και μετά η ίδια η γυναίκα αντί να πάει στην αστυνομία προσπαθούσε να ηρεμίσει και να παρηγορήσει τον θύτη; Όπως πολλοί ειδικοί έχουν εξηγήσει, το φαινόμενο είναι τόσο βαθύ στην κοινωνία, τόσο ισχυρά εντυπωμένο στη συλλογική κουλτούρα μας, που οι γυναίκες κατά κάποιο τρόπο το θεωρούν φυσιολογικό και αναμενόμενο να υφίστανται βία. Όχι όμως, δεν είναι καθόλου μα καθόλου φυσιολογικό ούτε αναμενόμενο.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή όσον αφορά το τρέχον περιστατικό της επικαιρότητας: Η Ελένη Τοπαλούδη, μια φοιτήτρια στη Ρόδο μόλις 21 ετών, δολοφονήθηκε εν ψυχρώ. Τόσο απλά και τόσο τραγικά. Για την πράξη αυτή δεν υπάρχει απολύτως καμία δικαιολογία. Η δικαιοσύνη πρέπει να επιληφθεί και οι ένοχοι πρέπει να πληρώσουν με τη μεγίστη των ποινών που προβλέπει η νομοθεσία. Η αυστηρότητα εδώ οφείλει να εξαντληθεί.

Ομοίως πρέπει να κινηθούν όλες οι διαδικασίες εναντίον όλων εκείνων που εμμέσως ή αμέσως διακινούν μια σειρά εμετικών επιχειρημάτων προσπαθώντας κατά κάποιο τρόπο να μειώσουν την ευθύνη των δολοφόνων. Έχουν ακουστεί τα μύρια όσα, το ένα πιο αισχρό από το άλλο. Για παράδειγμα διάφοροι έχουν πει ότι η εν ψυχρώ δολοφονημένη συμπατριώτισσά μας ήταν "εύκολη", ήταν "προκλητική" ή ακόμα και ότι ήταν "βίζιτα".

Μάλιστα. Ας σκεφτούμε τι σημαίνει καθένα από αυτά. Τι σημαίνει ότι μια κοπέλα είναι εύκολη; Σημαίνει ότι έχει συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων, φαντάζομαι. Ας το πούμε όμως ευθέως: Από που και ως που αυτό είναι κακό; Η ελληνική κοινωνία το 2018 θεωρεί ότι για έναν άντρα είναι προσόν να έχει μεγάλο αριθμό ερωτικών συντρόφων ενώ για μια γυναίκα το ίδιο ακριβώς χαρακτηριστικό αποτελεί ελάττωμα; Σοβαρά το λέτε αυτό τώρα; Όχι λοιπόν. Καθόλου προβληματικό δεν είναι εν έτει 2018 μια νεαρή γυναίκα να έχει έντονη ερωτική ζωή - Θα έλεγα μάλιστα, άκρως προβληματικό είναι να συμβαίνει το αντίθετο (κυριολεκτώντας στην φράση μου).

Έχουν διαβάσει άραγε όσοι τα γράφουν ή τα λένε αυτά κάποια έρευνα για τη μέση ηλικία έναρξης σεξουαλικών επαφών των ελλήνων της εποχής μας; Αν όχι, θα εκπλαγούν. Πολύ φοβάμαι όμως πως όλοι τα ξέρουν πολύ καλά και ο λόγος τους ξεχειλίζει υποκρισίας. Οι έλληνες σήμερα κατά κανόνα ξεκινούν τη σεξουαλική ζωή τους πριν τελειώσουν το γυμνάσιο - και τολμώ να πω ότι πολύ καλά κάνουν - με αποτέλεσμα στα 21 τους μόνο άπειροι να μην είναι.

Όχι λοιπόν, το να έχει κανείς πολλούς ερωτικούς συντρόφους δεν είναι λόγος για να κινδυνεύει να δολοφονηθεί, σε καμία απολύτως περίπτωση. Ας πάψουν οι αισχροί υποκριτές. 

Τώρα, για την «κατηγορία» της προκλητικότητας ως αφορμής — άκουσον, άκουσον — για τη δολοφονία, τι να πει κανείς. Αναρωτιέμαι καμία φορά όσοι τα λένε αυτά που νομίζουν ότι απευθύνονται. Μάλλον σε απελπιστικά ηλίθιους. Μετά, φαντάζομαι αυτούς τους φορείς, αναμεταδότες και ενισχυτές τέτοιων απόψεων να... ξεροσταλιάζουν στο Instagram κοιτώντας κοριτσάκια (ενίοτε και αγοράκια) όπως κοιτάζει ο πεινασμένος το φαγητό ή ο διψασμένος το νερό. Δεν ξέρω, εκτός από την κατακραυγή ίσως περισσότερο στους ανθρώπους αυτούς να πρέπει οίκτος. Όσον οίκτο και αν δικαιούνται όμως αυτοί οι άνθρωποι, όσο ψυχολογικά προβλήματα κι αν έχουν, όχι, αυτά δεν μπορούν να προσφέρουν καμία δικαιολογία όταν οι ίδιοι ασκούν βία, πολύ περισσότερο βεβαίως όταν πέφτουν στο χαμηλότερο σκαλί που ποτέ μπορεί να πέσει άνθρωπος, σε εκείνο της αφαίρεσης ζωής ενός συνανθρώπου.

Αφήνω τελευταίο το ενδεχόμενο της «βίζιτας». Είναι η συμπεριφορά αυτή, εκείνη του εργάτη ή εργάτριας του σεξ, μια συμπεριφορά που πρέπει να επικροτούμε; Σίγουρα όχι, πρώτα και κύρια γιατί υποκρύπτει μια αβάσταχτη δυστυχία. Όσο υπάρχουν στερημένοι, όσο υπάρχουν δυστυχείς, τόσο θα υπάρχουν και βίζιτες. Ακόμα και έτσι όμως τι σημαίνει αυτό σχετικά με τη δολοφονία; Ποιος δίνει το δικαίωμα σε έναν από μας να δολοφονήσει έναν εργάτη ή μια εργάτρια του σεξ; Ναι, σωστά μαντέψατε, κανείς.

Η βία έναντι των γυναικών είναι μια πραγματικότητα έναντι της οποίας πρέπει να πάψουμε να κλείνουμε τα μάτια μας. Κάθε γυναίκα δίπλα μας είναι μια εν δυνάμει Ελένη Τοπαλούδη. Ήρθε η ώρα να πούμε την αλήθεια χωρίς καμία περιστροφή: Ο αρσενικός και ο θηλυκός άνθρωπος έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα σε οτιδήποτε. Τόσο στην ερωτική και την προσωπική όσο και στην οικογενειακή, την κοινωνική, την επαγγελματική και την πολιτική ζωή τους.

Το αίμα ενός συνανθρώπου μας 21 ετών ζητά δικαίωση. Η γυναίκα αυτή θα μπορούσε να ήταν η κόρη, η αδερφή, η σύντροφος, η σύζυγος ή η μητέρα μας. Οι Ερινύες σίγουρα θα κυνηγούν τους φυσικούς αυτουργούς μέχρι να αποβιώσουν, σίγουρα όμως θα κυνηγούν και όσους από εμάς ήξεραν και σώπασαν. Όσους είδαν ένα περιστατικό βίας έναντι γυναίκας και είπαν «έλα μωρέ, δεν έγινε και τίποτα». Έγινε όμως. Έγινε μια εν ψυχρώ δολοφονία και αυτό δεν πρέπει να ξαναγίνει.

Η ευθύνη ανήκει σε ολους μας, πάνω απ' όλα όμως στους γονείς για το πως μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Να αναλογιστούμε λοιπόν τις ευθύνες αυτές και να πράξουμε ανάλογα, ώστε να δικαιωθούν οι αμέτρητες γυναίκες θύματα βίας και να είναι τελευταία από αυτές η Ελένη Τοπαλούδη. 

Ο δρόμος προς τα άστρα

Παρίσι,
1η Δεκεμβρίου 2018

Έχω τη μεγάλη χαρά να παίρνω μέρος σε ένα διεθνές πρόγραμμα επαγγελματικής εκπαίδευσης που διοργανώνει το Ινστιτούτο Ανωτάτων Σπουδών στην Επιχειρηματικότητα και την Καινοτομία στο Παρίσι της Γαλλίας. Στο πρόγραμμα αυτό δεκατέσσερις άνθρωποι ηλικίας από 35 έως 45 έτη βρισκόμαστε λίγες μέρες κάθε μήνα για εννιά μήνες και συζητάμε με εξαίρετους προσκεκλημένους σε θέματα αιχμής όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η τεχνολογία blockchain, κ.α.

Τύχη αγαθή τα έφερε έτσι ώστε συμμαθήτριά μου στο πρόγραμμα αυτό να είναι η Samantha Cristoforetti από το Μιλάνο της Ιταλίας. Η Σαμάνθα, με την οποία ανήκουμε στην ίδια γενιά, φαίνεται αμέσως πως είναι ένας μοναδικός άνθρωπος. Έχει εκπληκτικές σπουδές, μιλά άπταιστα έξι γλώσσες και έχει  πολλές διαφορετικές επαγγελματικές ιδιότητες όπως εκείνη της μηχανολόγου μηχανικού και της πιλότου μαχητικού – βομβαρδιστικού αεροσκάφους της Ιταλικής Πολεμικής Αεροπορίας. Εκείνο όμως που την έκανε διάσημη είναι πως είναι Αστροναύτης της Ιταλικής και της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας και μάλιστα μέχρι πρότινος κατείχε το παγκόσμιο ρεκόρ παραμονής στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό για τις γυναίκες – έχοντας μείνει εκεί επάνω για συνεχόμενο διάστημα επτά μηνών.

Συζητώντας μαζί της ήρθαν στο μυαλό μου πλήθος αναμνήσεων από τη παιδική μου ηλικία. Θυμήθηκα να ανοίγω την εγκυκλοπαίδεια "Υδρία" και να διαβάζω με μανία οτιδήποτε σχετικό έβρισκα με την αστρονομία και την αστροφυσική. Από το ηλιακό μας σύστημα μέχρι τη φύση και τη γένεση των  γαλαξιών, τις μαύρες τρύπες, τα εκτυφλωτικά super-nova, τα κβάζαρς, και πολλά άλλα.

Θυμάμαι ακόμα να ζαλίζω με συνεχείς - και συχνά μάλλον ανόητες - ερωτήσεις τα μεγαλύτερα ξαδέρφια μου, τον Τάσο και τον  Βασίλη, που τα θεωρούσα πηγές γνώσης για τα θέματα αυτά. Θυμάμαι ακόμα να διαβάζω Ιούλιο Βερν – «Γύρω απ’ τη Σελήνη» και διάφορα βιβλία του Ισαάκ Ασίμοφ. Τέλος, θυμάμαι να παίρνω στη 2α Λυκείου το «Χρονικό του Χρόνου» από τον μεγάλο Stephen Hawking – διάλεξη του οποίου είχα την τεράστια τύχη και τιμή να παρακολουθήσω το 1998 στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Μέσα σε όλα αυτά, το γεγονός ότι τα πρώτα μαθήματα που δήλωσα σαν πρωτοετής Επιστήμης Υπολογιστών  ήταν τα «Θέματα Σύγχρονης Φυσικής» Ι & ΙΙ που δίδασκε ο μεγάλος δάσκαλος Γιώργος Γραμματικάκης.

Τώρα, λίγες μέρες πριν κλείσω τα 41 χρόνια μου, είναι πια καθαρό στο μυαλό μου: Εάν καταφέρω να αποσυρθώ από τον επαγγελματικό στίβο σε ηλικία που οι δυνατότητές μου το επιτρέπουν ακόμα, δίχως δεύτερη σκέψη θα επιχειρήσω να σπουδάσω το γνωστικό αυτό αντικείμενο που πάντα με γέμιζε.

Σίγουρα λοιπόν το θέμα αυτό έχει για μένα αρκετό συναίσθημα, όμως ο στόχος του άρθρου αυτού είναι απολύτως απτός και πρακτικός: Η ανθρωπότητα, όλοι εμείς δηλαδή, έχει αποκλειστικά και μόνο έναν δρόμο εμπρός που δεν είναι άλλος από εκείνον που οδηγεί στα άστρα.

Νιώθω ότι κι εγώ, όπως εκατομμύρια άνθρωποι νωρίτερα, ονειρεύομαι πως οι απόγονοί μας θα μπορέσουν να φύγουν από τον μικρό πλανήτη μας και να κάνουν το μεγάλο βήμα εμπρός ιδρύοντας αποικίες στη Σελήνη, στον Άρη και, σε απώτερο μέλλον, σε άλλους τόπους εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Ρεαλιστικά, ο εποικισμός αυτός δεν είναι τίποτα άλλο από τη μοναδική ελπίδα της ανθρωπότητας να διασωθεί σε βάθος χρόνου.

Θα μου πείτε, όλα αυτά είναι όνειρα απατηλά. Αυτό ίσχυε για γενιές ανθρώπων, από λίγα μέχρι λίγα εκατομμύρια χρόνια πριν. Τώρα πια όμως όχι. Έχω πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι τόσο εγώ όσο και η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στη γη σήμερα θα ολοκληρώσουμε εδώ το κύκλο της ζωής μας και τα ταξίδια στο διάστημα, πολύ περισσότερο οι αποικίες, θα απομείνουν ένα όνειρο. Είμαι όμως ταυτόχρονα απολύτως πεπεισμένος ότι κάπου ανάμεσα στα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά μας, κάπου ανάμεσα στο διάστημα μεταξύ του 2040 και του 2100, τα ταξίδια στο διάστημα θα είναι μια καθημερινή πραγματικότητα και οι πρώτες αποικίες του ανθρώπου στη Σελήνη, ενδεχομένως και στον Κόκκινο Πλανήτη, θα αρχίσουν να ακμάζουν.

Ενδεχομένως λοιπόν να υπάρχει ελπίδα να σωθούμε πριν κάποιος παρανοϊκός «πατήσει το κουμπί», ή πριν μας αφανίσει η κλιματική αλλαγή ή απλά μας τιμωρήσει η φύση που τόσο βάναυσα βιάζουμε για χιλιάδες χρόνια (και όχι μόνο τα τελευταία 100-200, όπως λανθασμένα πιστεύουμε).

Έτσι λοιπόν, αφού το ταξίδι προς τα άστρα είναι (και πρέπει να είναι) μια υπόθεση του 21ου αιώνα, πότε πρέπει να αρχίσει η σχετική προετοιμασία; Τώρα φυσικά – χθες ήταν νωρίς και αύριο θα είναι αργά! Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει απλά εκπαίδευση, έρευνα, πειραματισμό, επιχείρηση, κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που μπορεί να βοηθήσει στην κατεύθυνση αυτή. Να παροτρύνουμε τα παιδιά μας να σπουδάσουν και να ερευνήσουν το αντικείμενο. Να ενισχύσουμε τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα προς την κατεύθυνση αυτή. Να υποστηρίξουμε πολιτικές που όχι μόνο είναι θετικές για την ενίσχυση της διαστημικής έρευνας αλλά τη βάζουν στον πηρύνα της στρατηγικής τους. Να ξεκινήσουμε τώρα να κάνουμε πράξη το «αδύνατο» καθώς αυτό είναι η μόνη ρεαλιστική μας επιλογή.

Οι δυο τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις, τόσο εκείνη τουΑντώνη Σαμαρά όσο και του Αλέξη Τσίπρα, έκαναν εξαγγελίες σχετικά με δραστηριοποίηση της Ελλάδας στον τομέα του διαστήματος. Αμφότεροι λοιδωρήθηκαν. 

Νομίζω έφτασε ο καιρός που το θέμα του διαστήματος θα ξεφύγει από τη σάτιρα. 

— Η Ελλάδα πρέπει να αυξήσει την επένδυσή της στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος.

— Η Ελλάδα πρέπει να ενισχύσει τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά της ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στον τομέα. 

— Οι έλληνες ερευνητές του εξωτερικού πρέπει να δραστηριοποιηθούν και στη χώρα μας. 

— Οι επιχειρηματίες και οι επενδυτές πρέπει να αρχίσουν να βλέπουν σοβαρά τον τομέα. 

Μικρά βήματα, αν γίνονται με συνέπεια και στρατηγική μπορούν να οδηγήσουν σε άλματα! Είναι μια προοπτική απολύτως εφικτή, αρκεί να το πιστέψουμε όλοι.

Μιλώντας τέλος με τη Samantha Crtistoforetti είδα με πολύ μεγάλη χαρά το τεράστιο ενδιαφέρον της για τις ανθρωπιστικές σπουδές. Για τη φιλοσοφία, την ισότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο δρόμος της προόδου είναι ένας δρόμος χωρίς αποκλεισμούς, είναι μια μεγάλη ευκαιρία για όλους. Είναι ένας δρόμος ανθρωπισμού.

Ο συγγραφέας και οι περισσότεροι αναγνώστες του άρθρου αυτού δεν θα μπορέσουν πιθανότατα να πάρουν ποτέ τον δρόμο προς τα άστρα. Όμως, εναπόκειται στις δικές μας πράξεις σήμερα ώστε τον δρόμο αυτόν να τον βαδίσουν με επιτυχία αύριο οι άμεσοι απόγονοί μας. Είναι απολύτως εφικτό να έχουμε μια πολύ θετική συνεισφορά στο τεράστιας σημασίας διεθνή αγώνα  για τον διαστημικό εποικισμό – ακόμα και ζώντας σε μια μικρή και αδύναμη χώρα όπως η Ελλάδα. Αρκεί απλώς να συνειδητοποιήσουμε την κρισιμότητα του θέματος και να συντονίσουμε αντιστοίχως τις πράξεις μας ως άτομα και ως κοινωνίες.